ब्रिक्स, क्वॉड आनी भारत

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भारताची चीन- रशिया दोस्ती अमेरिकेक मानोवपाची ना. भारत अमेरिके मदलो वाणिज्य करार भिजत पडला तो तसोच उरतलो. शिवाय भारताक वेपारांत दिल्ल्यो सवलती उणावन अमेरीका आमच्या निर्गतीवयले शुल्क वाडोवपाक शकता.

फाटल्या सप्तकांत 16 व्या ब्रिक्स समुह देशांच्या शिखर परिशदेचें आयोजन रशियांतल्या काझान शारांत जालें. 2006 वर्सा स्थापना जाल्ल्या ब्रिक्सचे ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आनी दक्षीण आफ्रिका हे संस्थापक वांगडी. हे परिशदेंत इजिप्त, इथिओपिया, इराण आनी सावदी अरेबिया देशांचो सभासद म्हूण आस्पाव जाल्ल्यान हो समुह आतां ‘ब्रीक्स-प्लस’ जाला. ह्या वेळा शिखर परिशदेंत 28 आमंत्रित देश हजर आशिल्ले. सभासद देशां मदीं शांतता, सुरक्षा, वेपार-व्यवहार, राजनितिक आनी सांस्कृतीक सहकार्य वाडोवप आनी अर्थव्यवस्थांची प्रगती सादप हे सगळे मुखेल उद्देश आसले तरीय पूण चीन आनी रशिया हांचो प्रतिस्पर्धी अमेरिकेच्या जागतीक वर्चस्वाक सगळ्या क्षेत्रांत शह दिवपाचो मुखेल उद्देश लिपिल्लो ना. ब्रिक्स सभासद, आमंत्रित देशां मदीं एक तर कम्युनिश्ट राजवटी वा चीन, रशियाच्यो इश्ट अशो लोकशायी आसात. भारत, ब्राझीलचो अपवाद सोडलो जाल्यार बाकीचे सभासद देश चीनच्या ‘बेल्ट अॅण्ड रोड’ प्रकल्पाचे भागीदार आसात.
काझानांत ब्रिक्स परिशदेंत मोदी आनी शी जिनपिंग प्रसन्नचित्त हस्तांदोलन करतना दिसले ते अपेक्षित नाशिल्ले. चीन नेहरूंच्या काळा सावन आयज मेरेन वेळोवेळा आमचो विश्वासघात करत आयला तरी आमी तातूंतल्यान देख घेनात हाचे अजाप दिसता. शांततायेंत सह अस्तित्वाचेर भर दिवपी पांच तत्वां सांगपी ‘पंचशील’ करार प्रधानमंत्री नेहरू हांणी चीनचे प्रधानमंत्री चाउ एन- लाय वांगडा केल्लो तरी चीनान अतिक्रमण करत आमची जमीन बळकायली. “चीनाक प्रेम पत्रां बरोवपाचे सोडून तांकां तांबडे दोळे दाखोवपाची गरज आसा” अशे सत्तेंत येवचे आदी प्रचारसभांत मोदी ज्या आक्रमकतेन सांगताले ते आयकून ते सत्तेंत येत जाल्यार चीनाक वेसण घालतले अशी आशा आशिल्ली. पूण, सत्ताप्राप्ती उपरांत मोदीन सूर बदलले. मोदी चीनांतल्या युवानांत न्हंयेचे देगेर चीनी गायिका हिंदी सिनेमांतली पदां म्हणटात ती आयकत शी वांगडा च्या पिता, उपरांत शी गुजरातेंत साबरमतींत घरकान्नी वांगडा झोपाळ्यार धोलता, केरळाच्या माम्मलपूरांत गांवकरी धोल, ताशे बडयतात आनी शी मोदी वांगडा आडसर पिता हे मोदी आनी शी भाई- भाई जाल्ले प्रसंग आमी पळयले.
उपरांत वर्स 2020 मे- जून म्हयन्यांत चीनी ड्रॅगनान आपलें खरें रूप दाखयलें. आमच्या अमला खालच्या लदाख वांठारांनी घुसपाक सुरवात केली. गलवान भागांत जाल्ले लटाफटींत दोनूय वटेनच्या सैनिकांक मरण आयिल्ले. दोनूय देशांच्या लश्करी कमांडरां मदीं आठ- आठ तासांच्यो अनेक बसका जाल्यो खऱ्यो, पूण चीनी सेना फाटीं सरली ना. दोन देशा मदीं शीमे संबंदी विशेश प्रतिनिधींची – आमचे अजीत डोवाल तांचे वांग यी- एकूय बसका 2019 उपरांत जाली ना. हे मोदीन वर्तमानांत भोगला आसतना चार दीस फांटीं कझानांत भारत- चीन संबंद सुदारपाच्या दिकेन पारस्परिक विश्वास, सम्मान आनी संवेदनशिलतेचो उपदेश दित मोदी परतून नेहरूंच्या ‘पंचशील’ भूमिकेंत रिगिल्ले दिसले.
चीनचे शी जिनपिंग आनी रशियेचे व्लादिमीर पुतिन हे विस्तारवादी मानसिकतेचे. ह्या शिखर परिशदेचो यजमान पुतिन युक्रेन झूजांत गांव-शारांचो जाल्लो विध्वंस, नागरिक तशेच दोनीय वटेच्या सैनिकांच्या मरणाक जापसालदार आसतना ब्रिक्सच्या माचये वयल्यान इस्रायल- हमासाचें झूज थांबोवपाचो आग्रो खंयच्या तोंडान करता तें कळ्ळें ना. शिखर संमेलनाचे काळांत 3000 उत्तर कोरियाचे सैनिक रशियाच्या बाजून झुजपाक उदेंती रशियेत पाविल्ले. आंतरराश्ट्रीय न्यायालयान पुतिनाक मानवहत्त्यांचो गुन्यांवकार थारायला आनी ताचे आड अटक वॉरंट काडलां. “हे युध्दाचे युग न्हय” हे मोदीन फाटले भेटी वेळार सांगिल्लें तेन्ना रशियेन युक्रेनांत भुरग्यांच्या हॉस्पिटलाचेर बाँब घाल्ले.
विस्तारवादी चीन रशियाचो व्हडलो भाव. चीनान तिबेट काबीज केलो. आपले शेजारी देश नेपाळ, भूटान, भारताच्या शीमेंत ल्हव, ल्हव करत अतिक्रमण करत जमनी बळकायत आसता. सद्या तायवानाचेर दोळो दवरून बसला. गेल्लीं साठ वर्सां चीन आमची 38000 वर्ग किमी. जमीन गिळून बसला. ती परत मेळपाची चिन्नां दिसनात. सद्या 2020 उपरांत 2000 वर्ग किमी वाठारांत चीन घुसला. ब्रिक्स दरम्यान उभय देशांत जाल्ले बसकेचे संयुक्त पत्रक आयलें ना. चीन सेना फाटी घेवन 2020 आदले जागेर वतलो अशें भारतान आपल्या पत्रकांत म्हणलां, ते देशांतल्या दिसाळ्यांनी, मिडीयांत ठळकपणान छापून साजरीकरण केलां खरें, पूण तसो उल्लेख चीनान आपल्या पत्रकांत केल्लो दिसना. चीनान तांच्या पत्रकांत उभय देशांत शीमेर शांतता आसची- ताण आसचो न्हय इतलेच मोघमपणान म्हणलां. प्रामाणिकपणा चीनच्या डी. एन. एत केन्नाच दिसलो ना. भविश्यांत वाटाघाटी उपरांत चीन मात्सो फाटी सरत पूण चार वर्स आदी अतिक्रमण केल्ले लडाख भागांत रस्ते, लश्करी तळ बांदिल्ले कारणान 2020 आदींच्या स्थितींत वचपाची शक्यताय तशी कमीच.
चीनच्या 59 अॅप्सांचेर बंदी हाडिल्ली तेन्ना आपल्या चॅनलाच्या रातच्या प्रायम टायमांत चीनाची आमी कशी अर्थीक दुर्दशा केली हें सांगपी एका टिव्ही एंकरान तो मी नव्हेच नाटकांतल्या पात्रा सारको आपलो सूर फाटल्या सप्तकांत बदल्लो, तेन्ना अजाप जालें ना. थुकिल्लें गिळपी पत्रकारांचो सद्या सुळसुळाट वाडला.
फाटल्या सप्तकांत पाउण वराच्या आपल्या निवेदनांत ह्या एंकरान 1948 ते 2024 मेरेन भारत आनी चीन हांचे मदी लोकसंख्या, कृशी, वेपार- उद्देगधंदे हांची तुळा करून चीन देश आपले वट्ट घरगुती उत्पादन (जीडीपी) रू.1522 लाख कोटींचो पांवडो गांठून जगांतली दुसऱ्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था कशी जाली आनी आमी फकत रू. 328 लाख कोटींचेर फाटी कशे उरले हाचे सविस्तर प्रेझेंटेशन दिले. त्या चॅनलाचो मालक सरकारच्या मर्जींतलो आशिल्ल्यान चीनाची वाहवाही करपा खातीर दुडू घेतले म्हणपाक शकनात. पूण चीना कडल्यान दुडू घेवन तांच्या फावराद प्रोपागांडा करपी लेख डिजीटल मीडियांत छापिल्ल्याचे आरोप लायत ईडी संस्थेन न्यूजक्लीकाचे संपादक प्रबीर पुरकायस्थ हांचेआड आतंकवाद विरोधी यू.ए.पी.ए कायद्या खाला खर कलमां लावन आरोपपत्र दाखल केले बगर तिहाड बंदखणीत 179 दीस दवरिल्लो ताची याद जाली.
आतां ब्रिक्स परिशदेंत मोदी आनी शी जिनपींग हांची इश्टागत पळयले उपरांत चीनाची इतिहासिक आनी वर्तमानांतली कारस्थाना विसरून परतून ‘हिंदी- चीनी भाई-भाई’ म्हणपाचो वेळ आयला अशे दिसता.
विचारीक, सिद्धांतीक, संस्कृतायेंतली समानता वा भुगोलीक जवळीक आशिल्ले देश अर्थवेवस्था, वेपार- उद्देग, सुरक्षा हांचे खातीर समुह तयार करतात तेन्ना ते एकसंध, एकजिनशी आसतात. त्या खातीर एक देश दोन परस्पर विरोधी एजेंडे चलयतल्या पंगडांचो सभासद आसप हे असहज आनी ताचो त्या देशाक तसो फायदो जायना. असो देश दोनूय समुहांत भितरल्या गोपांतलो जांवक शकना. ताचो दोनुय कडेन सम्मान जाता अशे दिसलें तरी त्या देशाक फावो तशें सहकार्य मेळना.
अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, जपान सभासद आशिल्ल्या चार देशांच्या क्वॉड समुहाचो भारत वांगडी जावन आसा. एशिया पॅसिफीक भागांत मुळावी आधारभूत संरचना, भलायकी सुरक्षा, नितळ उर्जा हातूंत गुंतवणूक करपा खातीर संस्थाची आनी एजन्सींची स्थापना करप हो वीस वर्सा आदीं स्थापिल्ल्या ह्या समुहाचो उद्देश आसलो तरी हाचेय फाटल्यान आपलो जागतिक प्रतिस्पर्धी चीनाच्या एशिया पॅसिफीक भागांत वाडट्या वेपार- उद्देग, लश्करी प्रभावाक शह दिवपाचो अमेरिकेचो उद्देश लिपिल्लो ना. भारत ‘बेगानी शादीमे अब्दुल्ला दिवाना’ सारखो परस्पर विरोधी माचयेंचेर निरर्थक थयथयाट करता तेन्ना पदरांत दीर्घ काळ फायद्याचे कितें पडटलें हाचो विचार गांभीर्यांन करता अशें दिसना.
क्वॉडांत चीनाक एशिया पॅसिफीकांत वेसण घालपाचे बाबतीत भासाभास जाता थंय भारत आसता तर अमेरिकेचो अर्थीक प्रभाव उणावपा खातीर सभासद देशां मदी उद्देग- वेपारांतले वेव्हार डॉलराच्या जाग्यार पर्यायी व्यवस्थां विशी ब्रीक्स समुहांत भासाभास जात थंय भारत आसता. ह्या वेळार ब्रिक्स माचये वयल्यान मोदी राश्ट्रां मदीं संवाद, कूटनीतीचे समर्थन करपाचो आनी झूज टाळपाचो गांधीवादी संदेश दिताले तेन्ना यजमान सभासद रशिया आपली परमाणू हत्यारां वापरपाची निती बदलले उपरांत पयली फावट अती घातक परमाणू प्रक्षेपणास्त्रां युक्रेना वाटेन धाडटालो. क्वॉड सभासद अमेरिका आनी युरोपीयन देशांनी रशियेचेच्या युक्रेनांतल्या कृतीआड अर्थीक निर्बंध लायल्यात ते आमी धुडकावन मित्र रशियाकडल्यान सवाय भीतर क्रूड आयात करतात.
भारताची चीन- रशिया दोस्ती अमेरिकेक मानोवपाची ना. भारत अमेरिके मदलो वाणिज्य करार भिजत पडला तो तसोच उरतलो. शिवाय भारताक वेपारांत दिल्ल्यो सवलती उणावन अमेरिका आमच्या निर्गती वयले शुल्क वाडोवपाक शकता. “फकत आश्वासनां दिवन भागचें ना, तर गुन्यांवकारांचेर कारवाय करतले तेन्नाच आमी संतुश्ट जातले” हो सणसणीत संदेश शीख अलगाववादीच्या हत्या कट संबदांत अमेरिकन राजदूतान ब्रिक्स परिशदेचो मुहूर्त साधून भारताक दिवप हो योगायोग न्हय, तर तो अमेरिकेचो मूड दर्शावपी. केन्ना तळ्यांत केन्ना मळ्यांत हो खेळ आंतरराश्ट्रीय मुत्सद्देगिरीच्या मळार खेळपा सारखो न्हय. शेवटा दोनूय घरांतलो पावणो उपाशी अशी गत जाता. आमकां विदेश नितींत परिपक्वतेची गरज आसा.

दीपक लाड
पर्वरी