आनंदी रावपाचें गुपीत

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

फकत चिंतपाचेरच जर बरें आनी वायट कितें तें थारता जाल्यार आमी फकत सकारात्मक दृश्टिकोनांतल्यान कित्याक चिंतनात? आनी ताची जाप म्हणल्यार आमचो मेंदू चड करून नकारात्मक गजालींचेर लक्ष केंद्रीत करता.

थाॅमस जेफरसनान अमेरिकेच्या स्वातंत्र्याच्या घोशणापत्रकांत मनशाचे तीन मुलभूत हक्क वा अधिकार मांडल्यात, ते म्हणल्यार – रायट टू लाइफ, रायट टू लिबर्टी आनी रायट टू द परस्यूट ऑफ हॅपीनेस. तातूंत जिणेचो आनी स्वातत्र्यांचो मुलभूत हक्क मनशाक आसा हें स्पश्ट आसा, पूण आनंदाचो उल्लेख करतना “रायट टू हॅप्पीनेस” अशें म्हणलें ना तर “रायट टू परस्यूट ऑफ हॅप्पीनेस” म्हणलां. हाचें कारण म्हणल्यार आनंदाची व्याख्या दर एकल्याची वेगवेगळी आसता ते खातीर आपले जिणेंत आनंद सोदपाचो यत्न दर एकल्यान आपापल्या परीन करपाचो आसता.
जायते फावट लोक जिणेंत खूब यशस्वी आसात, पूण आनंदीत मात नासतात. सदांच कामाच्या वज्यासकयल चेपिल्ल्यान जिणेच्या निखळ आनंदा पासून ते वंचीत जाल्ले आसतात. पयसो भरपूर जोडटात पूण बायल भुरग्यां खातीर तशेंच स्वता खातीर लेगीत तांकां वेळ नासता आनी ते खातीर तांची जीण ताणतणावान भरिल्ली आसता. दर दिसा आनंदीत रावप हें आमच्या जीणेंतलें एक मोठें आव्हान. संशोधनानुसार अशे निश्कर्श आयल्यात की जे लोक आनंदीत आसतात तांची उत्पादन क्षमता हेरांपरस 31% चड आसता. ते खातीर पयली आनंदीत जायात आनी मागीर फुडलें सगळे. पूण आनंदीत जावपाक आमकां आडखळ कसली आनी कित्याक येता? शेक्सस्पियरच्या मतानुसार फकत एकाच गजालीक लागून मनशाक आनंदीत जावप खूब कुस्तार आसता आनी ती म्हणल्यार “बरे आनी वायट अशे कांयच आसना पूण आमचे चिंतपाचेर तें बरे काय वायट हे थारायता”.
फकत चिंतपाचेरच जर बरें आनी वायट कितें तें थारता जाल्यार आमी फकत सकारात्मक दृश्टिकोनांतल्यान कित्याक चिंतनात? आनी ताची जाप म्हणल्यार आमचो मेंदू चड करून नकारात्मक गजालींचेर लक्ष केंद्रीत करता. कितलोय शिक्षीत, कितलोय श्रीमंत वा कितलोय नामनेचो मनीस जावं, ताच्या मनांत भंय भिरांत आनी नकारात्मक चिंतना आयले शिवाय रावनात.
संवसारांतल्या सगल्या मनीसजातीक नकारात्मक आप-उलप आसता. “पूण हे अशें कित्याक?” हाची जाप आमकां उत्क्रांतीवादांत मेळटा. अब्जावधी वर्सां आदी जेन्ना हे धरतरेचेर जेन्ना मनीस जल्मलो, तेन्ना सावन जीण ही खूब ल्हान, पाशवी तशेंच सामकी सर्तात्मक आशिल्ल्यान, आमच्या मेंदवाची जडणघडण तशीच घडली. पावला-पावलार धोको आशिल्ल्यान मनशाक जगपाखातीर आनी तगपाखातीर प्रचंड ताणा खाला रावचें पडटालें. मातलेगीत सुशेगादीन आनी बिनधास्त रावल्यार फुडल्याच खिणाक जीव वगडावचो पडटालो. ह्या भंय-भिरातीनूच मनशांक जगपाक आनी तगपाक शिकयले, मनीस दुबावी जालो, झुजारीं जालो, निर्दयी जालो, क्रुर जालो, खुनी जालो आनी तेच खातीर मनीस हो संवसार जिकून आपल्याक जाय ते मेळोवपाक पावलो.
मनशाच्या जल्माचो इतिहास लक्षांत घेतल्यार आमकां समजतलें की ही जीणेची धडपड आमी 99% कालावधींत करीत आयल्यात. फकत 20व्या शेकड्यांत हें चित्र बदल्लां. आमच्या इतिहासांत फकत भूक आनी सुरक्षा ह्या दोन गजालींचेर सोडून आमकां दुसऱ्या खंयच्याच गजालींचेर लक्ष केंद्रीत करपाक जमनाशिल्ले. जीव आसल्यार फुडल्यो सगल्यो गजाली. पूण अर्विल्ल्या काळांत ह्या दोनूय गजालींचेर मनीसजातीन जैत मेळयली आनी आतां फुडली मोख म्हणल्यार जिवितांत आनंद कसो मेळोवप हीच आसा.
पूण इतलो तेप आमचो मेंदू ल्हवल्हव उत्क्रांत जालो तरी आदले काळांत शिकिल्ली जी भंय-भिरांत आशिल्ली ती मात मनांत खोल मेरेन रुजिल्ल्यान सहजासहजी सुटना. आमचो मेंदू अजुन मेरेन हो भिरांतीचो, संशयाचो, दुबावाचो मॉडेल राबयता आनी ते खातीर मनीस आनंदित वो खूश रावपाक पावना.
नामनेचो लेखक “जेरोम के जेरोम” हाणें आपल्या “थ्री मॅन इन द बोट” ह्या पुस्तकांत “मेडिकल स्टुडन्ट सिन्ड्रोम” असो एक उल्लेख केला. त्या नुसार आमी दुयेंत आसात आनी आमकां जाल्यांत तीं लक्षणा कसल्या दुयेंसाची हे जर आमी वैजकी पुस्तकांत सोदपाक गेली जाल्यार त्या पुस्तकाच्या दरेक पानार बरयिल्ल्या दुयेंसाची लक्षणां आमकां लागू पडटलीं. आतां इंटरनेटाचेरूय आमकां तेंच दिसून येता. आमी संवसारांत समस्याच सोदतात. कारण अब्जानीं वर्सां आमचो मेंदू तेंच करत आयला आमी ते खातीर ह्या संवसारात तग धरपाक जैतिवंत जाला. पूण आता परिस्थिती बदल्ल्या तरीय आमचो मेंदू तितलो उत्क्रांत जावना. आदले आडमुठें धोरण तो अजून राबयता. देखीक आमी दोतोरागेर गेली आनी दोतोरान सांगलें रक्तांतली साकर मात्शी वाडल्या. तशें पळोवपाक गेल्यार आमचें कॅल्शीयम बरें आसा आनी कॉलेस्ट्रॉलूय सरासर आसा जाल्यार लेगीत आमी फकत साकरेचेरूच लक्ष केंद्रीत करतली. फकत जी ‘समस्या’ आसा ताचेच आमी निवारण करपा फाटल्यान लागतात.
व्हड विचारवंत आनी मानसोपचारतज्ञ व्हिक्टर फ्रॅन्कल हांचे मताप्रमाण मनशांकडल्यान कितेंय काडून घेवपाक जाता.. फकत एक सोडून आनी ती म्हणल्यार “मनशाचो दृश्टिकोन वेंचपाचे स्वातंत्र्य”. कसल्याय परिस्थितींत कशी प्रतिक्रिया दिवप हें दर एकल्याच्या दृश्टिकोनाचेर अवलंबून आसता. संशोधनातल्यान आतां सिध्द जालां की जिणेंत कितें घडटा हें फकत 10% आनी आमी ताचेर कितें प्रतिक्रिया दितात हे 90% ह्या प्रमाणांत आमच्या जिवितांतलो आनंद अवलंबून आसता. आमच्या सरभोंवतणी किते चल्लां हाचेपरस आमच्या मना भितर वा मेंदवांत ताची कशी आनी कितें प्रक्रिया जाता हाचेर आमच्या जिवितांतल्या आनंदाचें प्रमाण थारता.
मानसशास्त्राचे प्राध्यापक मार्टीन सेलीमन आनी मिहेली सिझेन मिहेली हांकां ‘सकारात्मक’ मानसशास्त्राचे जनक म्हूण वळखतात. ताचे पयली मानसशास्त्र फकत मनाचें दुयेंस निवळावपाक वापरतालीं. सकारात्मक मानसशास्त्र हे फकत दुयेंत निवळावपा पुरते न्ही तर मनशांच्या जिणेंतलो आनंद वाडोवपाखातीर आनी एक समाधानी जीण जगपाचे शास्त्र.
‘द हॅप्पीनेस इक्वेशन’ पुस्तकाचे लेखक ‘नील पसरीचा’ जिणेंतलो आनंद जायते पटींनी वाडोवपाक सकारात्मक मानसशास्त्राचेर आदारून सात गजाली सांगल्यात जाका तो “बीग 7” अशे म्हणटा. त्यो सात गजाली अश्यो :
आठवड्यांतल्यान तीन फावट पासय मारात, वीस मिनिटां खोशयेच्या खीणांचे लिखाण करात, अनुकंपेन वागात,
एक दीस पुराय मोबायल इंटरनेटाकडल्यान अनप्लग करात, तुमच्या विचारांच्या प्रवाहांत रावात, दिसाक कमीत कमी दोन मिनिटाची ध्यानधारणा करात आनी कृतज्ञताय मानात. “बीग 7” गजाली करुन आमी कांयप्रमाणांत आनंद मेळोवंक शकतात.
आतांच्या काळांत आमी अदीक वा चड जाय आसप ह्या संस्कृतीत जगतात. आदले काळांत गरजेपुरतें वा जाय तितलेंच आसले तरी मनीस समादानी उरतालो. आतां कितलेय आसल्यार आमकां तें उणेंच दिसता. आमची आनीक मेळोवपाची हाव कशीच सोपना. सद्याची बाजारपेठ फकत गिरायकां सोदीत आसतात. पयलीं आमी फकत गरजेपुरतेंच विकत घेतालीं. आता आमचो कल गरजे कडल्यान इच्छेकडेन झुकला. म्हुण जायत्यो गरज नाशिल्ल्यो वस्तू लेगीत फकत आमकां जाय म्हूण आमी विकत घेतात. त्यो घेवपाक परवडच्यो म्हुण आमी जिवितभर जीव झरयतात. आनी इतले त्रास करुन घेतिल्ल्यो वस्तू विकत घेवन लेगीत आमी आनंदी आनी समाधानी जायनात. ग्रीक तत्वगिन्यानी एपिक्टेटस हाणें म्हणलां, गिरेस्तकाय ही मनशाकडेन चड संपत्ती आसपांत न्ही पूण कमी गरजो आसप हाचेर निंबून आसता. अशें म्हणटात, ब्रह्मांडात आमकां जें जें जाय वो जाची इत्सा आसता ते सगळेंच मेळना पुण जे गरजेचें आसा ते मात ब्रह्मांड आमका जरुर मेळोवन दिता.
गजाल मॅक्सिकोच्या ल्हानशा गांवांत रानपी एका नुस्तें पागपी मनश्याची. एक दीस एक भोंवडेकार त्या नुस्तेकारा म्हऱ्यांत येवन चौकशी करपाक लागलो, “तूं कितलें नुस्तें दिसाक धरता आनी तें काम करपाक तुका दिसाचो कितलो वगत लागता ? “
नुस्तेकारान जाप दिली,” म्हजी धाकलीशी बोट भरुन नुस्ते मेळटकच दर्यावेल्यान हांव परततां. सकाळी 6 क हाव भायर सरतल्यार 10 मेरेन परततां. “
“मागीर बाकीचो सगळो दीस तूं कितें करता तर?”, भोंवडेकारान ताका विचारलें.
“उरिल्लो दीसभर हांव बेकार आसतां. घरा येवन सुशेग घेतां, भुरग्यावांगडा खेळटा आनी बायलेवांगडा चकाटा मारतां आनी सांजे इश्टां वांगडा पासयेक वतां, पदां म्हणटा, गिटार वाजयता आनी जीण दिलखुलास जियेतां.” नुस्तेकारान जाप दिली.
भोंवडेकारान ताचेर ताका सांगलें, “इतलो वेळ वगडावचे परस तूं एक व्हडली बोट घेवन चड वेळ काम करुन चड नुस्तें धर. म्हणटकच तुजो नुस्त्याचो धंदो वाडटलो आनी तूं चड पयशे जोडटलो. कांय तेपा उपरांत तूं धंदो आनी वाडोवन, कामार चड मनशां दवर, नुस्ते भायले देशांक लेगीत निर्यात करपाक शकतलो. अशें करून तूं भरपूर पयशेकार जातलो. गांवांभायर शारांत वचुन एक व्हडलो फ्लॅट बी घेवन राव.”
“पूण अशें हांव कितलो तेप मेरेन करूं?”, नुस्तेकारान विचारलें.
“हें सगळें तूं 60 वर्सां जायमेरेन कर.”
“आनी ताचे उपरांत?”
“तो मेरेन तुजे कडेन भरपूर संपत्ती एकठांय जाल्ली आसताली. मागीर तूं रिटायर जा, एका ल्हानशा गावांत दर्यादेगेर एक घर विकते घे, ल्हानशी बोट घेवन टायमपास नुस्तें गरय, भुरग्यांवांगडा खेळ, बायले वांगडा चकाटां मारप, इश्टां वांगडा पासयेक वच, पदा म्हण, गिटार वाजय आनी जीण दिलखुलास जिये.”
नुस्तेकारान जाप दिली, “मागीर सद्या हांव कितें करतां तर ?”
आमची सगळ्यांची चिंतपाची पद्धत त्या भोंवडेकारापरस वेगळी ना. गरजेपुरते मेळोवन तें सुख अणभवपाचें सोडून आमी आनी अदीक कशीं मेळयतलीं हाच्याच फाटल्यान पडिल्लीं आसतात.
ह्या संवसारांच्या आज मेरेनच्या इतिहासांत 115 अब्ज लोक जगून गेल्यात तातुंतलें सध्या फकत 7 अब्ज जिते आसात. म्हणल्यार 108 अब्ज लोक ह्या संवसारात आता नात. दुसऱ्या उतरांनीं सांगपाचे म्हणल्यार 15 मनश्यांतले 14 मनीस आयचो सुर्यास्त केन्नाच पळोवपाक शकचीं नात, आयस्क्रीम केन्ना खावपाक शकचीनात, वर्साच्या पयल्या पावसाची सर येतकच परमळपी मातयेचो वासुय घेवपाक शकचीनात. पूण आमी जी सद्या जिती आसात फकत तांकांच हें शक्य आसा, इतलीं आमी नशीबवान आसात.
खरेंच, ही जीण आमकां फकत एकदांच मेळटा, जीणेतलो दर एक खीणुय आमी एकदांच जियेतात. तेन्ना खीण-खीण आनंदान जगून सगलें जिवितच आनंदान, खोशयेन जियेपाचें समाधान आमी निश्चीतच मेळोवंक शकतात.

मंजुषा सिनाय तळावलीकार
98229 81508