ल्हान पिरायेर म्हान नामना जोडिल्लो मिंगेल रॉड

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

तियात्र कलाकार मिंगेल रॉड हांची जल्म शताब्दी 10 आॅगस्टाच्यान सुरू जाल्या. ते निमतान.

पयलो तियात्र – 1936 वर्सा ‘माय डियर रोजा’

1941 वर्सा वेवसायीक माचयेर पावल

‘शेतकामती’ तियात्रांतल्या ‘नांव मिंगेली’ ह्या कुणबी स्टायल कांतारा वरवीं फामाद

‘कीड- यांग- रॉड’ नांवाचो ‘त्रियो’ पंगड 1947 वर्सा 

ताच्या तियात्राचें खाशेलेपण ‘कांत’

सगळे मेळून 32 तियात्र 

सगळीं मेळून सुमार 300 कांतांरां

मरण – 04. 10. 1955

फकत 31 वर्सां ह्या संवसारांत जगून कोंकणी तियात्र माचयेर अज्रंवर जाल्लो मिंगेल रॉड्रिगीस ऊर्फ मिंगेल रॉड. भागेवंत लॉरेन्साचे परबे दिसा, 10 ऑगस्ट, 1924 दिसा एका सादारण कुटुंबांत कुठ्ठाळे ताचो जल्म जालो. मिंगेलाक नाटकुलीं करपाची खूब उमेद.  शेजाऱ्याच्या बल्कांवांत तो चादरां वापरून ल्हान नाटकुलीं करतालो. ताका लोकाचो बरो प्रतिसाद मेळटालो. हेच उमेदीन ताणें गांवांत एक नाटकुलें दाखयलें. थंयूय ताका लोकान वाखाणलो. 

मिंगेल तियात्रांत 

1936 वर्सा मिंगेलान ‘माय डियर रोजा’ हो पयलो तियात्र बरोवन माचयेर हाडलो. लोकांनी तुस्त केली. पुर्तुगेज राजवटकेंत तियात्र करूंक परवानगी घेवंची पडटाली, जी ताणें घेवंक नाशिल्ली. हे खातीर सरकारान ताका अटक करपाचें फर्मान सोडलें.  अटक जाल्यार आपली कला धांपून उरतली हे भिरांतीन तो लिपून रावलो आनी एक दीस पळून मुंबय पावलो. थंय तो वेवसायीक माचयेर चडूंक संद सोदूंक लागलो. त्या वेळार ज्येश्ठ तियात्रिस्तांचे तियात्र मुंबय नेटान चलताले आनी वेवसायीक माचयेर संद मेळप इतलें सोंपें नाशिल्लें. कोणाची तरी शिफारस जाय आशिल्ली, पूण ताका फुडें काडपी थंय कोणूच नाशिल्लो. ताची कला ताका शांत बसूंक दिना जाली. ह्या संघर्शांत आसतना ताणें मुंबयत एक नाटकुलें बरोवन सादर केलें.  तें बरें जालें तरी संदीचें दार उगडलें ना. निमाणें 1941 वर्सा ऍन्थॉनी दे सा हाच्या दिग्दर्शना खाला फ्रँक आगियार हाच्या तियात्रांत पयलेच फावट ताका एक कांतार म्हणपाची संद मेळ्ळी. हो ताचो पयलो वेवसायीक तियात्र. 

नवी दिशा

कांयच शाणेपण चलना तें पळोवन 1943 वर्सा, मिंगेल रॉडान गोंयांत परतुपाचो निर्णय घेतलो, कित्याक ताका खात्री मेळिल्ली पुर्तुगेज राजवटकेंत ताका आनीक त्रास करचे नात म्हण. तेन्नाच पाय तियात्रिस्त जुआंव आगुस्तिन्हो फेर्नांडीसान 2 माय 1943 दिसा म्हापश्या आपल्या ‘बेब्दो’ तियात्रांत मिंगेलाक कांतार म्हणूंक आपयलो. हे संदीचें भांगर करीत ताणें व्हड हिकमतीन आनी खास स्टायलीन एक सोबीत कांतार रचलें आनी गायलें. ताका दिगदर्शप्यांनी आनी प्रेक्षकांनी उखलून धरलो. प्रभावीत जावन जुआंव आगुस्तिन्होन ताका सांगाती ज्येश्ठ तियात्रिस्त ए आर. सौजा फेर्रांव हाका मेळयलो आनी ताणें ताका आपल्या ‘शेतकामती’ तियात्रांत कांतार म्हणूंक संद दिली. त्या तियात्रांत ताणें कुणबी स्टायलीन ‘नांव मिंगेली’ हें कांतार गायलें, तेंय सगळ्यांक आवडलें.  मागीर ताचे मुखार दिगदर्शप्यांच्यो लायनी लागूंक लागल्यो. अशें सांगतात की उपरांत मिंगेल रॉड नासतना मुंबय तियात्र जायना जाले. हे नामनेचो फायदो काडीत ताणें स्वताचो ‘दुडवांचो फोर्स’ हो तियात्र बरयलो आनी तातूंत भुमिका करचे करून कांतारांय गायलीं.  

मिंगेलाची तियात्र यात्रा

अशे तरेन मिंगेलान धा वर्सां मदें 32 ‘मास्टरपीस’ तियात्र बरोवन गोंयकारांक खुशाल दवरले. ताचे तियात्र देख-रितीचे, ट्रॅजडी आनी कॉमेडी आसताले. हे आसात ताचे तियात्र:- माय डियर रोजा, म्हजो न्हवरो, दुडू, दुडवांचो फोर्स, दर्जी मेस्त, ओपन टू क्लोज, निड्डुकाय, जुआंव पाडेकार, गरीब शेजारी, जुआंव साश्टीकार, बापूलभाव, लेंबडो सांतान, सिवील मॅरेज, तारवटी इर्मांव, कायतान कासादोर, पॉब्र फिदाल्ग, भाकरो ओगत जालेना?, नोरेस फोंडपी, ओडल्या आबाशेर हेस्त पळ्ळां, लॉर्ड फकीर, वीद चुरचुऱ्यांचें, समेस्तांचो रिणकारी, इमट्याचे भोगणार, इर्मांवाचें काजार, इंत्रूज वो कार्नावाल, एस्ताद दे तारवटी, घरचें केस्तांव, कुन्याद मुंबयकार, आफ्रीककार बायल, हॅल्मॅटकार बाब, मिलेर लिबरांचो आनी कोडू संवसार. ह्या ताच्या तियात्रांनी ताणें चडशी मुखेल भुमिका केली.  

एक हुशार कांतोरीस्त

मिंगेल रॉडाक एक आथवोच ताळो आशिल्लो.  तो कांतारां घडटालो आनी गायतालो.  ताचीं कांय यादगार कांतारां अशीं आसात – ‘भुरगेपण’, ‘बॉबॉर’, ‘टाक्का टिक्की डो’, ‘पांयशीं माडाचीं सोण्णां, ‘दोतीक रडटात’, ‘लेइतावां सोयशीं, ‘व्हकल बार्देजकार्न, ‘रुंपापा धुंपा’, ‘कुंपार कुमार’, ‘फारा फारा’, ‘पेंक पेंक पेंक’, ‘नवो जांवय’, ‘बुराक पुरय’, ‘फोटो फोटो’ आनी हेर.  ताचीं चडशीं कांतारां एच.एम.व्ही-च्या ग्रामोफोन रिकॉर्ड्सांचेर रिकॉर्ड केल्लीं आनी तीं आजुनूय आकाशवाणी वेल्यान आयकूंक मेळटात. 

1947 वर्सा कीड बॉक्सर, यंग मिनेजीस आनी मिंगेल रॉड असो ‘कीड- यंग- रॉड’ नांवाचो ‘त्रियो’ पंगड घडिल्लो..  हो ‘त्रियो’ माचयेर खूब गाजिल्लो. तांचीं कांतारां आयकूंक खासा लोक तियात्राक येतालो.  मिंगेलान जायत्या कांतार प्रकारांनी सुमार 300 फामाद कांतारां घडिल्लीं.

खाशेलेपण

मिंगेलाचें एक खाशेलेपण आशिल्लें. भेज्याच्या बुडकुल्यांत उतरा आनी संगीत शिजोवन गीत तयार जाले उपरांतूच तो तें कागदार बरयतालो. सोल्फां नकळो आसतना, इतलीं अवघड उतरां आनी सूर तो कशें मनांत दवरतालो तें एक अजापूच! ताचें बरोवप दुसऱ्यांक वाचूंक कठीण लागतालें, तें ताकाच समजतालें, अशें सांगतात. ताच्या तियात्राचें खाशेलेपण ‘कांत’ आशिल्ले आनी ते अस्सल चालींचेर आसताले. 

ताचो भोवमान

मुंबय शारांत ‘चाबूक’ नांवाचें एक सातोळें चलतालें, ताच्या संपादप्यान, तियात्र- पळेणारां लागच्यान कोण तांचे आवडीचो दिगदर्शपी तियात्रिस्त हाचे वयर मतां मागलीं. तेन्ना थंय जे पी सौजालीन आनी ए आर सौजा फेर्रांव सारकेले खडेगांठ दिगदर्शप्यांक फाटीं उडोवन मिंगेलाक चड मतां फावो जाल्लीं. मरणा उपरांत जायत्या सांगाती तियात्रिस्तांनीं ताचे वयर दुखेस्त गितां गायलीं. पिटर दे सांता क्रूज हाणें ताच्या जिविताचेर आटापिल्लो ‘वीद मिंगेल रॉडाचें’ हो तियात्र ताच्या मानाक दाखयलो. ताच्या घरा फुडल्यान पासार जावपी रस्त्याक ताचें नांव दिलां, ही आनीक एक व्हड नामना.

श्रद्धांजली

मिंगेल रॉड मेला त्या दिसा, एमिस्सोरा दे गोवा (आकाशवाणी, पणजी) हिच्या कारभाऱ्यांनी दोन वरां ताच्या गितांची कार्यावळ वितरायली. ताची निमाणी यात्रा चलतना ताच्या गिताचो एक- एक श्लोक आनी दुल्पद वाजयल्लें. त्या वेळार रेडियो निवेदक आलेन कॉस्ता हाणें ताच्या जिविताचें दर्शन घडोवन आयकुप्यांच्या दोळ्यांतल्यान दुकां व्हांवयल्लीं.  तेन्ना गोंयांत पुर्तुगेज राजवट आसतनाय एका तियात्रिस्ताक पयले खेपे आकाशवाणीन येदो व्हडलो मान दिल्लो.

सोंपयतना…

अशें म्हणटात, ‘ल्हान जड, वाळय चड’. इश्टांची संगत आनी सोऱ्याची गोडी ह्यो दोन मुखेल खोडी ताका आशिल्ल्यो, जांतूंत तो फोंडाक तेंकलो. केन्ना- केन्ना तो माचये पोंदाक न्हिदिल्लो मेळटालो, पूण संगीत वाजतकच ठळक उठून येतालो. गरीब जल्मलो ताचे परस अदीक गरीब जावन 04 ऑक्टोबर 1955 दिसा तो सोंपलो. पूण पिळग्यांच्या पिळग्यांक ताच्या गिरेस्त गुणांचो उगडास उरतलो. ल्हान पिरायेर म्हान नामना जोडिल्ल्या मिंगेल रॉडाक आमचीं आर्गां आनी देवान ताका सर्गींचें सूख फावो करचें, हें प्रार्थन.

(संदर्भ – ‘तियात्र पाल्काचे खांबे’ आनी ‘स्टॉलवार्ट्स ऑफ द तियात्र स्टेज’ पुस्तकां.)

— 

– विन्सी क्वाद्रूस, 

9822587498