भांगरभूंय | प्रतिनिधी
राय गांवांत आयज 5 आॅगस्टाक कणसां फेस्त मनयतात. गोंयांतलें पयलें कणस कातरपाची रीत थंय घडटा. ते निमतान विशेश लेख.
कणसांचें फेस्त आनी नेवीस सायबिणिची परब म्हळ्यार राय गांवचो एक व्हड उत्सव. जमनीचें उत्पन्न म्हळ्यार भाताचें पयलें कणस कातरपाचो पयलो मान गोंयांत रायकारांक फावो जाला. हो उत्सव रायचे नेवीस साबिणिचे इगर्जेंत मनयतात.
राय गांवांत पाचवींचार शेतां, झाडां, दोंगर- दोंगुर्ल्यो, नितळ उदकाचे झरे, तांबडी पिकाळ माती, खाजनांचो वाठार आयज लेगीत शाबूत आसा. देव-दैवतांच्या आशिर्वादाचो आनी थंड- शितळ वाऱ्यान जिवाक थाकाय दिवपी हो गांव. धर्मभेद मानून हांगाचे लोक केन्नाच चल्ले नात. राजा, महाराजांच्या इतिहासान भरिल्ली ही सुवात. राय म्हळ्यार राजांचे अग्रस्थान. रायशेत्र, रायनगर, रायपुरी अश्या गिरेस्त उतरांनी पाचारिल्लें स्थान. हीं उतरां पवित्र कुळयेंतल्यान आयल्यांत. अश्या ह्या राय गांवात पुर्वजांनी आनी जाण्टेल्यांनी चालू केल्ली परंपरा आयजवेर चालू आसा. कणसांचो उत्सव म्हळ्यारूच राय गांवचे संस्कृतायेचो हो एक भाग जावन गेला.
राय गांव पुर्तुगेझां आदीं…
राय म्हणजे राजांचें स्थान अशें मानताले. विजयनगराचो राजा, कदंब, मराठी, पुर्तुगेझ आनी मुस्लीम राजांनी राय गांवाक ते-ते राजवटकेंत मान मेळोवन दिलो. पूण सगळ्या राजां मदीं छाप सोडल्या ती अग्नीमूख राजान. तांणी आपलें थिकाणूच राय गांवांत केल्लें. राय हो साश्टींतलो मदलो भाग. देखून विजयनगराचो राजा कृश्णदेव ताका सिटी ऑफ रायचूर म्हणटालो. ताणेंच आपले कारकिर्दिंत कामाक्षी सायबिणीची एक मुर्ती हाडून राय- शिरोडेच्या देवळांत प्रास्तापीत केल्ली.
राय गांव आनी पुर्तुगेझ…
राय गांवाक मोटे संस्कृतायेचो आनी परंपरीक इतिहास आसा. ह्या गांवांत जियेवपी चडश्या आदिवासी लोकांचो वेवसाय म्हळ्यार शेतकामत. भारती रितिरिवाजा प्रमाणें ते जियेताले खरे, पूण पुर्तुगेझांनी गोंय ताब्यांत घेतकच तांचें राहणीमान बदल्लें. देव- दैवतांचें अस्तित्व बदल्लें. आपल्या जिविता कडें ताणीं तडजोड केली आनी मुल्यां-कायद्याक पाळो दिलो. पुर्तुगेझ राजवटके खाला दुमाळो सोंसलो, भाशेचेर जाल्लें आक्रमण मेटोवन घेतलें तरी धर्मांतराच्या भुताक तोंड दितां- दितां थोडे ताट मानेन उबे रावले जाल्यार थोड्यांनी रायच न्हय तर गोंय सोडून वचपाचें निश्टूर पावल मारलें. इतलें आसुनूय पोटाक मिरी घालून राविल्ल्या रायकारांनी आपलें दायज आनी संस्कृताय सोडून दिली ना.
पुर्तुगेझ काळांत…
राय गांवच्या इतिहासाक रंग भरलो तो पुर्तुगेझ गोंयांत आयले उपरांत. ही गजाल 16 व्या शेंकड्यांतली. 1510 वर्सा पुर्तुगेझांनी गोंयांत पांय दिलो. मायाचे पयलेर 1560 वर्सा दोग भाव जेजुयत मिसियोनार पाद्र पेद्रू मास्कारेन्हस आनी ब्रदर मानुएल गोम्स, आगशे थावन जुआरी नदी उतरून कुठ्ठाळे देंवले आनी रायतुरा (रायतुरा तेन्ना रायचो एक वाडो आशिल्लो) आयले. ते आदीं थंय पुर्तुगेझ सोल्दाद रावताले. तांचे खातीर 1556 वर्सा एक ल्हान कपेल उभारिल्लें. त्या कपेलांत ह्या जेजुयतांनी आपलें पेणें केलें आनी लोका खातीर मीस भेटोवंक सुरू केलें. म्हणून क्रिस्ती लोकसंख्या वाडूंक लागली. तेन्ना पयस- पयस आशिल्ल्या लोकाक एक इगर्ज जाय म्हण एक जेजुयत ब्रदर जॉर्ज काल्देर हाणें 1565 वर्सा लिसबोआक एक चीट बरयली. थोड्या काळान नवे इगर्जेचो वावर सुरू जालो आनी 1576 वर्सा पास्कांच्या फेस्ताक चुडटां आनी मातयेची इगर्ज देवोसांवा खातीर उग्ती जाली. मागीर हीच इगर्ज फातरांनी बांदून काडली आनी 1596 वर्सा तिचें उग्तावण जालें. ही साश्टींतली पयली इगर्ज, तिका साश्टींतली आवय इगर्ज म्हणटात.
इतिहास सांगता ते प्रमाणें, रायचो पयलो क्रिस्तांव म्हणल्यार मानुएल दे सौजा. आदीं ताचें नांव सिंगाने नायक. अशे तरेन रायतुरा आनी लागसरल्या वाठारांत क्रिस्तांव वाडूंक लागले. 1609 वर्सा, (आतां रायतुरा सिमिनार आसा थंय) जेजुयत कॉलेज सुरू जाली आनी तांतूंत आशिल्लें कपेल प्रजेक उग्तें केलें. धर्मीक विधीं खातीर लोक थंय वचूंक लागलो. क्रिस्तांवपणाचो विस्तार जाता तशे एक नवी इगर्ज बांदूंक रायकार फुडें सरले. तेन्ना कामुर्लीं आनी राय गांवच्या कमोनिदादिंनी दुडवांचो आधार भासायलो. 1668 वर्सा रायची नवी इगर्ज बांदूंक बुन्याद घाली आनी सुमार 30 वर्सांनी जेजुयत पाद्रींचे रेखरेखी खाला 1699 वर्सा इगर्ज तयार जाली. रायतुरचे आनी रायचे इगर्जेची आस्कारी एकूच ‘अवर लेडी ऑफ स्नौव वा नॅवीस सायबीण. सवका सवका क्रिस्तांवपण इतलें वाडलें, की सगळ्या लोकान क्रिस्तांवपण आपणायलें. देखून तांचे रितिरिवाज, चालिरिती आनी परंपरा नवक्रिस्तांवांनी चालूच दवरल्यो, तांतूंतली एक जावन आसा जमनीचें पयलें फळ देवाक भेटोवप.
कणसां फेस्ताची तयारी
राय गांवांत 16 व्या शेंकड्यांत क्रिस्तांव धर्माचें प्रसारण सुरू जालें अशें मानतात. तरी, शेताचें पयलें कणस कातरून देवाक अर्पण करपाची परंपरा आशिल्ली. हांगा व्हड प्रमाणान शेतकार समाज आशिल्लो आनी ते शेत रोयताले. सोद-वावर करप्यांच्या मता प्रमाणें, पयलीं गांवकारी (मागीर कोमुनिदाद) तांच्या आधारान शेतकारूच ही रीत पाळटाले. गांवांत इगर्ज जातकच इगर्ज आनी कोमुनिदाद हांचे मदें एक कबलात जाली. कोमुनिदाद इगर्जे कडें हात मेळोवन परंपरीक विधी करूंक लागली. एका गांवकाराक विंचून काडून ताचेर कणसां फेस्ताची जबाबदारी घालताले. तोच पयलें कणस कातरतालो. सवका-सवका हातूंत बदल घडून आयलो आनी 1970 वर्साच्या सुमाराक फेस्ताची सगळी जबाबदारी इगर्जेच्या व्हडीलांचेर येवन पडली.
बिगर- क्रिस्ती लोकाचें कणसां फेस्त
पुर्तुगेझांनी सत्ता काबीज करतकच हांगा हिंदू समाज ना जाल्ल्या सारके जाल्लो. मागीर थोड्यांनी परत हिंदू धर्म आपणायलो आनी राय गांवांत नव्याची परब परत सुरू जाली. पुर्तुगेझां आदीं गांवचो लोक शेता कडेन एकठांय जातालो. गांवकारी सत्तेन विंचून काडिल्लो एक जाण्टो मनीस शेतांतल्या नव्या पिकाची पुजा करतालो. नाल्ल फोडून आनी विडो दवरून कणसांक विळो लायतालो. उपरांत जमिल्ले लोक शेतांत देंवताले. दर एकलो दोन- चार कणसां घेताले आनी परतताले. अशे तरेन हातांत आयिल्लीं कणसां कांय जण देवळांत व्हरून ओंपताले तर कांय जण आपल्या घरा व्हरताले. जे कोण सामुहीक नव्याचे परबेक वांटेकार जायनाशिल्ले ते चवथी कडें लागीं आशिल्ल्या शेतांतलें कणस कातरून ताची पुजा करताले आनी घरा हाडून दवरताले. कांय जण चवथीच्या (गणपतीच्या) दुसऱ्या दिसा म्हळ्यार पंचमीक गणपती फुड्यांत पाटार दिवली पेटोवन गणपतीचे पुजे बराबर ह्या कणसांची पुजा करताले. उपरांत ह्या कणसांचे भाता गोटे काडून ते सोलून घरांत केल्ल्या पायसांत (गोडशें) घालताले आनी व्हडा उमेदीन खाताले. ही परंपरा आजुनूय चालू आसा.
रायच्या क्रिस्ती लोका मदें चालू आशिल्ली परंपरा
इगर्जे पासून मात्शे पयस एक शेताची कणगी आसा. तिका सायबिणी कणगी म्हण वळखतात. सुमार 600 मेत्रां जमीन दुरीग घालून तिका राखण दिल्या. ऑगस्टाचे पांच तारखेर गोट्यांनी भरिल्ल्या कणसांक विळो लावपाक मेळूंक जाय हें लक्षांत धरून शेत रोयतात. इगर्जेच्या फाब्रिका तर्फेन हे कणगेचो कुयदाद जाता आनी भर पावसाच्या आधारान शेत रूप घेता. ही पिकाळ आनी पवित्र जमीन जाल्ल्यान ऑगस्टाचे पांच तारखेर भांगराळ्या कणसांनी सायबिणी कणगी नटून आसता. इगर्जे कडल्यान वाजत- गाजत सकाळच्या वेळार काँफ्रारिया वांगडी, इगर्जेचे व्हडील आनी सोयरे एक मिरवणूक करून सायबिणी कणगे कडें वतात. रोजार-मागणें जातच मुखेल याज्ञीक कणसांचेर आशिर्वाद घालता आनी कांय कणसांची मूठ धरून रुप्याच्या विळ्यान कणसां कातरता. तेन्ना फोगेट्यांचो गडगड जाता. तीं कणसां एका निवळ तुवाल्यार दवरतात आनी इगर्जेंत व्हरपाक परतून पुर्सांव जाता आनी सगळे जण इगर्जे वटेन चलूंक लागतात.
सोंपयतना…
राय गांवांत आज क्रिस्तांवां बराबर हिंदू आनी मुस्लीम लोक शांती- समाधानान जियेतात आनी सगळे निधर्मीपणान वावुरतना नॅवीस सायबिणीची परब आनी कणसां फेस्त एकमनान व्हड उमेदीन मनयतात. म्हणून सगळ्या रायकारांक ह्या उत्सवाचीं परबीं!
—
– विन्सी क्वाद्रूस,
9822587498
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
