हाथ छूटे भी तो रिश्ते नहीं छोड़ा करते

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

मागीर फिल्मी गितां सारकी गझल गावपाक सुरवात केली. तेन्ना सामान्य मनशाक गझल आवडपाक लागली. पूण, गझल जाणकार खरपणान टिका करूंक लागिल्ले.

फाकीवंत गायक जगजीत सिंगाचें नांव लोकप्रिय गझल गायकां मदीं आस्पावता. ताचो म्होंवाळ, शांत आवाज संगीतांत सोबीतपण भरसता. शुद्ध उर्दू जाणकारांची मालमत्ता मानपी गझल सामान्य मनशा मेरेन पावोवपाचें स्रय कोणाकूय दिवचें जाल्यार तें फकत जगजीत सिंग हाका. ताच्या गझलांनी गालिब, मीर, माजाज, जोश, फिराक ह्या शायरांची तांणी वळख करून दिली. तांकां 2003 वर्सा पद्मभूषण पुरस्कार फावो जालो. फेब्रुवारी 2014 वर्सा तांगेल्या सन्मान आनी यादीक दोन टपाल शिक्केय जारी केले. जगजीत सिंग हांचो जल्म 8 फेब्रुवारी 1941 दिसा राजस्थानांतल्या गंगानगरांत जालो. बापूय सरदार अमरसिंग धमानी केंद्र सरकाराचे कर्मचारी आशिल्ले. जगजीत हांचें घराणें रोपर- पंजाबांतल्या दल्ला गांवांतलें. 

तांणी सुरवातीचें शिक्षण गंगानगरांतल्या खालसा शाळेंत घेतलें आनी उपरांत इतिहासांत पदवी घेतली. बापायचे परवानगे बगर सिनेमा पळोवपाची संवय आशिल्ली. भुरगेपणांत बापाय कडल्यान संगीताचो वारसो मेळ्ळो. गंगानगरांतच तांणी पं. छगनलाल शर्मा हांच्या मार्गदर्शनाखाला दोन वर्सां शास्त्रीय संगीत शिकपाक सुरवात केली. उपरांत उस्ताद जमालखान साहबा कडल्यान ख्याल, ठुमरी आनी ध्रुपद हांचें शिक्षण घेतलें. बापायक पुतान आयएएस जावचें, अशें दिसतालें, पूण जगजीत हांणी गायक जावपाचें थारायल्लें. संगीता विशीं तांची आवड पळोवन कुरुक्षेत्र विद्यापीठाचे कुलगुरू प्रा. सूरज भानान तांकां उर्बा दिली. तांगेल्याच सुचवणे प्रमाण जगजीत 1965 वर्सा मुंबय आयले. सुरवेक ते जायरातींचे जिंगल्स वा लग्नां, सुवाळ्यांनी गायन करुन पोट भरताले. प्लेबॅक गायनाचें सपन घेवन ते आयिल्ले. त्या काळांत तलत महमूद आनी मोहम्मद रफी हांचीं गितां लोकांक चड आवडटालीं. तेन्नाचे नामनेची संगीत कंपनी एचएमव्हीक (हिज मास्टर व्हॉयस) सुगम संगीताचेर आदारिल्लें संगीत जाय आशिल्लें. जगजीत सिंगान जाय तशें संगीत तयार केलें आनी तांगेलो पयलो आल्बम ‘दअनफॉरगेटबल्स (1976)’ आयलो. हिट जालो. त्या काळांत एका गायकाक एलपी (लॉग प्ले डिस्क) मेळप ही व्हड अभिमानाची गजाल आसताली. 

हो आल्बम प्रदर्शीत जाल्या उपरांत सरदार जगजीत सिंग धीमान हांणी शिख समाज दवरता त्या केंसाचो त्याग केलो आनी प्रभावी गावपी जावपाचे दिकेन प्रवास सुरू केलो. ह्या आल्बमाक मेळ्ळिल्ल्या उपाट प्रतिसादा उपरांत जगजीत हांणी मुंबयंत फ्लॅट घेतलो. मागीर फिल्मी गितां सारकी गझल गावपाक सुरवात केली. तेन्ना सामान्य मनशाक गझल आवडपाक लागली. पूण, गझल जाणकार खरपणान टिका करूंक लागिल्ले. एके वटेन  जगजीत सिंग, पंकज उधास सारकिल्या गायकांच्यो गझल सामान्य मनशाक आवडपाक लागपाचो तो काळ जाल्यार दुसरे वटेन शास्त्रीय संगीता पसून पयस वचपी नव्या गायकांच्या ह्या प्रयोगांक लागून पारंपरीक गायक आनी संबधीत संगीत मोगींनी जगजीत सिंग मूळ गझलांचे शुद्धतायेंत आनी मूडांत भरसण करता असो आरोप केल्लो.

पूण जगजीत सिंगान सदांच आपल्या बचावा खातीर सांगलें कि सादरीकरणांत कांय बदल केल्यात, पूण उतरां कडेन सामकेच उणे घुस्पागोंदळ केल्यात. गझलांतले कांय जड शेर काडून ते स ते सात मिनटां मेरेन उणें करून संगीतांत डबल बेस, गिटार आनी पियानो हांचो प्रवाह सुरू केलो. हें करतना आर्विल्ल्या आनी अस्तंती वाद्यांच्या वापरांत सारंगी, तबला सारकिल्लीं पारंपरीक वाद्यां फाटीं उरलीं नात हेंय लक्षांत घेवचें पडटलें. तबलें, सारंगी, व्हायोलीन, हार्मोनियमाचे सुवातेर ऑक्टोपेड, व्हायोलीन, कीबोर्ड आयलो. ‘कहकशां’ आनी ‘फेस टू फेस’ ह्या संग्रहांत जगजीत हांणी अद्वितीय प्रयोग केले. दोनूय आल्बमांत  कोरसाचो उपेग केल्लो. विनोद खन्ना आनी डिंपल कापडिया हांणी अभिनय केल्ल्या ‘लीला’ ह्या सिनेमांतल्या ‘जाग के काटी सारी रैना’ ह्या गीतांत गिटाराचो उपेग केलो. चित्रा वांगडा पयलेच खेपे लंडनांत डिजिटल रेकॉर्डिंग करून ‘बियॉन्ड टाइम’ हो आल्बम काडपी, जगजीत हे पयले गझल गायक.1967 वर्सा जगजीत हांची चित्रा हांचे कडेन भेट जाली. उपरांत दोगांयचें लग्न जालें.

अभिजात शायरी भायर जगजीत हांणी साद्या उतरांनी सामान्य मनशाच्या जिविताकय आवाज दिलो. “अब मैं राशन के कतारों में नज़र आता हूँ, अपने खेतों से बिछड़ने की सज़ा पाता हूँ’, ‘मैं रोया परदेस में’, ‘मां सुनाओ मुझे वो कहानी’ अश्यो रचना गझल आयकनाशिल्ल्यांक लेगीत आकर्शीत करताल्यो. हिंदी शायर निदा फाजली, बशीर बद्र, गुलजार, जावेद अख्तर हे जगजीत सिंग हांचे आवडीचे शायर. 

जगजीत सिंग हांणी मिर- गालीब ते फैज-फिराक आनी गुलजार- निदा फाजली ते राजेश रेड्डी आनी आलोक श्रीवास्तव ह्या दरेका युगांतल्या कवींच्या गझलांक आवाज दिलो. 1981 वर्साचो ‘प्रेमगीत’ आनी 1982 चो ‘अर्थ’ कोण विसरूंक शकतात? जगजीत हांणी ‘अर्थ’ सिनेमांत संगीत दिल्लें. तातूंतलें दरेक गीत लोकप्रीय जालें. हाचे उपरांत चित्रपटांत हिट संगीत दिवपाचे सगळे यत्न अपेशी थारले. डिंपल आनी विनोद खन्ना हांणी अभिनय केल्ल्या ‘लीला’ ह्या सिनेमाचें संगीत मध्यम दर्जाचें आशिल्लें. खुदाई, बिल्लू बादशाह, कानून की आवाज, राही, ज्वाला, लौंदा लश्कार, रावण आनी सीतम ह्या सिनेमांतली कांय गितां हिट जालीं. मात सिनेमां साप्प पडले. बरी फिल्मी गितां रचपाक जगजीत सिंग अपेशी थारले. उरफाटे पार्श्वगायक म्हूण तांणी आयकुप्यांक सदांच प्रभावित केल्यात. तांगेलो आवाज काळजाच्या खोलायेन पावतालो. ‘होठों से छू लो तुम मेरा गीत अमर कर दो’, ‘ओ मां तुझे सलाम’, ‘चिट्ठी ना कोई संदेश’, ‘बड़ी नाज़ुक है ये मंज़िल’, ‘ये तेरा घर, ये मेरा घर’ आनी ‘प्यार मुझसे जो किया तुमने’, ‘होशवालों को ख़बर बेख़ुदी क्या चीज़ है’, ‘हाथ छूटे भी तो रिश्ते नहीं छोड़ा करते’, ‘कोई फ़रयाद तेरे दिल में दबी हो जैसे’, ‘तुम पास आ रहे हो’ (लताजी वांगडा), ‘मेरी आंखों ने चुना है तुझको दुनिया देखकर’ अशीं जायतीं गितां खुब लोकप्रीय आसात. 

भारत-पाकिस्तान कारगिल झुजाच्या काळांत पाकिस्तानांतल्यान येवपी गायकांच्या गर्देक तांणी हरकत घेतिल्ली. जेन्ना ताका पाकिस्तानान व्हिसा दिवपाक न्हयकार दिल्लो. देखून तांणी म्हणलें, थंयसून येवपी कलाकारांचेर लेगीत बंदी घालची. पूण पाकिस्तानांतल्यान आमंत्रण आयलें तेन्ना जगजीत सिंग हांचो राग निवळ्ळो. तांणी गझलसम्राट मेहंदी हसन हांच्या उपचारा खातीर तीन लाख रुपयांचो आदार केलो. त्या काळांत पाकिस्तान सरकारान लेगीत मेहंदी हसन हांचे कडेन दुर्लक्ष केल्लें. जगजीत हांकां घोड्याचे शर्यतींची आवड आशिल्ली. 2011 त मेंदवांत रक्तस्त्राव जाल्ल्यान तांची स्थिती गंभीर जाली. तेच दिसा ते गझल गायक गुलाम अली हांचे वांगडा शो करपाची तयारी करताले. गझलांचे राजा म्हणून वळख आशिल्ल्या जगजीत सिंग हांकां 10 ऑक्टोबर 2011 दिसा सकाळीं 8 वरांचेर मुंबयंत मरण आयलें. एक गझल शांत जाली. 

——————————–

सुदिन वि.कुर्डीकार