भांगरभूंय | प्रतिनिधी
दोन- तीन वर्सां पयलीं उत्तर भारतांतल्यान एक जोडपें अजीत कुंतल आनी दर्शना उपाध्याय, मूळ मधुरेची, गोंयांत
आयिल्लीं, दर्शनाबाय भोंवडे निमतान जैसलमेराक गेल्ली तेन्ना थंयची बायलां उदका खातीर कशी तळमळटात तें पळयिल्लें. पांच- पांच किलोमिटर अंतर अनवाणी पायांनी वाट माड्डीत माथ्यार एक उदकाची कळशी घेवन चलतात तें पळोवन तांचे काळीज कळवळ्ळें. त्याच खिणाक दर्शनाबायन थारायलें. कूड जिवी दवरपाक गरजेचें आशिल्लें उदक जननायेन वापरुंक जाय, हो संदेश सगल्यांक दिवचो.
शाळेंत शिक्षण दानाचें कार्य करपी दर्शनाबायन आपल्या घरकारा लागीं उलोवणी करून निश्चेव केलो आनी तीं दोगांय नोकरी सोडून उदकाच्या संवर्धना खातीर दुचाकी वेल्यान, राज्यां राज्यांनी शाळा, महाविद्यालयां, सामाजीक संस्थांक भेटी दिवन विद्यार्थी, नागरिकां मदीं जागृताय घडोवन हाडपाक भायर सरली. मध्यप्रदेश, राजस्थान, गुजरात राज्यांत भोंवडी करून तीं गोंयांत आयिल्लीं. वास्को, मडगांव, फोंडें आदी शारांतल्या शाळांनी वचून तांणी ‘उदक वाचोवपाची गरज’ ह्या विशयाचेर संवाद सादलो. लोककल्याणाचो कितलो व्हड हो आंवडो आनी त्याग?
उदक जिवितान कितलें म्हत्वाचें आसता हाचो जो विचार करता ताकाच ताचें मोल कळटा. जाका कळटा तो ताची राखण आनी नियोजन करपाक वावुरता. जांचे ठांय उदकाचो उणाव ना थंय ते कशेय वापरतात आनी जांचे ठांय उणाव आसा थंय मात तो रात- दीस त्या उदका खातीर पोट फाट एक करून झरझरता… थेंबोभर उदक लेगीत धर्तरे वयल्या जिवांक कितले म्हत्वाचें हें जाका कळटा तो तें हेरांक पटोवन दिवपाक पावल उखलता. पियेवपाच्या उदकाच्या साठ्यांची, ताच्या वापराची जर भुरग्यांक म्हायती मेळत जाल्पार उदक सादुरतायेन, मर्यादीत वापरप शक्य जातलें. उदकाची बचतय जातली हें पटोवपाचो अजीत आनी दर्शनाचो वावर चालू आसा, अशें तांचे कडेन संवाद सादतकूच कळळें.
एका संस्कृत शिळोका प्रमाण, धर्तरेचेर तीन ‘रत्नां’ आसात. उदक, अन्न, आनी सुभाषितां. उदका वरवींच व्हड संस्कृतायो उदेल्यात. गंगा, यमुना, सिंधू आनी हेर न्हंयाचे देगेरच मनशान आपल्यो वसाहती, शारां संस्कृतायेची भरभराट केल्या. धर्तरेचेर 70% उदक आनी 29 % भूंय. पूण 71% तलें उदक सगलेंच पिवपा सारकें ना. कारण 97% उदक म्हासागरांतल्या खाऱ्या उदकाच्या स्वरूपांत आसा आनी 3% उदक साव्या स्वरूपांत. पूण 3% उदका भितर 2.2% उदक घनस्वरूपांत आसा. ताचो मनशाक खाशेलो उपेग जायना. 0.1% तलें उदक न्हंयो, तळयो, बांयो हांच्या स्वरूपांत आसा. ताचोच वापर करप जाता. न्हंयांतल्यान मेळिल्लें उदक हेर वापरांत येता. मागीर पिवपा खातीरच्या उदकाचें कितें?… मनशाच्या साडेतीन हाताचे कुडींत जीव तगून उरूंक उदक महत्वाचो घटक, ताका ‘जीवन’ म्हळ्ळां. पुण, मनीस सुवार्था खातीर ह्या मुखेल घटकांचो कश्याय कसो वापर करीत आपलीच जीण उणी करीत आसा.
शेती वेवसाय, उद्येगीकरण, घरगुती वापरा खातीर, वीज निर्मिती खातीर उदकाचो वापर करचो पडटा, पूण धरणां बांदून शेती निर्मिती खातीर उदक सांठोवप, कारखाने, घरां, नुस्त्या वेवसाय, वॉटर पार्कात कारंजे उबारून मनीस उदक खेळपा खातीर वापरीत आसा. उदका प्रदुशणाक लागून कॉलेरा, डायरिया, मलेरिया सारकिल्लीं दुयेंसां मनशाचेर शेक गाजयता हीय तितलीय भिरांकूळ गजाल.
सुमारा भायली झाडांची कापणी, फॅक्टरींतलीं रसायनीक द्रव्यां, सारीं, किटक नासकांचो वापर, हे वरवीं उदका प्रदुशणांत वाड जाल्या. हाकाच लागून 2025 वर्सा मेरेन उदकाचो उरिल्लो सांठो सोंपपाक पावतलो, पिवपाच्या उदका खातीर आमी तळमळटले, उदकाच्या प्रस्ना वेल्यान गांव, शारां, देस झगडीं -झुंजा मारपाक लागतले, अशें भविश्य कांय शास्त्रज्ञांनी पांच- स वर्सां पयलीं केलां. ताका फुडो करपा खातीर वर्ल्ड वॉटर ह्या संवसारीक उदका कोंसुलाची स्थापणूकय जाली. उदका संदर्भात जागृताय निर्माण करण, खाजगी सरकारी संस्थांक, उदकाच्या सांबाळाचें म्हत्व पटोवन दिवप हें काम साबार संस्था करपाक लागल्यात.
आमचे कडेन आशिल्ल्या उदकाचो वापर कशे तरेन करप, हाचें नियोजन आमचे लागीं ना. गांवगिऱ्या वाठारांतलो उदकाचो बऱ्यांतलो बरो स्रोत म्हणल्यार बांयों, झरे. तांची आमी फावो तशी जतनाय घेनात. ते राखून दवरपाक आमी कश्ट घेनात. आमच्या राज्याच्या खांची कोनशांनी नदर मारल्यार उदकाचो बेसुमार वापर आनी नाशाडी कशी जाता हें कळटलें. पुणून ताचेर कोण विचार करता? कोण पळोवणी करता?
शास्त्रज्ञांनी तशेंच संशोधनात्मक अभ्यासान दाखोवन दिलां ते प्रमाण दरेक मनीस सांड उदका वरवीं नेमान 17 ग्राम रसायनां सोडून उदकाचें प्रदुशण करता. आधुनीक पद्धतीच्या राहणीमानांत नितळसाण अभियान पद्धतींतच जायत्या तरांची घातक रसायनां वाणरप जाता. लोकसंख्या वाडी वांगडाच उदकाचोय वापर तितलोच वाडला. देखूनच वाडटे लोकसंख्येक नितळ उदकाची पुरवण करप कठीण जालां. सरासरीन मनशाचे कुडीक दर दिसा पांच ते सात लीटर उदक लागता. तशेंच सरसकट सरासरीन मनीस 40 लीटर उदक दिसाक वापरता. जर उदकाचें नियोजन आनी वापर मर्यादित उरलो ना जाल्यार मनशाचे गरजेची पुरवण पुराय कशी जायत? लोकसंख्या वाडिल्ल्या प्रमाणात उदका सांठे वाडनात. देखून जे उदका सांठे आसात तांची शास्त्रोक्त पद्धतीन राखण, सांबाळ करप आनी मर्यादीत रूपान उदक वापरप ही काळाची गरज आसा.
आमी उदकाचो गरजे भायर वापर करपाचें टाळूंक जाय. नळ विनाकारण व्हांवचे नात, उदक ‘शेळें’ मानून भायर उडोवचे नात, भायर पडपी सांडपाणी झाडां- रोपांक वतलें हाची संवय आमी लावन घेवंक जाय. ‘उदक’ हें सैमाचें व्हडलें देणें, ‘उदक’ म्हणल्यारच ‘जिवीत’ हें आमी मानूकच जाय. झाडां- रोपां लावन आमी ही उदकाची ‘संपत’ वाडोवंक जाय. जिवा परस चड राखण आनी जतनाय घेवंक जाय. जाल्यारूच आमी ह्या सोबीत सैमाच्या आंगणात मेकळो उस्वास घेवंक पावतले, सोबीत जिणेचो मेकळेपणान आनंद घेवंक पावतले.
कोण तीं अजीत आनी दर्शना? खंयच्या राज्यांतलीं?!! आनी आमच्या गोंयांत धांवत येवन उदकाच्या सांबाळा खातीर उलो मारतात?!! आनी आमी? पळयात? नदरेंत हाडात… खबरांपत्रांनी आयिल्ल्या त्या गोंयकार जाण्टेल्याचो फोटो… कुडींत बळगें ना, पुणून उदकाची कळशी घेवन धडपडत आपल्या घरा वता. पोरा- बाळांच्या हुसक्यान. तांचो जीव राखपा खातीर. आनी थारायात त्या भोव मोलादीक उदकाची राखण, नियोजन कशें करचें तें. देखूनच म्हण्टा,..
फुडले पिळगेचे राखणे खातीर, सांबाळा खातीर, तांची कूड जिवी दवरपाक गरज आशिल्ल्या उदकाचें नियोजन करपाक दर एकल्यान आपले परीन चानयेचो वांटो उखलचोच, न्हय उबारूंकच जाय, नाजाल्लार… ???
उल्हास यशवंत नायक
8010061867
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
