विज्ञान आनी तंत्रज्ञान हांचे मदलें नातें

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आधुनीक विज्ञानाचीं तीन आंगां आसात. मुळावें (फंडामेंटल वा प्युअर) विज्ञान, तंत्रज्ञान आनी तितलेंच म्हत्वाचें आनी अनवळखी अशें तिसरें आंग म्हणजेच विज्ञान पद्धत; तिका ‘विज्ञान प्रणाली’ अशेंय म्हणटात. एका नामनेच्या शास्त्रज्ञान म्हणिल्लें आसा, ‘विज्ञान प्रणाली हीच आधुनीक विज्ञानाची सगल्यांत व्हड देण आसा.’ ह्या तिनय आंगां मदीं सुमेळ घडून आधुनीक विज्ञानाची नेटान उदरगत चालू आसा. शास्त्रीय नदरेंतल्यान पळयल्यार, हीं तिनय आंगां सामकीं वेगळीं. सरसकट मनशाक तांचे मदलो फरक कळना आनी समजून घेवपाची इत्साय कोण दाखयनात. तांच्यो सगल्यो भौतीक गरजो भागोवपी, तंत्रज्ञाना कडेन ते संबंद दवरतात. हेर दोन आंगां विशीं तांका कसलेंच कुतूहल नासता आनी कवतुकय नासता. उपभोगाचें साधन हे नदरेंतल्यान तांचे तंत्रज्ञाना कडेन घट्ट नातें आसा.
तंत्रज्ञानाचें मूळ तत्व म्हणल्यारच उपयुक्तता आनी उपभोगता! मुळावें विज्ञान म्हणजे सैमीक घडणुकीं फाटलें रहस्य सोदून काडपाची प्रक्रिया आसा. संशोधकांची हीच तर मूळ प्रेरणा आसा. सरसकट मनशाक तेविशीं कसल्याच तरेचें देणें घेणें नासता. सूर्य केंद्र स्थानाचेर मानलो वो धर्तरी केंद्र स्थानाचेर घेतली, आमच्या दिसपट्ट्या जिवितांत कसलोच फरक पडना. पूण मुळाव्या विज्ञानांत संशोधनाचेर व्हड परिणाम जाता. धर्तरी केंद्राचेर धरून अंतरीक्ष प्रक्षेपणांची गणितां चूक जातलीं. ताच्या उरफाटें कांय खिणां खातीर वीज बंद पडली तर जीण नाका जाता. आधुनीक जीण इतली तंत्रीक संवेदनाशील जाल्या, इंटर- नेट सेवा बंद पडली तर सगले वेवहार बंद पडटात.
जीपीएस यंत्रणा आतां सामान्य लोकांच्या हातांत आयल्या. विज्ञान सोद प्रक्रियेची ती एक अजापाची निर्मणी आसा. ताच्या फाटल्यान अनेक मुळाव्या विज्ञानीक सोदांचे योगदान आसा. पूण, तंत्रीक उपकरणां विशीं जी उत्सुकताय लोकां मदीं दिसता तशी विज्ञाना बाबतींत दिसना. आजच्या ह्या लेखांत तंत्रज्ञाना बाबतींत खोलायेन अभ्यास करूया.
मनीस संस्कृतायेच्या उगमा सावन तंत्रज्ञानाचो विकास जायत आयला आनी त्या खातीर तांच्या मदलें नातें घट्ट जायत गेलां. पूण ते तेंपार तंत्रज्ञान सामकें मुळाव्या अवस्थेंत आशिल्लें आनी मनशाच्या कुशलताय आनी श्रमाच्या तांकीचेर उबें जाल्लें. ल्हवू ल्हवू सरभोंवतणीच्या सैमांतल्या साधनांचो आनी हेर वस्तींचे गूण ओळखून आपल्या जिवितांत उपेगी आयुधां, आवतां करपाक शिकलो. देखीक, मातयेचे गूण समजून घेवन आनी घुंवपी चाकाचेर बसोवन तरेकवार आयदनां करपाक लागलो. फुडें चाक बरोबर गोल करपाक शिकलो आनी बैलगाड्यांक रोदां लायलीं.
पुराण कथांत आमकां धनुश्य- बाणां विशीं खूब म्हायती मेळटा. ते तेंपार तें झुजां मळा वयलें मोलादीक हत्यार आशिल्लें. इतलेंच न्हय तर कास धरपाक आनी पोट भरपाचें उपेगी तंत्र साधन आशिल्लें. पूण ते खंयच्या शास्त्रीय तत्वांचेर चलता हें खबर नाशिल्लें. तरीय धनुश्याची तांक वाडोवपाक लवचीक आनी घट्ट लाकडाची गरज लागता हें तंत्र सोदून काडिल्लें. निरीक्षण, अदमास, अणभव, ट्रायल- ॲरर, ते भायर कल्पक बुद्द आनी फिशाल कारागिरी ह्या सगल्या गुणांची जोड घेवन प्राचीन तंत्रज्ञानाची उदरगत जाली. थॉमस एडिसन हे आधुनीक काळांतले व्हड तंत्र शास्त्रज्ञ आसात. तरी तांणे विजेच्या बल्बाचो सोद लावपाक वयलीच पद्धत वापरिल्ली.
प्राचीन काळांतय व्हांवत्या उदकाचेर चाक घुंवपाचें तंत्र वापरताले आनी वार्‍याचेर घुंवपी पवन चक्कीचेर पीठ दळपाची गिरण चलताली. त्या खातीर सरभोंवतणच्या वाठारांत मिळटा तें सामान वापरताले. तंत्रज्ञानाचा एक खाशेलो गूण आसा, जेन्ना नवे सक्षम तंत्रज्ञान निर्माण जाता तेन्ना फाटलें तंत्र उणाक जाता आनी वापरांतल्यान भायर पडटा. मध्य युगांतलीं सगलीं झुंजा तलवारीन झगडलीं आनी झुंजा मळा वयल्यान धनुश्यबाण ना जाले.
आधुनिक तंत्रज्ञानाची तुला करपाक गेल्यार प्राचीन काळांतलें तंत्रज्ञान सामकें मुळावे अवस्थेंत आशिल्लें. तशेंच ताका सिद्धांतीक विज्ञानाचें फाटबळ नाशिल्लें. तंत्रज्ञानाची उदरगत मंद पावलांनी जाताली आनी कसलेंच खाशेलेंपण नासतालें. हजारांनी वर्सां सैमीक स्रोत, उजो, मनशाचे श्रम आनी जनावरांचें बल तितलेच उर्जा स्रोत आशिल्ले. युरोपांत उद्योगीक क्रांती उपरांत खर्‍या अर्थान तंत्रज्ञानाक नेट मेळलो. विज्ञानीक इतिहास तज्ज्ञांच्या मता प्रमाण गनपावडर, प्रिंटींग प्रेस आनी मॅग्नेटीक कंपास ह्या तीन सोदां खातीर मनीस जातीचो इतिहास आनी भूगोल बदलून गेलो.
उद्योगीक क्रांती खातीर शारीकरण आनी उद्योगांक नवीन उर्जा स्रोतांची गरज दिसूं लागली. त्या खातीर कोळशाच्या उत्खनन कामांत वाड जाली. कोळशा खणीं खोल वतात तशें उदक लागतालें तें उपसून काडपाक पंपाचो सोद लागलो. पंप चलोवपाक वाफेचेर चलपी इंजीन तयार जालें, कोळसो हाड- व्हर करपाक वाहनांची गरज वाडपाक लागली. त्याखातीर घोड्यांचे गाडे रूळा वयल्यान चलोवपाक सोपें जावपाक लागलें. उदक उपसून काडपी पंपा वयलें इंजीन घोड्यां गाड्यांक जोडले, तांतूतल्यान ल्हवू ल्हवू रेल्वेचो विकास जालो. पूण हें येस सोंपेपणान मेळूना. रेल्वे इंजिनाचे निर्माते, जार्ज स्टिफन्सनाक खूब आडमेळी आयल्यो. तरी खर यत्न करून तांकां निमणें येस मेळ्ळें. इतलेंच न्हय तर आयज जे जे सोद क्रांतिकारी म्हणून लेखतात ते लोकां मेरेन पावोवपाक संशोधकांक खूब कश्ट करचे पडिल्ले. म्हणूनच एडिसन म्हणटात, ताच्या येसांत चिवटपणाचो वाटो 90 टक्क्यां परस चड आसा.
आधुनीक विज्ञान उदरगतींत विज्ञान आनी तंत्रज्ञान स्वतंत्रपणान विकसीत जाताले. एका वटेन तंत्रज्ञानाचो नेटान विकास जातालो तर दुसरे वटेन स्वतंत्रपणान मुळाव्या सिद्धांतीक विज्ञान संशोधनांत क्रांतिकारी बदल जाताले.
‘एका शास्त्रज्ञान वाफेचें इंजीन पळोवन तें तयार करपी तंत्रज्ञाक प्रस्न केलो. हें इंजीन खंयच्या शास्त्रीय सिद्धांताचेर आदारून आसा? इंजीन तंत्रज्ञ कांयच जाप दिवपाक शकलो ना.’ सांगपाचो मुद्दो असो, सुरवेक आधुनीक तंत्रज्ञानाच्या विकासाक मुळाव्या विज्ञानीक सिद्धांतांची गरज दिसली ना. पूण आयचें अत्याधुनीक तंत्रज्ञान मुखेल करून तीन मुळाव्या सोदांचेर उबें आसा. रेडिओ संचार (टेली-काॅमुनिकेशन), इलेक्ट्रॉनिक्स (कंप्युटर) आनी अंतरीक्ष शास्त्र (स्पेस सायन्स), हे तिनय सोद मुळाव्या विज्ञानांतले आसात. आयज विज्ञान आनी तंत्रज्ञान हातांत हात घालून फुडें वतात.

विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359