गोंयचो मूळ आवाज : गावडा संस्कृतीचें पुस्तक

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पोस्वां बडयतना, वरय मळटना, शेतांत मळणी घालतना, मिनाखणीर काम करतना, गोरवां राखतना एकामेकांचे जागेक रचिल्लीं हीं गितां. ह्या गितांक जिविताचो सुगंध आसा, अर्थ आसा, गोंयचे मातयेचो गंध आसा, परमळ आसा.

क्रिस्तांव गावडा लोक-गितां, परंपरा आनी चालिरिती सांगपी ‘गोंयचो मूळ आवाज’ हें एक म्हत्वाचें पुस्तक, वकील जॉन फेर्नांदीस हाणें बरयलां, हे खातीर ताका शाबासकी. ह्या पुस्तका वरवीं न्हयच कोंकणी सरस्पतींत भर पडल्या, बगर क्रिस्तांव गावडा समाजाचे दोळे उगडपाचें काम जालां. पुर्विल्ले लोक अशिक्षीत आनी नेणार आसूनूय ताणीं आपली एक खाशेली संस्कृताय घडयली. जॉन बाबान ह्या पुस्तकांतल्यान केपें वाठारांतल्या समाजाचेर उजवाड घाला. हें पुस्तक केपेंच्या जेपीएल प्रकाशनान उजवाडायलां. ताचें सोबीत कव्हर अनिरुद्ध सेनगुप्ता हाणें चित्रायलां जाल्यार ताचें मोल फकत 230 रूपया आसा.  फाटल्या पानार बरोवप्याची वळख आसा.

पुस्तकाचो गाभो

गिरेस्त लोकान आपलीं भाटां सांबाळ्ळीं आनी वसयलीं, पूण गावडा समाजाच्या लोकान आपल्या जिवितांतले दर एके घडणे/ प्रसंगा फाटल्यान गितां रचलीं आनी शेकड्यांनी वर्सां तीं आपले जिबेर घोळोवन एके पिळगे थावन दुसरे पिळगे मेरेन पावयलीं. तांची तुस्त- तोखणाय ह्या पुस्तकांत जाल्या.

‘गोंयचो मूळ आवाज’ पुस्तकांत जायत्यो नव्यो गजाली झळकतात. देखीक ‘चरण’, ‘येस्त्र’  म्हळ्यार ‘ओर’ भितर काडटना गायतात ते वेर्स (गितां), ‘बेल्सांव’ वो ‘बेसांव’, मांड, आदी.  ह्या पुस्तकांत केपें म्हालांतल्या आंबावलीं गांवचे गावडा संस्कृतायेची आनी थंयसर घोळपी लोक- गितांची गुंथिल्ली माळ वाचूंक मेळटा.  गावडा समाजांतल्या कश्टकरी लोकाची वेगवेगळ्या समयार गावपी गितां वाचूंक मेळटात.

कांय चालिरिती

काजारा वेळार रोस काडपाची एक चाल आसा. काजाराचे आदले राती वो दोन दीस आदीं व्हंकलेच्या आनी न्हवऱ्याच्या घरांनी रोस काडपाचे चालींत व्हंकल- न्हवऱ्याचीं सोयरीं आनी शेजारीं बरी मौज करतात. आदीं तेल काडटालीं, आतां व्हंकल- न्हवऱ्याच्या माथ्यार सोयीचें उदक घालतात. हाचें कारण इतलेंच, हे चालींतल्यान एकवट बांदपाची कृती घडटा. हालींच्या काळार माथ्यार जितीं तांतियां फोडपाची चाल परतून भितर सरल्या. अशें सांगतात की ही चाल आदीं आशिल्ली. तांतियांत एक वेगळीच शक्ती आसा जशी हळदींत आसा. हे रिती वेळार गायतल्या गितांचीं उतरां ह्या पुस्तकांत मेळटात.

गितांचें म्हत्व

गितां कित्याक म्हत्वाचीं हाचेर बरोवप्यान उजवाड घाला. काजाराचे प्रत्येक गजाली वेळार गितां गायतालीं, ती चाल बंद पडूंक पावल्या, हे खातीर ती गितां सांभाळप हो बरोवप्याचो हेतू. एका पाठांत बरोवपी काजाराची प्रक्रियाच आमचे मुखार दवरता. माटवाचें मल्ल बांदप, माटवाची म्हेड, ‘रोसय’ वो रांदणीचे फातर घालप, माटवांत जेवणाक बसप ह्या परंपरांची बरोवपी वळख करून दिता.  असल्या परंपरां वरवीं भावपण, एकचार, मोग आनी आपलेपण निर्माण जाता हेंच बरोवपी सिद्ध करता. 

घुमटांचें म्हत्व

काजार म्हणलें की घुमटांचो गाज कानार सादतालो.  वाजोवप्यां बराबर नाचप्यांकूय भार येतालो. घुमटाचेर हात भोंवता काय म्हण बायलो रावताल्यो आनी मागीर सगळें सोडून भॅंडाक पांगुशें बांदून माटवांत तांचे पांय ल्हारांचेर खेळटात ते वरीं नाचूंक लागताले. आयज काजारा दिसा अशें घडना, पूण जायते कडें काजाराच्या रोसा दिसा घुमटांचो गाज आयकूंक येता. 

हेर चाली

काजाराक दोस करपाची खास परंपरा आदीं थावन आसा आनी ती आजुनूय चालू आसा. धालो, फुगडी, मोरायलें हे प्रकार हिंदू समाजाचे आसात असो समज आशिल्लो, पूण ह्या प्रकारां बराबर पालम, सोप्यार दांतें, कांडणार खेळ, मोरायलें हेय प्रकार गावडा समाज केळयतालो हाची बरोवपी गवायकी दिता. ह्या गितांची अस्सल भास सांभाळून दवरल्या हें विशेश. 

इंत्रुमेज

इंत्रूज वो इंत्रुमेज हें क्रिस्तांव गावडा समाजाचें आनीक एके संस्कृतायेचें आंग जॉन बाबान बरें चित्रायलां. तांच्या गांवांत फेस्ता निमतान इंत्रुमेज सुरू जातालो जाल्यार गोंयच्या साबार भागांनी कॉरेज्म सुरू जावंच्या आदल्या आयताराक, कामाच्या वो वेवसाया निमतान जळीं- मळीं शिंपडून आशिल्ले समाज बांधव आपआपल्या गांवांत एकठांय जाताले आनी वर्सभराची खरज, उमाळे, आवंडे, इत्सा तीन दिसांच्या कार्नावालाक पुराय करताले. हांतूंत सोरो पियेवपी बेब्दे, परद्वारपण करपी, मोगाच्यो व्यथा आनी कथा, मांय- सुनेचें झगडें, भाटकार- मुंडकारालीं किजिलां, रिणकारांल्यो काणियो, तरनाट्यांचीं सवंगां, झुंपाट्यो असले प्रकार इंत्रुजाक पळेवंक/ आयकूंक मेळटाले आनी हाचें सादरीकरण पुरायपणीं गितांचेर निंबून आसतालें. हींय गितां आसात.  तालगडी आनी तोणियामेळ हे इंत्रुजाचे हेर प्रकार.

सोदवावराचें कारण

आपल्या समाजाचीं अस्सल लोक- गितां, लोक- नाच, काबार जाले जाल्यार तीं म्हणपी आनी नाचपीय ना जातले आनी मागीर सवका- सवका त्या गितांक सूर दिवपी वाजत्रां देखीक घुमटां, म्हादाळी, धोल, तांशे, कांसाळी ना जातल्यो आनी तेच बराबर आंगांत वशिल्ली वाजोवपाची कलाय मरतली आनी समाजाक व्हड लुकसाण जातलें, तें आडावपाक बरोवप्यान सोदवावर सुरू केलो आनी ह्या पुस्तकाची निर्मिती जाली. गावडा समाजाच्या लोकान गितां बरयनासतना, रिकॉर्डींग करीनासतना, शेकड्यांनी वर्सां आपले जिबेर जिवीं दवरलीं हाचें अजाप बरोवपी उग्तायता. हीं गितां खऱ्यांनीच बरीं, जिणेंतलें बरे वायट प्रसंग सांगपी म्हणुनूच जावंये, लोकान तीं जतन केलीं. हीं गितां रचूंक ताणीं खास बसकण मारली ना, ना म्हण कसलीय तालीम घेतली ना. काम करतां- करतां आपलें जिवीत फुडें व्हरपाच्या यत्नांत तीं गितां आपोआप घडलीं. आपल्या वेवसाया कडें प्रामाणीकपण दाखयतना नकळटां तयार जालीं. कामत मारतना, सावड करतना, गंवळार पाकळ लुंवतना, पाकळाच्यो मळणी घालतना /मळटना, गोंड्यांचीं पोस्वां काडटना/ धरतना, पोस्वां बडयतना, वरय मळटना, शेतांत मळणी घालतना, मिनाखणीर काम करतना, गोरवां राखतना एकामेकांचे जागेक रचिल्लीं हीं गितां. ह्या गितांक जिविताचो सुगंध आसा, अर्थ आसा, गोंयचे मातयेचो गंध आसा, परमळ आसा. जिविताच्या बऱ्या वायट घडणुकांचें / प्रसंगांचें, गोंयच्या इतिहासाचें वर्णन आसा. हाची राखण जावंक हो सोदवावर.

आनीक कांय खाशेलेपणां

ह्या पुस्तकांत चौगांचो, रंगसाळे, आंबोल्यांतल्यो धालो, पगडीवाल्याच्या सारक्या खेळांची म्हायती दिल्या.  तेच बराबर आंबावली गांवकार वाड्यार आशिल्ले सती देविच्या मानाक एक आवेसरूच आसा.  निमाणे कडें, पुस्तकांत वापरिल्ल्या अस्सल उतरांचो अर्थ सांगपी उतरावळ आसा. 

सोंपयतना… 

दर एका समाज वांगड्यान आपली संस्कृताय सांभाळची असो बरोवप्याचो हावेस. एका बऱ्या पुस्तका खातीर जॉन बाबाक परबीं. आयज फुडारी चड जाल्यात, ताणीं ह्या पुस्तकाची देख घेवंची आनी तें चडांत चड लोकाक वाचूंक दिवंचें.  जॉन बाबान असलीं आनिकूय पुस्तकां बरोवंचीं अशी विनंती.

– विन्सी क्वाद्रूस, 

9822587498