भांगरभूंय | प्रतिनिधी
गांवांत शिंमिटाचे मांड तशेच रंगकलांचे सादरिकरण करपाक रंगमाची बांधून दिल्यात, पूण आधुनिक युगांत लोक गोंयची मूळ कला संस्कृती विसरल्यात, अशें म्हाका दिसता.
शिमगो, कालो हे गोंयचे लोक उत्सव आनी तातूंत गांवगिऱ्या वाठारांतले लोक उत्सव मोगी. ह्या ना त्या कारणाक लागून तांचो उत्साह दुदाक ओतो आयिल्ले प्रमाण ऊतू वचत आसता. गांवांतल्या देवळांनी जावपी कालो गोंयकारांचें सांस्कृतिक संचीत. हे कलेन गोंयकाराची शेंकड्यांनी वर्सां मनरिजवण केली आनी आमची निजाची लोक संस्कृती तिगोवन दवरली. सध्याचे मोबायल संस्कृतीन सगल्याचेर हावळ हाडल्या खरी, मात आजून मेरेन जाण्टेल्यांनी कितलींशींच वर्सां सांबाळून दवरिल्लें संस्कृतायेचे परंपरागत दायज आयचे पिळगेन आपल्या भुजार घेवन फुडें व्हरपाचें काम तरणाट्यांनी चालू दवरलां, ही तुस्त करपा सारखी गजाल.
गांवांनी व्हडले दिवाळे उपरांत काल्याचे वेध लागतात. देवळांनी एक रातीचो कालो जाता. ते निमतान दोन राती देवा सामकार हौशी तरणाटे नाटकांचे आयोजन करतात. नाटकां सादर करप हो काल्यांतलो एक भाग आसलो तरी नाटकां परस काल्याक चड म्हत्व. आदले तेंपार गांवांत मनरिजवण करपाचीं साधनां नाशिल्लीं. कोणागेर रेडियो कार्यावळी आयकून लोक मनरिजवण करताले. गांवांतलो धालो, शिगम्याचो मांड मनरिजवणेचें केंद्रस्थान आसतालें. काल्याक उपाट गर्दी जाताली.
सरकारान आतां देवळा मुखार संस्कृतीक कार्यावळ करपाक सभाघरां बांधून दिल्यांत. पुर्वील्ले काळांत मात काल्या खातीर खाशेंली माची तयार करताले. शेणान सारयिल्ल्या आंगणात काल्याची नाटकां पळोवपाक चुट्टांनी शिविल्ल्या माटवांत कांबळ, चादरां गुटलावन शिंया कुडकूड्यांत बसून, कुशिक उबे रावन लोक उमेदीन कालो पळयताले. काल्याच्या दिसांनी गांवांत एक तरेचें चैतन्य संचारतालें. सगल्यांच्या मुखामळार उमेद दिसताली. लग्न करुन दिल्ल्यो धुवो काल्याच्या निमतान कुळारा येवपाची वाट पळेताल्यो. दरेक घर आमिग सोयऱ्या- धायऱ्यांनी भरतालें. शारांत रावपी लोक मुद्दम काल्या खातीर गांवांत पावतालें. ते रातीं दरेका घरांत काल्या खातीर खाशेल्या जेवणाचो बेत करताले. आतां कालो पळोवपाक लोक कमी, जेवणाक मात चड अशी स्थिती आसा. तें तेंपा वयले लोक देव भावार्थी शिवराक रावन देवा भेटेक रांकेत उबें रावताले. हरशी काळखांतलो देवळाचो प्राकार काल्या रातीं सोबीत पणट्यो, दिव्यांचे आराशीन पर्जळीत जातालो. देवळाचो गाबारो रोजा माळो, फुलांनी घालून सजयताले.
जात्रा, काल्यांनी फेरी नासल्यार उत्सव कसो दिसना. फेरयेंतल्या चाये दुकानांत शिंया कुडकुड्यांत दुदा, खुटी, चा, मुगां कण्ण, रव्या लाडू, चिरोटी, जिलबी, शिरो, पातळ भाजी, पाव सारक्या पदार्थांचो लोक कुटुंबा सयत आस्वाद घेताले. खेळणी दुकानांत भुरगीं पेपारीं, पिल्लुकी वाजोवन काल्याच्या उमेदी वातावरणांत आनीकूय भर घालताले. बायलांची पिड्डूकार कडेन तरेकवार कांकणा भरूंक गर्दी आसताली, चणे, भिकणाकार राशीर मडकेंत पेटतें इंगळे घालून कुरकुरीत चणे कागदाच्या पुड्यांनी विकतालें. भजेंकार सळसळीत तापिल्ल्या तेंलांत भज्याचें बेसन सोडटना सळळ, चुळ्ळ… आवाज येतालो. तांगेले मिर्ची भज्यांचो वास काल्याक आयिल्ल्या लोकांले नाकांत रिगतालो. पानपट्टीवाले आसतालेच. हरशी नागेली पान सुपारी, चुन्या विडो खावपी गांवचें लोक गोड मसाला पान, बाकी सुवासिक पानां चाबडावन वोंठ रंगयताले. मिणमिणते चिमणे दिव्या उजवाडांत तरेकवार फुलां फांतयो विकपी फुलकान्नीचो ‘बाब, बाय फुलां व्हरात’असो नमळायेचो आग्रो. बारीक सारिक वेवसायिकां बगर काल्याची सोबा वाडनाशिल्ली.
काल्या माटवांत लावडस्पीकराचेर नाट्य संगीताचेर गांवभर संगीत नाटकाचें वातावरण पातळटालें. सुरवातेक उत्सवाक अर्थीक मजत मेळोवपाक फळावळीची पावणी, कालो, मागीर गांवातले हौशी नाट्य मंडळान बसयिल्लें समाजिक, इतिहासिक पौराणीक, काल्पनिक, प्रकारातल्या मराठी नाटकां आदीं भुरग्यांलीं नाटकुलीं, नाच आसतालो. उपरांत शंखासूराचो वध करुन काल्याची समाप्ती.
रातच्या 10 वरांचेर पावणी 11 मेरेन चलताली. मागीर आयोजक काल्याक सुरवात करपाची घोशणा करताले. लोकांनी कालो पळोवपा तीन सांजे हातऱ्यो पातळून जागो आरक्षीत केल्लो आसतालो. बसपाक तबलजी, पेटी वाजवप्या खेरीज कोणाकूच कदेलीं नासताल्यो. माटवाचे दोशी कुशीक कालो पळोवप्यांची उपाट्ट गर्दी जाताली. तशें पळोवपाक गेल्यार काल्याची सुरवात बेगीन करुंक जाताली पूण फक्त्त कालो पळोवन लोक घरा बेगीन गेल्यार काल्यां फेरयेंतल्या वेवसायिकांक लुकसाण जातलें, हाचो विचार करुन काल्याची कार्यावळ उसरां सादर करपा फाटलो शुद्ध हेत आसतालो.
अंकाचो पड्डो वयर काडचे पयली माचयेर एकलो गणपतीचें म्होंवाळें घालून आंग धव्या कपड्यान गुठलावन रिद्धी -सिद्धी आनी हरदास वांगडा कदेलीर बसता. पड्डो वयर काडटगीर हरदासाचे गायनान गणपतीचें स्तवन करुन काल्याची सुरवात. मागीर भट, मुला वांगडा गणपतीची पूजा करपाक येता, तेन्ना हरदास आनी भटमाम हांचे मदीं बरेच हासपा सारखे संवाद जातात. भटमाम हरदासाक विचारता “पुजारी कोण कोंठे आहे पुजारी”? तेन्ना हरदास जाप दिता ‘मि पुजारी ‘.’ तू म्हणजे कोण’? भट परतून प्रस्न करता ते वगतार बुद्द वापरून गायनातल्यान जाप दिता ‘ ‘आम्ही जातीचे ब्राह्मण, आमचे सोयरे मुसलमान, म्हार चांभाराशी सोयरीक केली..’ ह्या गायनांतल्यान लोकां मदीं सगल्या जाती धर्मा मदलो एकचाराचो संदेस पावता. गणपतीची पूजा जातकूच आरत उवाळून गाराणे घालून काल्याचो पूर्वाध सोंपता आनी नाटक सुरु जाता तें फातोडेर 4 वरांचेर सोंपता. काल्याचो उतरार्ध श्रीकृश्णा कडल्यान शंकासूराचो वध. रात जावन पसून लोक शंकासुर वध पळयले बगर घरा परत नाशिल्लें. संकासूर काळ्या कपड्यांत मोठे दोळे तांबडी जीब भायर काडिल्लो मुखटो घालून माचयेर नाचत येता. हरदास ताका विंगड विंगड प्रस्न विचारून आडयता. मागीर श्रीकृष्ण आनी संकासुराचे झुजांत संकासुर वधान काल्याची समाप्ती.
आदले तेंपार दरेका गांवांतले लोक कालो सादर करताले. तो आतां ना नपयत जावपाचे वाटेर आसा. कला संस्कृती खात्यान गोंयची लोक संस्कृताय, कला तिगवोन दवरपाक जायत्यो येवजणी जाहीर केल्यात. गांवांत शिंमिटाचे मांड तशेच रंगकलांचे सादरिकरण करपाक रंगमाची बांधून दिल्यात, पूण आधुनिक युगांत लोक गोंयची मूळ कला संस्कृती विसरल्यात, अशें म्हाका दिसता.
सुदिन वि. कुर्डीकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
