छळ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

वीक आपली मुस्तायकी, सवंग आनी कवी आसपाचीं हेर आभूशणां काडून नागडो जावंचें पडटलें आनी धव्या कागदाक तोंड दिवचें पडटलें, असो खीण सदांच येतलो. कारण निमाणें तेंच खरेंच मोलाचें,’ अशें १९९६ वर्सा नोबॅल पुरस्कार घेतना आपल्या भाशणांत सांगपी पोलिश कवी आनी निबंदकार विस्वावा शिम्बोर्स्का (१९२३-२०१२) तिचे अंतर्निरीक्षणात्मक कविते खातीर संवसारीक साहित्य मळार नामनेक पावली.
पोलिश भाशेंतल्यानं तिचे 16 कवितासंग्रह उजवाडाक आयल्यात आनी संवसारांतल्या चडशा म्हत्वाच्या भाशांनी तिच्या कवितांचो अणकार जाला.
पोलंडांतल्या कोर्निक शारांत तिचो जल्म जालो. साहित्य आनी संस्कृतायेक मोल दिवपी कुटुंबांत ती वाडली, देखून तिच्या वाचन-बरोवपाच्या मोगाचेर ल्हानपणा सावन प्रभाव पडलो. दुसऱ्या म्हाझुजाच्या काळांत तिणें ल्वॉवच्या भूंयगत विद्यापिठांत शिकप घेतलें आनी आपलें पोट भरपा खातीर रेल्वे कर्मचारी म्हणूनय काम केलें. झुजा उपरांत ती क्राको हांगां गेली आनी थंय तिणें जॅगीलोनियन विद्यापिठांत आपलें शिक्षण चालू दवरलें. जिवीतभर ती क्राको हांगा स्थायीक जाली. सुरवेक ‘झायसी लिटेराकी’ नांवाच्या साहित्यीक नेमाळ्यांत आनी उपरांत ‘झॅचोड’ ह्या दिसाळ्यांत कवी आनी चित्रकार म्हणून तिणें काम केलें.
विस्वावा शिम्बोर्स्कान एक गिरेस्त साहित्य दायज फाटीं सोडलां जाचो प्रभाव संवसारभर कवीं, लेखक वाचप्यांचेर आसा. शिम्बोर्स्काची कविता, भाशेची स्पश्टताय आनी सुक्ष्मताय, बौध्दिक खोलाय आनी मनशाचे स्थितीचें बारीकसाणीन निरिक्षण तशेंच घुस्पागोंदळाच्या विचारांक आनी भावनांक समजून घेवपाची उल्लेखनीय तांक हांकां लागून वाचप्यांमदीं चड लोकप्रिय जाल्या. तिची कविता तत्वगिन्यानी आनी अस्तित्ववादी विशयांनी खोलायेन पावता. जिणेचो अर्थ, काळाचो स्वभाव, मनशाचो अणभव आनी विश्वांतल्या गूढ गजालींचेर तिणें प्रस्नचिन्न उबें केलें. तिच्या चिंतनात्मक पद्दतीन खोलायेन प्रस्नांक जाप सोदपी शैलीन समेस्त वाचप्यांक आपले वटेन ओडले. तिच्या कवितांनी गंभीर विशयांक संबोधीत करपा खातीर विडंबन आनी बुद्धिमत्ता वापरल्या. जिणेंतल्या विसंगतींक आनी मनशाची स्थिती उक्ती करपाक एक तीक्ष्ण विनोदी वृत्ती तिचे कडेन आशिल्ली. विनोद आनी चिंतन हांचो हो मेळ कवितेच्या जगांत तिका हेरां कडल्यान वेगळो करता. पोलिश दायजांत खोल किल्लल्ली आसून लेगीत शिम्बोर्स्काची कविता शिमो आनी संस्कृताय हुंपपी सार्वत्रिक विशय सोदून काडटा. सादारण मनशाच्या अणभवांचो आनी भावनांचो सोद घेवपाच्या खाशेलपणाक लागून तिच्यो कविता प्रासंगीक उरल्यात आनी विंगड विंगड फाटभूंय आशिल्ल्या लोकांमदीं बरे तरेन प्रतिध्वनीत जातात. काळा पलतडीं वचपी आनी सार्वत्रिक विशयांक संबोधीत करपाची तिची तांक तिचो वावर फुडल्या पिळग्यांनी आपलें म्हत्व तिगोवन दवरता. नोबॅल पुरस्कारा वांगडाच शिम्बोर्स्काक तिचे पुराय कारकिर्दींत हेर जायते पुरस्कार आनी भोवमान मेळ्ळे आनी ताका लागून साहित्यीक दिग्गज म्हणून तिची नामना आनीक घट जाली. तातूंत गॉयट इनाम, हेरडर इनाम, पोलिश पेन क्लब पुरस्कार हांचो आस्पाव जाता. तिणें खास करून फ्रेंच आनी अमेरिकन साहित्यांतल्यान केल्ल्या अणकारांनीय तिच्या साहित्यीक दायजांत भर घाल्या. तिचे हे कुशळटायेक लागून पोलंडच्या वाचप्यांक आंतरराश्ट्रीय साहित्याची वळख जाली.
तिची वळख मुखेलपणान कवी म्हूण आसली तरी तिणें बरयिल्ल्या कांय निबंदांतल्यान तिच्या विचारांची, तत्वगिन्यानाची आनी साहित्यीक नदरांची जाणविकाय मेळटा. तातूंतले भौतेक इंग्लिशिंतल्यान वाचूंक मेळटात. ‘नॉन रिक्वायरड रीडिंग’ (Lektury nieobowiązkowe) ह्या निबंद संग्रहांत साहित्य, संस्कृताय आनी कलेच्या वेगवेगळ्या आंगांचो विचार आशिल्ले निबंध आसात. तातूंत लेखक, कवी आनी तांच्या कृतीं विशीं आपलीं मतां आनी विचारशील विश्लेशणाचो मेळ घालून भासाभास ती करता.’ मॅप : कलेक्टेड अँड लास्ट पोएम्स’ (Mapa : zebrane i ostatnie wiersze) ह्या २०१५ इस्वेंत उजवाडाक आयिल्ल्या पुस्तकांत निबंद आनी गद्य बरपावळीचो एक विभाग आसपावीत केला, जो वाचप्यांक शिम्बोर्स्काचे सृजन प्रक्रियेची आनी कवितेचेर तिच्या विचारांची अंतर्दृश्टी दिता, तेभायर वाचप्यांक तिच्या वैयक्तीक आनी कलात्मक संवसाराची झलक मेळटा. ‘टू मंकीज बाय ब्रुगेल’ (Dwa małpy Brueghla) ह्या निबंदांत ती पीटर ब्रुगेल द एल्डर हाच्या ‘दोन माकड’ ह्या फामाद चित्राचेर चिंतन करता आनी दोन माकडांच्या चित्रणा वरवीं मनशाचे वागणुकेचेर आनी समाजीक विशयांचेर संशोधन करून ती ते कलाकृतीचेर एक आगळी तत्वगिन्यानी नदर दिता. ‘ऑन डॅथ विदावट एक्जेजरेशन’ (O śmierci, nie po myśli) हो तिचो निबंद मरण आनी ताची अपरिहार्यताय हांचेर आपले खाशेले विनोदी तशेंच गंभीर शैलीची भरसण करून केल्लें चिंतन. हो विशय शिम्बोर्स्कान आपल्या कवितांनीय खूबदां मांडला. ‘द पोएट्स अँड द वर्ल्ड’ (Poetka i świat) ह्या निबंदांत ती समाजांत कवीची भुमिका, कविता आनी संवसार हांचे मदलो संबंद हांचेर भासाभास करता आनी कवींची जापसालदारकी आनी आव्हानां हाचेर आपले विचार उक्तायता.
तिचो दरेक काव्यसंग्रह जिणे विशीं तत्वगिन्यान आनी मनशाचे स्थितीविशीं एक आगळीच नदर दिता. ‘दॅट्स व्हाय वी आर अलायव्ह’ (१९५२)आनी ‘क्वेस्चनिंग युवरसेल्फ’ (१९५४) हे तिचे सुर्वेचे दोन कवितासंग्रह. उपरांत पोलंडांत लेखकांचेर बंदी घाल्ली . १९५६ वर्सा लेखकांचेर आशिल्ले निर्बंध सुटलेउपरांत तिचो तिसरो काव्यसंग्रह ‘कॉलींग आवट टू येती'(1957) उजवाडाक आयलो. ‘सॉल्ट,’ सावन्ड्स,फीलिंग्स, थॉट्स,’ ‘पीपल ऑन अ ब्रिज,’ व्ह्यू विथ अ ग्रेन ऑफ सॅण्ड,’ आनी ‘हियर’ हे तिचे कांय गाजिल्ले कवितासंग्रह.
तिच्यो अनेक कविता आयजमेरेन वाचप्यांच्या ओंठार खेळटात. ‘नथिंग ट्वायस’ (Nic dwa razy)ही जिणेंत दुसरी संद मेळना अशी कल्पना सुचोवन दर एका खिणाचें खाशेलपण आनी संद हांचें म्हत्व सांगता. ‘एन्ड ऑफ द बिगिनिंग (Koniec i początek) हे कवितेंत ती झुजांत जावपी नाशाच्या परिणामांचें चिंतन. ‘द थ्री ओल्डेस्ट वर्ड्स’ (Trzy najdziwniejsze słowa) हे ल्हान पूण प्रभावी कवितेंत शिम्बोर्स्का भाशेची भावना आनी अणभव सांगपाची तांक सोदून काडटा. ‘केन्ना,’ ‘कित्याक’ आनी ‘कशें’ हीं तीं तीन उतरां. ‘अ काँट्रीब्युशन टू स्टॅटिस्टिकस’ (Dodatek do statystyki) मनशाच्या दुख्खाचें आनी शोकांतिकाचें प्रमाण थारावपाक वापरिल्ली आंकडेवारी आनी आंकड्यांच्या अवैयक्तिक स्वरुपाचेर भाश्य. ‘द बॉल’ (Piłka) ही कविता खेळाच्या साद्या आनंदाचेर चिंतन. जाल्यार ‘हॅट्रेड’ (Nienawiść) हे सशक्त कवितेंत शिम्बोर्स्का दुस्वासाची विध्वंसक शक्त आनी ताचे परिणाम चित्रीत करता.
‘छळ’ (Tortures) ही तिची एक प्रभावी कविता. कवितेचो स्वर थारावपी शीर्शक, ती शारिरीक आनी मानसीक वेदनां भोंवतणी घुंवतली अशें दाखयता. मनशाच्या इतिहासांतल्या काळखांतल्या आंगांचो चिंतन करपा खातीर ती वाचप्याक तयार करता. वेगवेगळ्या प्रकारच्या छळांचें वर्णन करपाखातीर तातूंत जिव्या आनी अस्वस्थ करपी प्रतिमाचित्रणाचो उपेग केला. कवितेचो स्वर नैतीक प्रस्नांचेर गंभीर आनी चिंतन करून चड मोगाळ आनी न्यायपूर्ण संवसारा खातीर यत्न करपाची गरज आसा हें सुचयता.

छळ
कांयच बदलूंक ना.
कूड म्हळ्यार वेदनेची सांठवण ;
तिका जेवचें पडटा
आनी हवेचो स्वास घेवचो पडटा,
आनी न्हीद घेवची पडटा;
तिची कात पातळ आसता
आनी तिचे सकयल रगत आसता;
तिका दांत आनी नाखटांची बरी पुरवण आसता;
तिचीं हाडां मोडूं येतात;
तिचे सांधे ताणून घेवं येतात.
छळ करतना हें सगळें विचारांत घेतात.
कांयच बदलूंक ना.
कूड तशीच थरथरता जशी थरथरताली
रोमाची थापणूक जावचे पयलीं आनी उपरांत,
विसाव्या शेंकड्यांत
क्रिस्ता पयलीं आनी उपरांतच्या .
छळ तशेच आसात जशे आशिल्ले,
फकत धर्तरी आटल्या
आनी जें कितें चलता
तें फकत शेजराच्या सालांतअशें दिसता.
कांयच बदलूंक ना.
फकत लोक वाडल्यात ,
आनी नवे गुन्यांव उदेल्यात
पोरन्यांचे कुशीक –
खरे, काल्पनिक, उण्या काळाचे
आनी अस्तित्वांत नाशिल्ले .
पूण कूड ज्या रडपांत तांकां जाप दिता
तें रडप आशिल्लें, आसा
आनी आसतलें निरपराधीपणाचें
पोरण्याच सूर आनी स्वरमाळे भितर.
कांयच बदलूंक ना.
सोडल्यार घडये शिश्टाचार, सुवाळे, नाच.
तकलेर आडसाक धरिल्या हातांचो हावभाव
तरी लेगीत तसोच उरला.
कूड घुंवता, झटके दिता आनी ओडटा,
धपको मारल्यार जमनीर पडटा,
धोंपरां वयर ओडटा,
फोडटा, सुजता, लाळेता, रगत येता.
कांयच बदलूंक ना.
सोडून न्हंयांचे मार्ग,
रानां, देगो, वाळवंटां
आनी हिमखंड हांचे आकार.
ह्या भूंयवाठारांमदीं ल्हान जीव भोंवता,
ना जाता, परत येता, लागीं येता, पयस वता,
स्वताक टाळपी आनी परकी,
खात्री नाशिल्लो,
स्वताच्या अस्तित्वाविशीं आतां अनिश्चीत,
पूण कूड आसा आनी आसा आनी आसा
आनी तिका खंयच वचपाक मेळना.

शैलेंद्र मेहता
98206 54233