सेवाव्रती भोवआयामी दोतोर

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दोतोराचो कला संस्कृती कडेन साहित्या कडेन लागींचो अपुरबायेचो संबंद आसा. चतुरंग संस्थेच्यो कार्यावळी आयोजीत करतना तांचो उत्साह आमी पळेला.

दरेका गांवांत व्हडले रूख आसतात सांवळी दिवपी तशेच व्हडले मनीस आसतात, सज्जन आसतात जे आसप म्हळ्यारूच गांवाक एक धीर कसो मेळटा. फोंडें तालुक्यांतल्या सावयवेरें गांवांत असो एक दोतोर आसा जो गांवा खातीर एक आदारवड थारला. लोक ताका मानतात.
फक्त सेवाभावनेन दनपरां रातचो केन्नाय धांवन वचून पेशंटांक तपासून वखद दिवपा पुरतें ह्या दोतोराचें काम मर्यादीत ना. हो दोतोर इमरजन्सी आसल्यार त्या पेशंटाक आपले गाडयेंत घालून लागींच्या हॉस्पिटलांत व्हरून पावयता. आपली जीण ही सेवे खातीर आसा, दिवपा खातीर आसा, समाजाची भलायकी, पर्यावरणाची भलायकी जाग्यार दवरपा खातीर आसा हें भान आसपी हो दोतोर. डॉ दत्ताराम देसाय. मूळ गांव पैकुळ. हायस्कूल शिकप सांखळे.
मुळांतूच गोंयांत जनरल प्रॅक्टीशनर म्हळ्यार जीपी दोतोर कमी जायत आसात. अशा ह्या काळांत सावयवेरेंचे गांवकार आपणाक भाग्यवान समजतात. कारण तांकां असलो प्रेरणा दिवपी, मजत करपी दोतोर मेळ्ळो.
हो दोतोर फक्त दोतोरकी करपांत रमना. त्याच वांगडा आपली समाजीक लागणूक, सांस्कृतीक बांधिलकी मतींत घेवन काम करीत आसता. विसव घेतल्यार भलायकेक त्रासदायक अशें मानपी हो दोतोर भौशीक नितळसाणीचो फक्त शब्दांच्या बुडबुड्यांनी पुरस्कार करिना तर तळमळीन पोटतिडकीन आपूण स्वता सहभागी जाता. प्रत्यक्षांत काम करता. खळयो नितळ उरल्योना, तुमांनी प्लास्टीक वा हेर कोयर घट्ट जालो जाल्यार बाजारांत उदक भरून हुंवारासारकी स्थिती जातली म्हूण तेंवूय नितळसाणीचें काम करता. गांवचीं तळी उस्पुपाक वता. ते खातीर एक टीम घडयल्या. तातूंत दोतोर, इजनेर, प्राध्यापक सगळे आसात. जलयात्रा ही उदकाची जागृताय करपी दोतोराली कार्यावळ. गांवांनी वचून कुळागरांतली वा बाकिचीं तळीं उस्पप तशेंच लोकां मेरेन उदका बचतीचो संदेश पावोवप हें काम हे वांगडी आप खोशयेन चलयलां.
हें सगळें सातत्यान चलता. पावस ज्या प्रमाणांत घसघशांनी पडटा तो सांठयल्यार गांवाक उदकाची समस्या उरचिना हे विशीं दोतोरान आराखडोच तयार केल्लो आसा. तें घडचें हें दोतोरालें सपन, ध्येय. हें वेव्हारीक पांवड्यार घडल्यार, लागू केल्यार नळाच्या उदकाचेर लेगीत पातयेवन रावपाची गरज ना अशें ह्या नियोजनांतल्यान दिसता.
दोतोराच्या सुपीक मेंदूंतल्यान अश्यो पर्यावरण आनी जैव विविधताय सांबाळाच्यो कल्पना किल्लत आसतात. त्यो कश्यो अंमलात हाडप हें ताकाच बरें खबर आसा. किंतू, विकल्प, तडीक पावतलें काय ना हे दुबाव, अडचणींक तोंड दितना वितरागप वा वाजेवप असल्यो खबरी ह्या दोतोराक खबर ना. दोळ्यां मुखार फक्त ध्येय आनी मोख. निकतोच दोतोर एमबीबीएस जाल्लो तेन्ना बाबा आमटेच्या आनंदवनांत वचपी तेन्नाचो हो धाडसी गोंयकार वैज. थंय वचून काम करपी. हुंवार आयिल्ल्या काश्मीरांत थंय वचून शिबिरांत रावन पिडीतांक सेवा दिवपी हो दोतोर.
गोंयच्या इतिहासांत केरी फोंड्यां नायलॉन 6,6 प्रकल्प येवपाचो आशिल्लो ताका विरोध करपाक दोतोरान खडेगांठ लढो उबारलो. ताचें यशस्वीपणान फुडारपण केलें. दोतोराक अटक जाली पूण तो मात्तूय डगमगलोना. गांवकर्‍यांक शांत रावपाचें आवाहन केलें. अखेरेक दोतोर जिखलो. ताची टीम जिखली. प्रकल्प बारगळ्ळो. ह्या प्रसंगा वेळार आमी दोतोराची संघटनशक्त, प्रशासन कुशळटाय आनी खंबीर वृत्ती, सहनशीलताय पळेली. शांत थंड तकलेन असलीं वादळां हाताळप आनी शेंवटून मारप म्हळ्यार फकांडांचो खेळ न्हय. तें दोतोर नानाकूच जमपाचें. नाना ह्या नांवान दोतोराक गांव वळखता. हवामान बदल, तापमानांत वाड, पावसाची रचना बदलप अश्यो जायत्यो समस्या आयज उप्रासल्यात. ते संदर्भांत दोतोर म्हणटा – सगळेच लोक मोटारी वापरतात, म्हणल्यार येरादारी खातीर त्यो वापरच्योच पडटात. ते खातीर कार्बन डायऑक्सायड वाडटा, प्रदुशण वाडटा आनी अशीं कितलींशींच कारणां हवामान बदलाक आदार दितात. हो ’आदार’ हुमटावन उडोवपाची गरज आसा. हवामान बदलाचो परिणाम आमच्या पावसाचेर जाला. पावस हालीं केन्नाय पडटा. तशेंच ऋतूंचो कार्यकाळ बदलपाक लागला. हाचेर जैत मेळोवंक जाय आनी ते खातीर आमी पयलीं म्हणल्यार प्रदुशण थांबोवपाक जाय. झाडां लावप, उदक राखून दवरप आनी प्लास्टिकाचो वापर करप ना हाचेर आमचो भर आसपाक जाय. ही लागणूक समजून घेतलिना जाल्यार आमकांच ताचे परिणाम भोगचे पडटले. ह्या वावरांत तरणाट्यांचो आदार जाय.
दोतोराचो कला संस्कृती कडेन साहित्या कडेन लागींचो अपुरबायेचो संबंद आसा. चतुरंग संस्थेच्यो कार्यावळी आयोजीत करतना तांचो उत्साह आमी पळेला. पुस्तक चळवळ मुखार व्हरपाक तांणी खूब योगदान दिलां. गांवांतलें ग्रंथालय वेवस्थीत चलचें, भुरग्यांचें तरणाट्यांचें सगल्यांचें वाचन वाडचें हे खातीर तांची कायम खटपट आसता. सुमार 1991 वर्सा आसत, दोतोर पाली-सावयवेऱ्यां दोंगराचेर गेल्लो तेन्ना थंयचें एक तळें सुकिल्ल्याचें तांकां दिश्टी पडलें. तें सामकेंच सुकिल्लें, म्हणल्यार लोक तातूंतल्यान चलून वताले, अशी परिस्थिती जाल्ली. ह्या तळ्याची म्हायती लोकां कडल्यान घेतकच थंय पयलीं खूब उदक आसतालें अशें कळ्ळें. तेन्ना दोतोरान चिंतलें की आशिल्ले झरे सुकपाक कित्याक दिवचे, तांकां वाट मेळोवन कित्याक दिवची न्हय?… तेन्ना ताणी हेरांच्या सांगातान तें तळें उस्पुपाचो यत्न केलो. पयल्याच यत्नांक येस मेळ्ळें आनी थंय परत तळें तयार जालें. त्या उदकाचो वापर लोक करतात. सगळ्या टीमीन पायपां घालून लोकांच्या घरा मेरेन तें उदक पावयलें. म्हत्वाचें म्हणल्यार गांवच्या लोकांक उपरांत झर्‍यांचें आनी तळ्याचें म्हत्व कळ्ळें.
भोवआयामी व्यक्तिमत्व दोतोर दत्ताराम देसाय हो सेवाव्रती मनीस. दोतोरा विशीं कृतज्ञताय उक्तावन तो आनीक व्हड जावपाचो ना. तरी लेगीत गांवच्या लोकांनी मोहन वेरेंकार हांच्या मुखेलपणा खाला एकठांय येवन गौरव समिती घडयल्या. हो भोवमान फुडल्या आयतारा 7 जानेवारीक वेर्‍यां मैदानार जातलो. दोतोराक सलाम करतांच, पूण जाणें गांवा खातीर, ग्रामस्थां खातीर कायम पोशे भरून दिलें ताचे मुखार बाग घेवन ताका देव बरें करूं म्हणपी गांव आनी गांवचे लोक आनीकूय उंच उंच वचून व्हड जातात. देख दितात.

मुकेश थळी
फोंडें