भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आदिवासी फुडारी बिरसा मुंडा हांची आयज पुण्यतीथ. ते निमतान तांकां ओंपिल्लीं आर्गां.
भा रतीय स्वातंत्र्य संघर्शांतल्या आदिवासी जननायक
बिरसा मुंडा हांची आयज 9 जून ही पुण्यतीथ. जननायक बिरसा मुंडा हांचो जल्म 15 नोव्हेंबर 1875 ह्या दिसा रांची लागसारच्या लिहटी गांवांत जालो. तांच्या बापायचें नांव सुग्मा मुंडा आनी आवयचें नांव करमी हातू. ताचो बापूय शेतकार आशिल्लो. घरांत गरिबी आसून लेगीत बिरसा हांकां इंग्लीश माध्यमांतल्यान चायबासा इंग्लीश मिशनरी स्कूलांत शिकपाची संद मेळ्ळी. इंग्लीश भाशेंतल्या शिक्षणान तांचेर आर्विल्ल्या विचारांचो प्रभाव पडलो. बिरसा मुंडा इंग्लीश शाळेंत शिकताले तरी तांकां भारतीय संस्कृतायेचो खूब अभिमान आशिल्लो.
1878-79 त ब्रिटिशांनी रानां कायद्यांत दुरुस्ती केली. नव्या कायद्या खाला आदिवासींच्या ताब्यांत आशिल्लीं रानां ब्रिटिशांची मालमत्ता जालीं. ह्या कायद्याक लागून आदिवासी बेघर जावपाचो वेळ आयलो. आदिवासी लोक पोट भरपा खातीर फळां, कंद, लांकूड वा जनावरां खातीर चारो कापताले जाल्यार तांकां ख्यास्त मेळटाली आनी आदिवासींच्या अस्तित्वाचेरूच प्रस्नचिन्न उबें जालें. ह्या कायद्या आड आदिवासी लोकांनी न्यायालयांत आव्हान दिलें, पूण थंय तांकां न्याय मेळ्ळो ना.
1884 त बिहारांत खर दुकळ पडलो. उपाशी उरिल्ल्यान जायत्या जाणांक मरण आयलें. जननायक बिरसा मुंडान ह्या काळांत निस्वार्थपणान आदिवासी समाजाची सेवा केली. खर दुकळांत उपाशी मरपी लोकां विशीं सहानुभूती दाखोवचे बदला अत्याचारी ब्रिटीश सरकारान शेतजमनीचो कर (लगान) लादलो. ब्रिटिशांनी लादिल्ल्या कराक जमीनदारांनी दिल्लो तेंको पळोवन बिरसा मुंडा हांणी भौशिक चळवळ सुरू केली. ही लोकांची चळवळ जमीनदारांनी केल्ल्या शोशणा आड आशिल्ली. व्हड प्रमाणांत आदिवासी लोक चळवळींत वांटो घेवंक लागले म्हणून ब्रिटीशांनी ही चळवळ दामून उडोवपा खातीर जमीनदारां वरवीं बिरसा मुंडा हांकां आडावपाचो यत्न केलो. 1885 वर्सा बिरसा मुंडा हांकां दोन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. तांकां हजारीबाग बंदखणींत धाडलो. बंदखणींत आसतना तांणी अत्याचारी ब्रिटीश सरकार उडोवपाची प्रतिज्ञा केली.
दोन वर्सां ख्यास्त भोगतकच तांणी आदिवासी समाज संघटीत करून ब्रिटीश सरकारा आड झूज केलें. 1887 त बिरसा मुंडा हांच्या फुडारपणा खाल आदिवासी समाजान ब्रिटिशां आड जायतीं झुजां करून तांकां घाम काडलो. भाले, तलवार, धनुश्य ह्या परंपरीक शस्त्रांचो आदार घेवन तांणी हीं झुजां लडलीं. आदिवासी, पयसुल्ल्या दोंगरी वाठारांतल्यान परंपरीक पद्दतीन झगडून तांणी ब्रिटीशांची नाकापुरो केलें. बिरसा मुंडा हांच्या फुडारपणा खाल आशिल्ल्यो आदिवासी समाज आपल्याक आटपना हें कळटकच ब्रिटीशांनी सैनिकांच्यो आनीक आठ तुकड्यो हाडून आदिवासी लोकांचेर हल्लो केलो, जातूंत 400 आदिवासी भाव शहीद जाले. पूण बिरसा मुंडान हार मानूक ना. आपली लढाय चालूच दवरली. 1890 त बिरसा मुंडा डोमवाडी दोंगुल्ल्यांनी आदिवासी लोकांक मार्गदर्शन करतना ब्रिटीश सैन्यान अचकीत तांचेर हल्लो केलो. ताचे उपरांत खर झूज जालें. बिरसा मुंडा हांकां अटक करून रांची बंदखणींत धाडलो.
20 मे 1900 ह्या दिसा तांकां एकांतवासांत दवरले. एकांतवासांत जेवपाक मुंडा हांणी न्हयकार दिलो आनी ते कुडीन दुबळे जाले. न्यायालयांत ते बेशुद्ध पडले. तांकां बंदखणींत हाडले, वैजकी उपचारा खाला तांची भलायकी सुदारली, पूण 9 जून 1900 ह्या दिसा तांकां रक्ताची ओंकारी आयली आनी ते बेशुद्ध पडले. आशियायी काॅलेराक लागून तांकां मरण आयलें, असो दावो सरकारान केलो. तरी तांचे कुडींत ह्या दुयेंसाचीं लक्षणां दिसूंक नाशिल्लीं, हाका लागून इतिहासकारांक तांकां ब्रिटीशांनी मारला, असो दुबाव आसा. नेपोलियनाक आर्सेनिक दिवन मारलो तशींच लक्षणां बिर्सा मुंडा हांचे कुडींत दिसून आयलीं आनी ब्रिटीशांनी तांची कूड बंदखणींत पुरून पुरावे नश्ट केले.
भारतीय स्वातंत्र्य झुजांत जननायक बिरसा मुंडाचें योगदान व्हड आसा. आदिवासी लोकांच्या न्यायाच्या हक्का खातीर झगडून तांणी केल्लें व्हडलें काम तुळा जावं नज अशें. देखूनच तांकां लोकांनी ‘आदिवासी जननायक’ हो किताब दिलो. आदिवासी जननायक बिरसा मुंडा हांकां आर्गां!
श्याम ठाणेदार
9922546295
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
