कश्टकरी गोंयकार उणे जाल्यात?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कश्ट करपी हात नेटान उणें जायत आसात. आदली पिळगी कश्ट करताली. मात, हालींचे पिळगेंत ती निश्ठा, मेहनत, प्रामाणीकपणा उणो जायत आसात. कांय जाणांचें लक्ष तर ‘कमी काम, चड दाम (पयसो)’ हाचेरुच आशिल्लें जाणवता. अर्थांत सगल्यांनीच स्वताक हे तागडेंत तोलून पळोवचें न्हय. खूब मेहनत घेवपी तरणाटे आसात म्हूण त्या आस्थापनाची, संस्थेची, राज्याची, देशाची गाडी चलता. सगलेच कुसके कांदे, बटाटे न्हय! शक्य तितलें आंग मारप, खूब काम केल्ल्याचो आव हाडप, असलेय प्रकार चलतात. मात, कांय मळांचेर घाम गळोवप चुकना. खास करून दिसवड्याचेर काम करपी कामगारांक! तांची पिळवणूक, शोशण जाता. तांकां दिसवडोय (पगार) उणो मेळटा. आदलो इतिहास धवळून ना पळयिल्लो बरो. कारण थंय फुकटांत काम करपी लाखांनी भारतीय मेळटले. स्वताच्या शेतांत काम करप आनी रीण फारीक करपाक सगलें उत्पन्न भाटकाराच्या ताळ्यांत ओतप, असलेय प्रकार जाल्यात. पिळग्यान पिळग्यो भाटकाराच्या घरांत झरल्यात. शिक्षणान हें शोशण सोंपयलें. पूण अजून देशांत बरेच कडेन तें चलता. आमच्या सरकाराचें, प्रशासनाचें हें व्हडलें अपेस!
हालींच केंद्रीय सांख्यिकी आनी अंमलबजावणी खात्यान अहवाल जाहीर केला. तातूंत दरेका राज्यांत कामगारांक कितलो दिसवडो मेळटा, ताची म्हायती दिल्या. अर्थांत तो ज्युस्ताक ज्युस्त आसा, अशें म्हणपाक मेळचें ना. देशांत पयल्या क्रमांकाचेर आसा, केरळ. (हें केरळ म्हूण मेळत थंय पयल्या क्रमांकाचेर आसता… आनी कांय लोक ताका नांवां कित्याक दवरतात तें कळना!) थंय दिसवड्याचेर काम करपी मानायांक 833 रुपया मेळटात. आमचें गोंय देशांत दुसऱ्या क्रमांकाचेर आसा. हांगा सरासरी 753 रुपया मेळटात! जुलय 2022 ते जून 2023 मजगतीचे हे आंकडे. अर्थांत कांय कडेन चड, उणे अशी तफावत आसतली. सिक्कीम तिसऱ्या क्रमांकाचेर आसा, थंय 594 रुपया दिसवडो. महाराष्ट्रांत 337, तर कर्नाटकांत 420 रुपया दिसवडो मेळटा. सरासरी 753 रुपया आसलो तरी गोंयांत शारांनी 820 रुपया, गांवांनी 765 रुपया दिसवडो मेळटा. कामेऱ्यांक (बायल कामगार) मात त्या मानान खूब कमी मेळटा. दादल्यां परस अर्दो म्हणल्यार जाता. 487 रुपया! बायलांक दिल्ली ही दुय्यम वागणूक. राज्य सरकारान तांकां न्याय दिवपाक पावलां उखलचीं.
नीज गोंयकार सुशिक्षीत. चडशे सरकारी नोकरी करतात, उरिल्ले खाजगी आस्थापनांनी. लोकसंख्या उणी, उच्च शिक्षण…. म्हणटकच कश्टाचीं कामां करपी गोंयकार हाताच्या बोटांचेर मेजपा इतले उरल्यात अशें म्हणल्यार जाता. पाडेली, खणपी, गंवडे असलीं कामां आतां परप्रांतीयांच्या हातांत गेल्यांत. भोवतेक सगल्या मळांचेर ते दिसतात. बेरोजगार आशिल्ल्या गोंयकारांनी हाचेर बारीकसाणेन विचार करूंक फावो. कारण दिसाक 800 धरले जाल्यार म्हयन्याचे 20 ते 24 हजार रुपया जाले. हो आंकडो वायटसो ना. म्हापश्यां, पणजी, मडगांव सारक्या शारांनी सकाळच्या वेळार शेजराच्या राज्यांतले शेंकड्यांनी तरणाटे दादले, बायलो दिसवड्याच्या कामा खातीर येतात. तांकां कामूय मेळटा. गोंयांत येवपी 84.5 टक्के कामगारांनी सातूय दीस कसलें ना कसलें काम मेळटा. मणीपूरांत 98 टक्के कामगारांक वर्साचे बाराय म्हयने काम आसता.
ते वटेन केंद्र सरकारान प्रधानमंत्री विश्वकर्मा येवजण सुरू केल्या. गोंयांत फाटल्या म्हयन्या भरांत ते खातीर 70 जाणांनी नोंदणी केल्या. 18 प्रकाराच्या पारंपरीक वेवसायिकां खातीर तयार केल्ली ही म्हत्वाकांक्षी येवजण. पोर्टलाचेर नोंदणी करतकच तांकां 15 हजार रुपयांचें टूलकीट मेळटा. वेवसाया खातीर सुरवातेक 1 लाख, मागीर 2 लाखांचें रीण मेळटा. प्रशिक्षणूय दितात. मात, गोंयांत तिका हे घडयेक तरी थंड प्रतिसाद मेळ्ळा. ते खातीर सरकाराक, स्वराज्य संस्थांक पेंगट बांदून वावराक लागचें पडटलें. नाजाल्यार गोंयांत कारागीर, पारंपरीक वेवसाय करपी कोण नात, असो अर्थ जातलो. हे येवजणेक लागून पारंपरीक वेवसायांक बळगें मेळटलें, हें आमी विसरूंक फावना.
पारंपरीक वेवसाय आनी दिसवड्याचेर काम करपी मानाय, कामेरी हांचो एकमेकां कडेन संबंद आसा. कारण कामगार मेळनाशिल्ल्यान वा तांचो दिसवडो वाडिल्ल्यान कांय जाणांनी पारंपरीक वेवसाय सोडून दिल्यात. दिसवड्याचे बाबतींत आमी दुसऱ्या क्रमांकाचेर आसात. पारंपरिक वेवसायां बाबतींत खंय आसात, तेंय कळ्ळ्यार बरें जातलें!