फुगडी: गोंयचो आनंदी नाच

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गोंयचो वाठार जंय पाचवीचार निळसर दर्याक मेळटा, थंय एक नाचाचो प्रकार आसा, जो तातूंतल्यान प्रतिनिधित्व करपी संस्कृताये इतलोच जिवो आनी उमेदीचो आसा. तो म्हळ्यार फुगडी, हो पारंपरीक लोकनाच. जिणेचो, परंपरेचो आनी समाजाचो एक मनभुलोवपी उत्सव. हो नाच बायलां वेगवेगळ्या प्रसंगार, सण, आनी हेर सामुदायीक उत्सवा वेळार करतात. गोंयकारांच्या काळजांत फुगडीची खाशेली सुवात आसा आनी तांचें सांस्कृतीक दायज तिगोवन दवरपाक ताचो म्हत्वाचो वांटो
आसा.
फुगडीची उत्पत्ती कोंकण वाठारांतल्या पोरणे लोकपरंपरेंतल्यान मेळूंक शकता. ताचो अचूक इतिहास सोदप कठीण आसूं येता, पूण फुगडी शेंकड्यांनी वर्सां आवय सावन धुवे मेरेनच्या पिळग्यांनी चलत आयल्या. काळा प्रमाण ताची उदरगत जाल्या, ह्या वाठारांत स्थायीक जाल्ल्या समाजांचे प्रभाव आत्मसात करून लेगीत आपलें मुळावें सार फुगडेन तिगोवन दवरलां. ‘फुगडी’ हें उतरच ‘फुगड्डो’ ह्या कोंकणी उतरा वयल्यान आयलां, अशें म्हण्टात, ताचो अर्थ उडी मारप असो जाता. फुगडीचें खाशेलपण म्हळ्यार ताचीं ललित आनी लयबद्ध हालचालीं, सुरीळ लोकगीतां. हो नाच चड करून वर्तुळांत करतात, बायलो हात धरून एकचार आनी एकठांय येवपाचें प्रतीक अशें बंधन तयार करतात. कलाकार पारंपरीक पोशाख घालतात, तातूंत रंगीत साडयो आनी दागिने आसतात, जे सादरीकरणाचें आकर्शण वाडयतात. नाचाची सुरवात मंद आनी मंत्रमुग्ध करपी गतींत जाता. ल्हवू ल्हवू टेम्पो आनी उर्जा वाडटा. कोंकण वाठारांतल्या भक्तीच्यो आनी दिसपट्टे जिणेच्यो काणयो सांगपी लोकगीतां गायतात. ह्या गीतांचें उतर फकत उतरां न्हय तर समाजांतल्या सामुहीक अणभवांचें आनी भावनेचें प्रतिबिंब. फुगडी हो फकत नाच न्हय; कोंकणांतल्या समाजीक आनी सांस्कृतीक जिणेचो तो एक म्हत्वाचो भाग. वेगवेगळ्या प्रसंगांनी तो सादर करतात, दरेका प्रसंगाक आपलें खाशेलें म्हत्व आसा.
चवथ, शिगमो अशा उत्सवांचो फुगडी हो एक अभिन्न भाग. ह्या उत्सवांत बायलो जमून देवांक मान दिवपाचें चिन्न म्हणून आनी तांच्या आशीर्वादाचो आवाहन करपाचो मार्ग म्हणून फुगडी सादर करतात. गांवगिऱ्या वाठारांनी फुगडी हो कापणी उत्सवाचो एक भाग आसून थंय तो भरपूर पिकां खातीर आनी शेतकारांच्या कश्टा खातीर उपकार मानतात. फुगडी समुदाय बंधनाचें साधन म्हणून काम करता. बायलो एकठांय येवन नाचतात, गायतात आनी आपल्यो कथा वांटून घेतात,
पिळग्यांनी पिळग्यांनी तांच्या समाजाक एकठांय दवरपी समाजीक संबंद घटमूट करतात. आयच्या वेगान चलपी संवसारांत, जंय संस्कृतीक परंपरा फिकी पडपाचो धोको आसता, थंय फुगडीची वाड चालूच आसा. हें चड करून ह्या सांस्कृतीक रत्नांक सांबाळपाचें म्हत्व वळखुपी व्यक्ती आनी संघटनांच्या समर्पीत यत्नांक लागून जालां. फुगडीची कला तरणाट्या पिळग्यांक पावोवपा खातीर कार्यशाळा,
सादरीकरणां, सांस्कृतीक कार्यावळी घडोवन हाडटात. फुगडी हें परंपरेचें लवचीकपण आनी एका समाजाच्या तिगपी भावनांची जिती गवाय. जिणेचो, संस्कृतायेचो आनी एकठांय येवपाचो हो उत्सव. फुडाराक पळयतना फुगडी ह्या नाचाची सोबीतकाय आनी म्हत्व याद करुया, जो काळाक आडखळून वता आनी फुडल्या पिळग्यांक प्रेरणा दिता.
फुगडेन काळाची परिक्षा सोंसल्या, पूण आर्विल्ल्या काळांत ताका जायतीं आव्हानां आसात. कोंकण प्रदेशांचें शारीकरण जाल्ल्यान पारंपरीक जिणे पद्दतीची उदरगत जायत आसा. चडांत चड जागतीकीकरण जावपी संवसारांत थळावी परंपरा सांबाळप ही एक नाजूक समतोल कृती. फुगडी मोगी आनी सांस्कृतीक संघटना ह्या कलाप्रकाराक चालना दिवपाक, तिची राखण करपाक सक्रीयपणान वावुरतात. व्यापक प्रसार करपा खातीर डिजिटल प्लॅटफॉर्मांचो लाव घेतल्यार फुगडेच्या फुडाराक फायदो जावंक शकता. डॉक्युमेंटरी, ऑनलायन ट्युटोरियल्स आनी सोशल मिडिया तरणाट्या पिळग्यां कडेन जोडटना फुगडीची जागतीक प्रेक्षकां कडेन वळख करून दिवपाक मदत करूंक शकता. हेर कलाप्रकारां कडेन सहकार्य आपणावन फुगडी आपलें सार वगडायनासतना विकसीत जावंक शकता. हे अभिनव रुपांतर फुगडीच्या मुळां कडेन उबें रावून नवो जीव दिवंक शकतात. पर्यटक आनी उमेदी लोकांक आकर्शीत करपा खातीर फुगडी उत्सव आनी कार्यावळी घडोवन हाडूंक जाता. हाका लागून नाचाचें प्रदर्शनच न्हय तर सांस्कृतीक आदान-प्रदान आनी समजूत वाडटा.
फुगडी ही फकत नाच न्हय तर जीणेची भावना मूर्त रूप दिवपी जिवी परंपरा. ताची उत्पत्ती पुर्विल्ली आसूं येता, पूण आयच्या संवसारांत ताची प्रासंगिकता पयलीं सारकीच जिती आसा. बदलाक आलिंगन दिवन आनी ताच्या गिरेस्त दायजाची परब मनयल्यार फुगडी फुलत रावूंक शकता, फुडल्या पिळग्यांक ताचे सोबीतकाय आनी म्हत्वाचेर मजा करपाक मेळटली हाची खात्री करपाक शकता.
चवथीच्या भव्यते मदीं फुगडी हें एक सांस्कृतीक रत्न म्हणून उदेता, जें उत्सवांत खोशेचो आनी उत्सवाचो एक अतिरिक्त थर घालता. फुगडी हो भक्तीचो नाच, एकचाराचो उत्सव. महाराष्ट्र आनी गोंयच्या जीवे संस्कृतायेचें मूर्त रूप. चवथीच्या काळांत ताका एक खाशेलें म्हत्व मेळटा, ताच्या आनंदी तालांतल्यान उत्सवांत भरसण जाता. ही परंपरा आमी मुखार व्हरतना फुगडी फुलत रावपाचीय खात्री करुया.

मनोज मंगेश कुंकळकार (लोककलाकार)
9764215365