ऊब आनी उजवाड

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

धगाक बसप ही भोवच जलद गतीन शेणूंक लागिल्ली आमच्या गोंयची आनीक एक प्रथा. साठ- सत्तर वरसां आदले देखावे आयज दिसनात. तेदवेळा शिंया दिसांनी गांवांगांवांनी आनी वाड्या- वाड्यांचेर फात्यां पारार लोक धग घालून ऊब घेताना दिश्टी पडटाले. ‘आबूय शेकलो आनी कोयरूय लासलो’ ही ओपार आमचे भुंयेंत धग घेवपाची चाल कितली पोरणी आसली म्हणपाची गवाय दिता. चड करून लोक आम्याच्यो आनी पणसाच्यो खोलयो एकठांय करताले, तांकां उजो घालताले आनी भोवतणी धग घेवंक बसताले. पूण, आतां हें सगळें ना जावन गेलां. ‘ते फिरंगीय गेले आनी ते उंडेय गेले’ हे म्हण्णेचे धरतेर आतां ‘त्यो खोलयोय ना जाल्यात, त्यो थंडयोय ना जाल्यात आनी देखून ते धगूय बीन ना जावन गेल्यात’.
तेन्ना दिवाळे दिसा फांतोडेर नरकासूर लासतना (तेन्ना एका गांवात फकत एकूच नरकासूर आसतालो) वायट प्रतीक सोंपले म्हूण जितलें सूख गावतालें ताच्याहून अदीक सूख ताच्या दहनाच्या ऊबेक लागून मेळटालें! आतां केन्ना- केन्ना, खंय- खंय शारी लोक सहलीक गेल्ले कडेन बॉनफायर करतात. पूण धगाची सर बॉनफायराक येवपाची ना. धग हे भौशिक कशे-शे आसले. थंय येवपाक कोणाकूच मनाय नासताली. कोणेय बी वाटे वयल्या मनशान येवपाचें आनी धगाक उबो रावपाचें. थंय जात- पात, धर्म, गरीब-गिरेस्त हे भेदभाव नासताले. कांय उपभोगते अदीं- मदीं आपणा भोंवतणी घुंवून आपणाल्या पुराय कुडींक शेकताले. अदिक करून त्या थळांचेर खबरो जाय नासल्यो. घडये दांतार दांत आपट्टाले हें ताचे एक कारण आसुंये. हाजीर आशिल्ले शांत चित्तांनी आनी तन्मयतायानी उज्याचो आस्वाद घेताले.
धग म्हळ्यार उजो. कदीम काळा सावन मनशाच्या जिवीतान उज्याक उंचेली आनी खाशेली सुवात आसा. हो उजो तरेकवार आकारांचो आनी रूपांचो आसता. वैदीक परंपरे प्रमाण जायत्या विधीं वगतार उजो करुन तातूंत तरेकवार द्रव्यां आनी कापट्यो ओंपतात. ह्या उज्याक होम म्हण्टात. होम म्हळ्यार पवित्र उजो. आनी ह्या उज्यात मंत्र उच्चारून ज्यो वस्तू ओंपतात तांकां आहुती वा समिधा म्हण्टात. होमाक अग्नीनारायण लेखून ताची पूजा करतात. जात्रांनी वीरभद्र नांचूक वच्चे पयलीं सुरवेक तो वाजपांच्या तालार करडाच्या मोट्या उज्या भोंवतणी प्रदक्षिणा काडटा. शिगम्याच्या दिसांनी गोंयांत जायते कडेन भक्तगण लाकडां दाळून आनी जाळून केल्ल्या इंगळ्यांच्या राशीं वयल्यान उकत्या पांयांनी चलून वतात. ह्या मोट्या उज्याक होमखण म्हण्टात.
गोंयांत सगळ्यान व्हडलें होमखण शिरगांव हांगासर श्री देवी लयराई सायबिणीच्या मळार पेट्टा. आनी ह्या होमखणांतल्यान वचपी भाविकांक ‘धोंड’ म्हणटात.
वैदीक लग्नपद्धतीत न्हवरो- व्हंकल जोडयेन अग्नीनारायणा भोंवतणी सात फेरे काडटात. हे विधीक संस्कृत भाशेंत सप्तपदी म्हण्टात. जण एके फेरये वगतार ही जोडी एक सोपूत घेता. निमणे आनी म्हत्वाचे फेरयेत एकमेका कडेन जन्मभर एकनिष्ठ रावतलीं म्हणपाचें अग्नीदेवाक उतर दितात. ह्या भोंवड्यां उपरांत लग्नाचो सुवाळो पूर्ण जाता.
आदल्या काळांत राना- वनांनी रुशी- मुनी देवांक होरावपा पासत वा कसलीय सिद्धी प्राप्त करून घेवपा पासत तरेकवार यज्ञ करताले. यज्ञ म्हळ्यार हवन – पवित्र उजो. आनी ह्या यज्ञाच्या देवाक यज्ञनारायण म्हण्टाले. रामायणांत आपूण पतिव्रता आसा म्हणपाचे सिद्ध करपाक सीतामाईन अग्नीपरीक्षा दिल्ली. अग्नीपरीक्षा म्हणल्यार धगधगत्या उज्यान रावून लासनासतना भायर सरून निश्पापपण सिद्ध करप. महाभारतांत एका प्रसंगा वगतार तेन्ना जर श्रीकृष्णान आपणाल्या सुदर्शनचक्रा वरवीं सुर्यदेवाक लिपोवपाचो चमत्कार करूक नासलो जाल्यार पांडववीर अर्जुन खासा चितेच्या उज्यात घालून घेवन आत्मदहन करतलो आसलो.
उजो तरेकवार रूपांनी आनी आकारांनी अस्तित्वांत आसता. तो धग आसता, हवन आसता, होम आसता, होमखण आसता, यज्ञ आसता, रांदन आसता, सरण आसता, दिवली आसता, चूड आसता, पण्टी आसता वा मेणवात आसता. उजो हें सूर्यनारायणाचेंच एक प्रतिरूप आसा….. आनी सुर्यदेव म्हळ्यार समेस्त उज्यांचे उगमस्थान आसा. हो देव आमका दोन व्हड दानां भेटयता. ऊब आनी उजवाड.
अनादी काळा सावन आमचे पूर्वज परमेश्वरा लागीं तीन मागण्यो करीत आयल्यात. भितरली एक आसा : तमसो मा ज्योतिर्गमय. हाचो अर्थ असो : देवा- धनया, आमकां समेस्तांक काळखा कडल्यान उजवाडा कडे व्हर. हेर दोन मागण्यो आसात त्यो अश्यो : असतो मा सदगमय आनी मृत्योर्मा अमृतम गमय. ओम शांती, शांती, शांती.

प्रदीप लवंदे
9923292022