न्हंयो कित्याक प्रदुशीत जातात?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दयच्या उदका वयल्यान सध्या वाद चालू आसा. तातूंत आतां गोंयांतल्यो स न्हंयो प्रदुशीत जाल्यात, असो अहवाल केंद्रीय प्रदुशण नियत्रण मंडळान दिला. ह्या न्हंयांनी बीओडी म्हणल्यार बायोकेमिकल आॅक्सिजन डिमांड तिना परस चड आशिल्ल्याचें म्हणलां. ह्यो न्हंयो नेमक्यो खंयच्या वाठारांत प्रदुशीत जाल्यात, तेंय स्पश्ट केलां. मांडवी, जुवारी, साळ, कळणा, खांडेपार आनी म्हापशें ह्यो त्यो न्हंयो. देशांतल्या 311 प्रदुशीत न्हंयांनी आमच्या न्हंयांक स्थान मेळ्ळा, ही तशी हुस्क्याची गजाल. कारण ह्या न्हंयांचें उदक आमी पिवपाक, शेतां, बागायतींक वापरतात. ताचो आमचे भलायकेचेर परिणाम जावं येता. खिणांत तो दिसचो ना, पूण वर्स, दोन वर्सांनी पसून हें स्लो पाॅयझनिंग जातलें. देखून सरकारी यंत्रणेन न्हंयांचे भलायके कडेन चड लक्ष दिवचें पडटलें. सरकारा परस समाज हें काम बरे तरेन करपाक शकता. कारण न्हंयांनी जें कितें मिस्तुराद जाता, तें सगलेंच आमीच तर भितर सोडटात. आतां न्हंयो नितळ करपाक कोट्यांनी रुपया खर्च करचे पडटले. हाचे पयलींय ते जाल्यात. पवित्र गंगा न्हंय शुद्ध करपाक तर राज्यांच्या अर्थसंकल्पां परस चड पयसो खर्च जाला आसतलो. हे आमचेच पयशे. आमी भरतात, त्या टॅक्सांतले, हें कोणेंच विसरुंक फावना.
गोंयच्यो न्हंयो खंय मेरेन प्रदुशीत जाल्यात, तें ह्या अहवालांत आसा. मांडवी न्हंय आमोणें कुशीक लीटरा फाटल्यान 3.0 5 एमजी बीओडी, जुवारी- पंचवाडी ते मडकय 6.4 4, साळ- खारेबांद ते असोळणें 6.0 5, कळणा- चांदेल कुशीक 4.0 5, खांडेपार – खांडेपारा कुशीक 4.2 5 आनी म्हापशें -करासवाड्या कुशीक 5.0 5 बीओडी. देशाचे तुळेन हें प्रमाण उणें आसलें, तरी आमी सादूर रावंक जाय. सगल्यांत चड प्रदुशीत न्हंय आसा ती चेन्नयची कुअम. लिटरा फाटल्यान 345 एमजी इतलें प्रमाण आसा. ताचे फाटल्यान गुजरातांतली साबरमती न्हंय (292) आनी तिसऱ्या क्रमांकाचेर उत्तरप्रदेशांतली बहेला ( 287). म्हणल्यार गंगेक फाटीं उडोवन ह्यो मुखार पावल्यो. गोंय ल्हान आनी हांगाच्यो न्हंयोय हेर राज्यांचे तुळेन ल्हानूच. तांची देखभाल करप आमकां तशें कठीण न्हय. ह्यो न्हंयो नेमक्यो कित्याक दुशीत जातात, ताचो अभ्यास करपाक जाय. सगल्यांत व्हडलें कारण म्हणल्यार ‘समर्पयामी’ करपाची आमची वृत्ती. आमी हाताक मेळटा तें न्हंय, व्हाळांक दितात. ते बाबडी तें सगलें घेवन दर्याभेटेक वतात. पूण तो स्वता कांय घेनासतना तें देगेर हाडून उडयता. तज्ञांचे म्हायती प्रमाण, दिसाक उणेच 80 लाख प्लास्टिक कुडके दर्यांत वतात. दर्याच्या दरेका चौखण मैल अंतरांत 50 हजार प्लास्टिक कुडके मेळटात. संवसारभरांतल्या दर्यांनी 2 लाख 69 हजार टन कोयर दिसपट्टो जाताच.
गोंयांत कारखाने आसात, व्हडल्यो कंपनी, आस्थापनां आसात. तांचो कोयर, रसायन आशिल्लें घाणयारें उदक न्हंयांनी वता. सिवरेजूय सोडटात, हें साळ न्हंयेचो अभ्यास केल्ल्यांक सांगपाक नाका. मागीर कोयर, मेल्लीं जनावरां न्हंयांनी उडयतात. दरेके न्हंयेंत घातक थारूं येता अश्यो बॅक्टेरिया आसात, अशें पर्यावरण तज्ञांचें मत. मात, उदका खात्याचे चडशे अधिकारी सांगतांत, आमी उदक सामकें शुद्ध करून दितात. न्हंयो इबाडप्यांचेर प्रदुशण नियंत्रण कायद्या खाला कडक कारवाय करपाचे आदेश केंद्रान राज्य सरकारांक दिल्यात. सरकारान न्हंयो नितळ करपाचें कामूय हातांत घेतलां. अर्थसंकल्पांत तशी तरतूदय आसा. पूण न्हंयो निवळ दवरपाचें काम राज्य सरकारांचें. हालींच परतून एक फावट जलशक्ती मंत्रालयान न्हंय आनी सरभोंवतणच्या पर्यावरण सांबाळपाचे आदेश राज्यांक दिल्यात. न्हंयांनी कांयच रकचें ना, हाची जापसालदारकी संबंदीत पंचायत, पालिकांक दिवची. तसो कोण सांपडलोच जाल्यार ताका दंड दिवचो. कारखान्याचो परवानो रद्द करचो. खर उपाय घेतले बगर आमच्यो न्हंयो निवळच्यो नात.
न्हंयेच्या पात्रांतलो चिखल उपसून पात्र खोलावपाची गरज आसा. चडांत चड उदक सांठवलें जाल्यार ताचो जमनी पोंदच्या झऱ्यांक. बांयांक फायदोच जातलो. शास्त्रोक्त पद्दतीन दोंगरांनी उदक जिरोवं येता. मात ताचे पयलीं दोंगर बोडकावपाचें काम कायद्यान बंद जावंक जाय. हाचे मुखार राज्यांत चडांत चड उदक सांठोवचें पडटलें. ते खातीर आसात ते उदका स्रोत (न्हंयो, बांयो, व्हाळ, तळयो) सांबाळपाचें काम आमकां करचें पडटलें. ते खंयचेच परिस्थितींत प्रदुशीत जावचे नात, हाचीय जतनाय घेवची पडटली. प्रदुशणाचो उगम कळ्ळो, तर तें पयस करप तितलेशें कठीण न्हय.