भारतीय शिक्षण पद्दत आनी मेकॉले

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

मेकॉले वा इंग्रजांचे गुणगान गावचे पयलीं याद दवरचें आमकां आमच्याच देशांत तयार जावपी मीठ लेगीत सत्याग्रह करून घेवचें पडलां.

हालींच रामनाथ गोयेंका व्याख्यान माळेंत मानादीक प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदीजीन एक विधान केलें. मेकॉलेच्या दिष्टिकोनाचो आतां अंत जावंक जाय. तांणी mindset of slavery म्हणल्यार गुलामांची मानसिकताय तयार करून देशाचो आत्मविश्वास कमी केलो. इंग्लिश आमचेर लादली,’’
हें विधान अत्यंत खरें आशिल्लें. पूण पूर्वग्रह आसतकच मनीस सगल्याच गजालींचेर फुली मारतात. देखून रोखडेच कांय जाण मॅकोलाचे गुणगान गावंक लागले. ताका भारतभर शिक्षण पावोवपी भागीरथ म्हणपाक लागले.
सगल्याच गजालीं कडेन पूर्वग्रह दवरून पळोवंक जाय. तटस्थत नदर दवरून पळोवचें. पयलो मुद्दो भारतांत जी सामाजीक, राजकी सुदारणां जालीं त्यो सगल्यो चळवळी भारतीयांनीच सुरू केल्ल्यो. महात्मा फुले, गोपाळ आगरकर, राजा राममोहन रॉय, महात्मा गांधी, आंबेडकर तशेंच चळवळीक तेंको दिवपी कोल्हापूरचे शाहू महाराज, बडोद्याचे सयाजीराव गायकवाड हे संस्थानीक. इंग्रज हांगां राज्य करपाक आयिल्ले. ह्या देशांत तांचो राज्यकारभार थीर उरचो, वेपार वाडचो म्हूण रस्ते बांदले, रेल्वे सुरू केली. सकयल्ल्या जातीच्या लोकांक शिक्षण दिवन तांचो उद्धार करपाचो बी कांयच हेतू नाशिल्लो.
पयलीं पळोवया कोण आशिल्ले थॉमस मेकॉले आनी तांणी नेमकें कितें म्हणलें आनी कितें केलें ?
थॉमस मेकॉले भारतांत जून 1834 त INDIAN PENAL CODE बरोवंक आयिल्ले. 2 फेब्रुवारी 1835 त तांणी त्या वेळाचे गव्हर्नर विल्ल्यम बेंटिक हांकां टिपण (minutes) सादर केलें. ह्या टिपणा खातीर भारतीय शिक्षणाचो चेहरोच बदल्लो.
ह्या टिपणांत मेकॉले म्हणटात – इंग्रज सरकारान संस्कृत – पर्शियन आनी अरेबिक भासांचेर पयसो खर्च करप बंद करचो. ह्या भासांनी ज्ञान ना. लोकांक ज्या भाशेंतल्यान शिकचें दिसता त्या भाशेंतल्यान शिकोवपाक आमी कित्याक खर्च करप ? इंग्लिशींतल्यान शिक्षण दिवपाक जाय. इंग्लिशींच ज्ञानभाशा आनी संपर्काची भास करपाक जाय. हांगां लोक रगतान आनी वर्णान भारतीय आसले तरी तांची अभिरुची इंग्लिश जावपाक जाय. अशे लोक बंड वा क्रांतीची भाशा करिनात.
हाका विरोध केलो तो तेन्नाच्या सरकाराचे सचिव जेम्स् प्रिंसेस हांणी. तांणी खंयचीय भास लादप हें अयोग्य आनी अनैतीक अशें मत व्यक्त केलें. बोलीभास/ मांयभास हीच शिक्षणाचें माध्यम आसपाक जाय आनी तातूंतल्यानूच उंच पांवडयां वयलें शिक्षण दिवं येता अशें सांगलें. पूण बेंटिक हांणी मार्च 1935 त नवी शिक्षण पद्दत हाडली. संस्कृत, पर्शियन आनी अरेबिक महाविद्यालयां बंद केलिंना. पूण तांकां अर्थीक पालव आनी शिश्यवृत्ती बंद केल्यो. इंग्लिश सर्वेसर्वा भास जाली.
पूण मेकॉलेन एक अत्यंत अहंकारी, अज्ञानी वृत्ती दाखोवपी विधान केलें, “A single shelf of a gored European Library whole native Literature worth the of the India and Arabia”. हांवें पर्शियन वा अरेबिक भाशेंतल्यान कांयच वाचूंक ना. पूण संस्कृत भाशेचो थोडो अभ्यास केला. हें विधान खोडून काडपातलें साहित्य वाचलां, ताचेर फुडें बरयतलें. नवें शैक्षणीक धोरण म्हणल्यार “Degree Oriented” पदवी दिवपा पुरतेंच मर्यादीत आशिल्लें. जी मूळ शिक्षण पद्दत आशिल्ली, जी सांस्कृतीक ज्ञान दिताली, पुराय व्यक्तीमत्व घडोवपी जें शिक्षण मेळटालें तें बंद जालें.
सरकाराच्या ह्या शिक्षणीक धोरणाचेर दोन देशभक्त– लोकमान्य टिळक आनी आचार्य विनोबा भावे हांणी कडक टिका त्या वेळार केली. 1896 त 25 फेब्रुवारीक केसरीच्या संपाद‌कीय लेखांत- जाचो माथाळो ‘खरे विद्यापीठ कोणते ?’ लोकमान्य टिळक म्हणटात. ‘दुदान ज्याप्रमाणें ताकाचें अनुकरण करचें तेच तरेन युरोपियन विद्यापिठांचे अनुकरण म्हणल्यार देशांतलीं विद्यापिठां. आमचीं पयलींचीं विद्यामंदिरां वा गुरुंचे आश्रम ल्हवू ल्हवू ना जाल्यात. तांच्या बदला ज्यो ह्यो संस्था आयल्यात तांच्या खातीर खंयच्यान शास्त्राचो वा विद्येचो शोधक बुद्दीन अस्थान अभ्यास करपी लोक आमच्या देशांत आतां जल्माक येनात.
लोकमान्य फुडें ” ह्या असल्या विद्यापिठांक विद्यामंदिर म्हणपा परस परिक्षा घेवपाक नोंद जाल्ली कंपनी म्हणल्यार जाता.’’ तशेंच केसरींतलो आनीक एक अग्रलेख जो 19 ऑगस्ट 1902 ह्या दिसा छापून आयिल्लो, माथाळो– “युनिव्हर्सिट्या उर्फ सरकारी हमालखाने’’, लोकमान्य म्हणटात, ‘‘इंग्लिश शिक्षण एकांगी आसा आनी तें फक्त सरकारी नोकरी करपाक लागपी गुणूच आमच्या लोकांच्या आंगांत घालपाक येवजिल्लें आसा. राष्ट्राचे भरभराटीक हातभार लावपी धर्म, नीत, शास्त्रीय सोध, धंदो करपाक लागपी शिक्षण दिनात. आतां ही धोंगां- पोंगां लोकांच्या लक्षांत येवपाक लागल्या. युनिव्हर्सिटी स्थापन जावन पन्नास वर्सां जालीं तरी विद्वान निपजले ना अशें म्हणल्यार जाता. जाका खरें शिक्षण म्हणटात तशा प्रकारचे शिक्षण हालीं मेळना”
“भारतांत राज्यकारभार चलोवपाक शिकिल्लीं मनशां सरकाराक जाय, पूण एका थारावीक इयत्ते मेरेन तांचें शिक्षण जावचें अशी आमच्या सरकाराची सामकी इत्सा ना” सरकाराच्या ह्या अनैतीक शिक्षणीक धोरणाचेर फकत लोकमान्यान कडक टिका केली. हांवें हो मात्सो सार दिला.
इंग्लिशींतल्यान शिकपाच्या सक्तीचेर विनोबा भावे हांणी टिका केली. आपलो कारभार कसो चल्ला हें इंग्लंड आनी अमेरिकेक घरा बसून कळटा. पूण आमच्या देशांतल्या सामान्य गांवांतल्या मनशाक कळटा ?”
‘‘शिक्षणांत इंग्रजीचे स्थान” ह्या लेखांत विनोबा म्हणटात, “देडशे वर्साच्या इंग्रजांच्या राजवटींत फकत 10 टक्केच लोक शिक्षण घेवपाक पावले आनी 90 टक्केच लोक वंचीत उरले. मूठभर लोकांनी इंग्लिश शिक्षण घेतलें. एका वटेन शिक्षणाचो उणाव आनी दुसरे वटेन इंग्लीश शिक्षण अशे दोन गट भारताच्या नाशिबांत आयले. खेड्या मेरेन ज्ञान पावलेंच ना. विज्ञान इंग्लिश पुस्तकां भितर बंदिस्त उरलें.” फुडें विनोबा म्हणटात” इंग्रजांनी स्वताचें राज्य घटमूट करपाक इंग्लिश भास आमचेर लादली. ते खातीर देशाचें मोठें लुकसाण जालें.”
इंग्रज येवचे पयलीं भारत निरक्षर आशिल्लो अशें म्हणप चूक. कारण तांणी सर्व्हे करून जे रेकॉर्ड बरयिल्ले तातूंत बंगालांत खंय दर 400 मनशा फाटल्यान एक शाळा आशिल्ली. भारताचें जें दायज आयज आमी मिरयतात तें इंग्रज येवचे पयलींचें. जीं शास्त्रां हांगां विकसीत जाल्लीं मागीर तें योगशास्त्र आसूं, भाशाशास्त्र, आयुर्वेद, ज्योतिशशास्त्र आमचें पंचांग, खाद्यसंस्कृताय, कापड विणपाची कला आनी सगल्यांत म्हत्त्वाचें वास्तुशिल्पशास्त्र सगलें इंग्रज येवच्या पयलींचें.
इंग्रजांनी जें केलें ते आपल्या सुवार्थी खातीर. मॅकोलाच्या त्या एका टिपणान आमचो इतिहासूच न्हय जाल्यार वर्तमान आनी भविश्यूय बदल्लें. एका परकी भाशेन कितल्याश्याच पिळग्यांचेर जिवितभराचो न्यूनगंड लादलो. आयजूय बरी इंग्लिश उलोवंक येवप हाका बुद्धीमतेचें लक्षण मानतात.
इंग्रजांनी आमचेर इंग्लिश लादून भारतियांच्या – ज्ञानाचेर हावळ हाडली. फकत इतलेंच न्हय जाल्यार जे उद्देग धंदे चलताले तेय बंद उडयले. आमच्याच देशांत तयार जावपी मिठाचेर लेगीत कर लायलो. मीठ परवडनासून लोकांचेर अळणी जेवपाची पाळी हाडली. मेकॉले वा इंग्रजांचे गुणगान गावचे पयलीं याद दवरचें आमकां आमच्याच देशांत तयार जावपी मीठ लेगीत सत्याग्रह करून घेवचें पडलां.

संपदा कुंकळकार
9850149319