अंतर्मनांतले उद्गार

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दूं गोंय घटक राज्याच्या दिसा ॐ श्री दत्त पद्मजा प्रकाशनान उजवाडायल्लो हरीश कामत हांचो उद्गार हो संग्रह तांणी आपल्या इश्टांक अर्पण केला.
संग्रहांत तत्वज्ञान आनी अणभवांतल्यान प्रेरणा दिवपी तशेंच प्रेमाचेर आदारीत 104 चारोळ्यो आसात. हीं कवनां सामान्य मनशाक जीण जगपाची प्रेरणा दिता. विशयांचे वांगडा अणभवां कडेन पळोवपाची नदर, सैमांतल्या प्रतिमा आनी प्रतिकांचो वापर आनी विशिश्ट शब्दरचनेंतल्यान स्व-मनाचो थाव व्यक्त करपाची कविची कला उल्लेखनीय आसा. कवी विद्यादानाचें पवित्र कार्य करताले. तेच वांगडा तांकां समाजका आनी भोंवपाची आवड आसा. तांणी कोंकणी नाटकां, एकांकींनी काम केलां तशेंच शालेय स्नेहसंमेलनां खातीर नाटकुलीं, आपउलोवपां बरयल्यांत. वाचकांनी तांच्यो कविता आकाशवाणीचेर आयकल्यात तशेंच भांगरभूंय, जाग आनी बिम्बाचेर वाचल्यात. असो हो अणभव-संपन्न कवी जिणेच्या साबार पावंड्यार आयिल्ले अणभव आनी तातूंतल्यान घेतिल्ली देख शब्दरुपान मांडटना शब्दां वांगडा खेळटा. काव्यरचनेंतल्यान कवीक जें आत्म-समाधान मेळ्ळां तशेंच समाधान वाचप्यांक तांच्यो कविता वाचल्या उपरांत मेळटा.
कवी आपलो विशय मांडटना सैमाचो आदार घेता. सैमांतल्या वेगवेगळ्या घटकांचो आसपाव आपल्या काव्यांत गरज थंय करता. कवी खंयच विशयाची सैमा कडेन तुळा करिना. पूण सैमीक घटकांच्या गुणांचो आसपाव करता. मनीस आपली जीण समाधानान आनी खोशयेन जगतलो जाल्यार ताणें स्वताचेर कांय नियम वा कांय बंधनां घालपाक जाय. जिणेन आपणाक दिल्ली शिकवण कवी शब्दबध्द करता. तांचीं हीं कवनां पळयात-
पारिजातकाचो सडो
सगळ्यांक दिसता
अनंताची पानगळ
कोणाकच दिसना (59)
ओंठांचे गोडसाणीन
पोटांतली कोडसाण कळना
मोराचे सोबीतसाणीन
तो सोरोप खावपी असो दिसना (51)
ह्या कवनांतल्यान कवी पारिजात, अनंत, मोर ह्या सैमीक घटकांच्या माध्यमांतल्यान मनशाक मार्गदर्शन करता. कवीक जिणे-अणभवांतल्यान अमुल्य शिकवण मेळ्ळ्या. ही शिकवण ते काव्याच्या रुपान वाचप्यांक दितात. कविचीं प्रोत्साहनाचीं उतरां पळयात –
हारीर हार घे
पूण हार नाका
संघर्शमय जीण
सोड नाका (55)
मानवी सभावाचीं गुणसुत्रां मांडटना कवी म्हणटा –
बऱ्या सभाव गुणांचेर
सगळेच मोने
वायट सभाव गुणांचेर
उलयतात मोने (44)
आपल्या अणभवांच्या साणीर घांसून कवी ही शिकवण वाचकांक दिता. मनशाक जिणेंत जायते अणभव येतात. ताचे मुखार केन्ना कसली परिस्थिती येत सांगूं नज. ह्या परिस्थितींत मनीस आपल्या सभाव आनी विचारसरणे प्रमाण वागता. संवसारांतलें कितलेंय व्हडलें आनी उपयोगाचें तत्वज्ञान ताका सांगल्यार लेगीत मनीस आपल्या मनाक पट्टा तेंच करता. ही वागणूक सकारात्मक तशीच न्हयकारात्मक आसूं येता. तरी लेगीत शेवटाक सगळ्यांक एका अंतीम सत्याक तोंड दिवचेंच पडटा –
कोणूय चुकल्यार
घाल ताचेर पांगरूण
मसुंडेंत सगळ्यांक
एकूच रे हांतरूण (63)
अशें आसलें तरी कवी आपले जिणेंतलो आशावाद सोडिना. जिणेंत कितलेय वायट पावंडे वा प्रसंग आयल्यार लेगीत मनशान आपले जिणेचो ताबो आपल्याच हातांत दवरपाक जाय. जिणेंत कितलेय वायट प्रसंग आयल्यार लेगीत मनशान निराश जावंक जायना. हें सांगतना कवी म्हणटा –
जावं नाका खेळणें, जनांचें
कर नाका खेळणें, जनांचें
तन-मन आमचें, जीविताचें
हांसत-खेळत, सोबोवचें (12)
हो आशावाद कवी भक्तीच्या रुपानय मांडटा –
भरती येता मनाक, तेन्ना
धांकून दोळे पळयतां
लकलकपी जीण म्हजी
तुज्याच पांयांर ओंपतां (41)
कवी प्रेमकाव्यां खूब प्रमाणांत रचता. कांय काव्यांचो आडवाद सोडलो जाल्यार हेर कवनां नर तशेंच मादीक लागू जातात – तीं कोणाचेंच स्वतंत्र प्रतिनिधित्व करिनात. देखून विश्लेशण करतना प्रेमी/प्रेमिका असो शब्दप्रयोग करिनासतना ‘सांगाती’ हो सामान्य शब्द वापरला. कवीक प्रेम म्हळ्यार विश्वास, आपलेंपण. हो मोगांत फटवल्लो कवी न्हय, पूण कृष्णा वरी निरपेक्ष मोगाचो प्रचार करपी कवी. कृष्णा वरी तो आपल्या सांगात्याची प्रशंसा करपी, ताची वाट पळोवपी, ताचो आदर-सम्मान करपी आनी मनांतल्यान ताचेर निस्वार्थ प्रेम करपी प्रेमी. आयचें शारिरीक प्रेम कवीक मात्तूय अपेक्षीत ना. प्रेमांत आपल्यो अपेक्षा पुराय जावंक नासल्यार लेगीत तो आपल्या सांगात्याचो आदर करता, ताका समजून घेता. आपल्या सांगात्याच्या निकट्या आभासान कवी उमेदीन फुलता. देखून तो म्हणटा –
अकस्मात आंगणांत
तूं गो फुल्लें
तुका पळयतां पळयतां
काळीज म्हजें भुल्लें (11)
कवी ह्या प्रेम भावनेक आनी सैमाक एकाच कडेन एकठांय हाडटा. तो सैमा कडेन ताची तुळा करिना पूण आपलो सांगाती येना फुडें सैमांत जावपी बदल दाखोवन दिता –
आयकलो तुजो म्होंवाळ हांसो
हरवळेंचो घसघसो कसो
तेन्नाच म्हजी तुजी नदर मेळ्ळी थेट
काळजाक मेळ्ळी घसघशाची भेट (10)
सगळ्यांचे मुखार येता तसो कवीक लेगीत प्रेमांत विरह सोसचो पडला. पूण विरहाच्या दुख्खांत लेगीत कवी सांगात्याचो सांगात आशेता. ह्या वेळार लेगीत कवी सैमांत आपल्या सांगात्याचें प्रतिबिंब पळयता. सैमांतली प्रत्येक गजाल ताका आपल्या सांगात्याची याद करून दिता –
तुजी याद येता तशी
काळजाच्या दर्यार ल्हारां आयलीं
तुज्या मोगान पिशीं पिशीं
म्हाका चिप्प भिजयत रावलीं (69)
ह्यो दोन चारोळ्यो पळयात –
1.गडद उमाशेक तूं मेळ्ळें
आनी
तुवें म्हजी जीण
पुनवे – चान्न्यान न्हाणयली (34), आनी

  1. गडद उमाशेक
    तूं मेळ्ळें
    तूं आनी हांव
    पुनवे चान्न्यान न्हालीं
    एक-दोन शब्दांचो आनी शबद मांडावळींचो आडवाद सोडल्यार हेर सगळे शब्द समान आसात. सामान्य वाचकाक दोनूय काव्यां समान दिसतलीं. पूण बारीकसाणेन वाचल्यार अर्थांतली खोलाय जाणवता. पयले चारोळेंत कवीन स्वतंत्र रितीन आपलोच संदर्भ दिला (तुवें म्हजी जीण… न्हाणयली) जाल्यार दुसऱ्या चारोळेंत दोगांयची जीण सांगातान घेतल्या (तूं आनी हांव… न्हालीं). ‘तुवें म्हजी जीण’ आनी ‘तूं आनी हांव’ हो शुल्लक भेदूच कविची नदर स्पश्ट करता. ताका फकत स्वताचेंच न्हय तर आपलें आनी आपल्या सांगात्याचें अस्तित्व वांगडाच अपेक्षीत आसा.
    व्हडल्या वा लांब कवितांनी वाचप्यांक घुस्पावन घालिनासतना कवी आपल्या पुस्तकांतल्या चारोळ्यांच्या आदारान आमचें मार्गदर्शन करता. ह्या विशयावेलीं काव्यां ह्या आदीं असंख्य जाणांनी रचल्यांत. पूण आयच्या काळांतल्या वाचप्यांक, खास करून तरणाट्यांक वाचनाची व्हडलीशी आवड नाशिल्ल्यान चारोळी हो प्रकार आपणावप फायद्याचो ठरता. एकंदर, सदच्या जिणेंतले विशय, मार्गदर्शन करपी तत्वज्ञान आनी मेजक्याच उतरांनी मांडिल्लो आशावादी स्वर हे गूण हरीश कामत हांचीं काव्यां आनी त्या अनुशंगान तांच्या दोनूय पुस्तकांक वाचनीय करतात.