भांगरभूंय | प्रतिनिधी
दो. वि. टी. गुणे ह्या पुराभिलेख तज्ञाच्या मतान, कदंब कुळाची राणी कमलादेवी हिणें हे देवीची स्थापना 1150 वर्सा केली
देवी नवदुर्गा नांव घेतल्या उपरांत याद जाता मडकयची नवदुर्गा, हडकोणची नवदुर्गा आनी बोरयेची नवदुर्गा, दरेका देवळा फाटल्यांत आख्यायिका आसात. भक्तांक आपले देवीची भक्ती, उपाट विस्वास आसा. भक्तांच्या उल्याक पावपी बोरयेची देवी श्रीनवदुर्गा. तिका दोन जात्रांचो मान आसा.
तिच्या संबंदान दोन गजालींचो उल्लेख मेळटा. अल्लाद्दीन खिलजी 1311 त म्हाराश्ट्रांतलीं जायतीं हिंदूची देवळां मोडलीं. कऱ्हाड वाठारांतलीं कांय ब्राह्मण घराबीं देवीक घेवन गोयांत पावलीं. ही सगळी काणी देवीच्या एका स्तोत्रांत मेळटा. पूण दो. वि. टी. गुणे ह्या पुराभिलेख तज्ञाच्या मतान, कदंब कुळाची राणी कमलादेवी हिणें हे देवीची स्थापना 1150 वर्सा केली, म्हूण नोंद आसा.
धर्मांतर, देवळां मोडपाचें राजकारण पुर्तुगेजांनी 1560 उपरांत सुरु केलें. जायतें लोक आपलीं दैवतां घेवन अंत्रूज म्हालांत पावले. अंत्रूज म्हाल सौंधेकार सरकारच्या हाता सकयल आसलो. सौंधेकार सरकारान दैवतां घेवन भोंवतल्या निराधार भक्तांक आश्रय दिलो. ह्याच वेळार साश्टी म्हालांतल्या बाणावली गावांतल्यांत देवी नवदुर्गा बोरये पावली म्हणटात. हाचो पुरावो म्हटल्यार आयज पसून बाणावलेचे क्रिस्तांव भाव देवीक पड घेवन दर वर्सा बोरये येतात. देवीचो आशिर्वाद घेतात. कसल्याक कामाची सुरवात करच्या पयलीं ते देवीचो कौल प्रसाद घेतात.
देवी बोरये पावचें पयलीं हांगा जायती ल्हान देवळां आसलीं. तातूंत देवांक बळी दिवपाची प्रथा चलताली. देवीक घेवन बोरये येतल्या लोकांक हें मानवलें ना. एके रातीक देवीन भक्ताक दृश्टांत दिवन आपल्याक हें सगळें आवडना म्हूण सांगलें. उपरांत देवीची इत्सा पाळूंक बोरयेचो बेताळ आमोण्या पावलो, भुतनाथ पारोड्या पावलो. ह्या देवांक सोडले जाल्यार उरलेल्या देवांक घेवन बोरये पंचायतन स्थापन केलें आनी देवी श्री नवदुर्गा तांची मुखेल देवी जाली. देवीचे देवूळ ल्हान आसलें. सिद्धनाथ दोंगराच्या मुळांत लक्ष्मीनारायणाचें देवूळ, ह्या दोंगरार स्वयंभू शिवाचें लींग आसून ताचेच दावे वटेन व्याघ्र (वाघ) म्हूण उप दैवत आसा. उजवे वटेन दाढ नांवाचें पवित्र कुंड आसा. ह्या कुंडांत अश्टम, म्हाशिवरात, कार्तीक पुनवेक लोक न्हातात.
1802 वर्सा सर्गेस्त जगन्नाथ शेणवी सरदेसाय आडपयकार बोरी गावांत पावले. फुडें ते सदगुरू जगन्नाथ बाबा बोरीकार म्हण फामाद जाले. बोरये तांणी बरीच धर्मजागृती केली. तांच्या वावराक लागून देवीच्या देवळाचे उजवे वटेंत तांची समाधी आसा आनी तांचो पुतळोय बांदला.
कार्तीक पुनव जाले उपरांत जात्रांक सुरवात जाता ती देवी श्रीनवदुर्गेचे जात्रेन. ह्या देवीच्यो दोन जात्रा जातात, म्हूण कळटा. पयली कार्तीक पुनव जावन आनी दुसरी रामनवराती वा चैत्र नवरातीं वेळार. पूण बोरये गांवांत हे जात्रेक रामनवरातीचो उत्सव म्हणटात. ह्यो नवरातीय व्हडा दबाज्यान लोक, कुळावी लोक मनयतात. दर रातीक पुराण वाचप जाता. चैत्रशुद्ध प्रतिपदेक मात पुराण वाचना. ह्या दिसा नव्या वर्साची पुराय म्हायती लोकांक सांगतात. आश्वीन नवरातींनी देवीक वेगळ्या वेगळ्या आसनांचेर मखरांत बसयतात आनी चैत्र नवरातींनी सवी रात (शष्ठी) ते दसम मेरेन वेगवेगळ्या वाहनांनी बसोवन मिरवणूक काडटात. शुद्ध शष्ठी दिसा देवीची लालखेंत बसोवन मिरवणूक काडटात. अश्टमीक सुखासनांत. रामनमीक रामजल्म सुवाळ्या उपरांत देवीची पालखी आसता आनी वांगडां वीरभद्राची मिरवणूक. चैत्र नवरातीच्या दसमीक देवीची पालखी आसता. सकाळीं स वरांचेर देवी रथांत बसून लक्ष्मीनारायणाचे भेटेक वता, दनपार जातासर देवळांत येता आनी परत सांजेर देवळा भोंवती रथाची मिरवणूक आसता.
गोंयांतले दरेके नवदुर्गेचें रूप वेगळें. बोरयेचे नवदुर्गेक चार हात. दावे वटेंतल्या हातांत शंख आनी उजवे वटेंतल्या वयल्या हातांत चक्र आसा. महिषासुराच्या तकली तिणें सकयल्या दाव्या हातान दामून धरून सकयल्या उजव्या हातांत त्रिशूल धरला.
आश्विन म्हयन्यांत सुरवात जावपी नवरातीय देवीच्या देवळांत मनयतात. आश्विन शुद्ध प्रतिपदेक देवीचो अभिशेक करतात. बोरी गांवच्या देसाय कुटुंबाक देवकार्या करपाचो मान आसा. घटस्थापना करून णव धान्यांची रुजवण घट दवरलेल्या जाग्यार करतात. देवीचें कुंकमार्चन करतात. घटाक नवूय दीस माळो घालप, देवीची पुजा करप, आरती प्रसाद, म्हाप्रसाद, नवचंडी (सप्तशती पाठ वाचप) पारायण सदां जाता. ब्राह्मण संतर्पणूय जाता.
सांजेर सदां देवळांत पुराण, किर्तन आसता. देवीचें मखर बरें सजयतात. रत्नजडीत भांगराळी देवीची मुर्त मखरांत बसून किर्तन आयकता. नवूय रातींक देवी वेगवेगळ्या आसनांचेर आरूढ जावन मखरांत बसता. पयल्या दिसा हत्ती, मागीर शींव, गरूड, गरूड मानव, हंस, कमळ, मोर, वाग, गाय अशे तरेन देवीचीं वाहनांची परंपरा आसा. पंचारती, जोडव्याच्या कितल्योश्योच तबकड्यो तयार आसता. दर घराबो आपले परीं हातभार लायतात. आरतीच्या वेळार देवीचें मखर धोलयतात. पारंपरीक वाद्यां, घांटी आनी पुजाऱ्याच्या हातांतले घांटीच्या नादार मखर धोलता. मखर धोलतल्या तालार वाद्यां वाजता काय वाद्यांच्या नादार मखर धोलता हेंच कळना इतलें हें दृश्य विलोभनीय आसता. देवळा भायल्यांतल्यान विद्यूत रोशणाय झगझगता. मखराच्या वेळार देवळांतलें विजेचे दिवे बंद करतात. पंचारतीच्या जोडव्यांच्या उजवाडान देवीचें भांगराळें मुखामळ तेजस्वी जाता, तें पळेवप एक आल्हादायक खिणांचीं माळूच. नवरातीच्यो माळो आनी अविस्मरणीय खिणाच्यो माळो पुंजावपाक गोंयच्या देवळांनी शेंकड्यांनी लोक पावतात. मखरोत्सव सोंपले उपरांत दर रातीक प्रसाद आसता. किर्तन, पुराण वाचन सोडल्यार ह्या देवळांत सांस्कृतीक कार्यावळी जातात.
दसमी दिसा सकाळीं साडेणवांक अवेसर – तरंगा बांदतात, आरती प्रसाद जाता. तीन जातासर पालखी तरंगा सयत शीम हुपपाक वता. हांगां कमळा मळ सड्यार देवी सोनें लुटता. कौल प्रसाद जाता. देवळांत परत येताना देवीची पालखेंत पुजा जाता. देवळांत परत पावतच देवीक लोक आपट्याचीं पानां अर्पण करतात. देवीचो आशिर्वाद घेवन उत्सवाची सांगता जाता.
( देवी श्रीनवदुर्गा देवळाचे पुजारी दत्तात्रेय विनायक देवारी, मंजुनाथ उपाध्याय, सौ. प्रिती प्रभू हांणी दिल्ले म्हायतीचेर आदारीत.)
प्रीता परब.
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
