भांगरभूंय | प्रतिनिधी
2023 वर्साचो रसायनशास्त्राचो नोबॅल पुरस्कार बुधवारा 4 ऑगस्ट दिसा, मौंगी जी. बावेंडी (Moungi G. Bawendi), लुईस ई.ब्रुस (Louis E.Brus), आनी अलेक्सी आय. एकिमोव (Alexei I. Ekimov) ह्या तीन शास्त्रज्ञांक क्वांटम बिंदू (QuantumDots) सोदून काडपा खातीर आनी तांकां विकसीत करपा खातीर जाहीर जाला. क्वांटम बिंदू म्हळ्यार 2-10० नॅनोमिटर (nm) व्यासाचे खूबल्हान कण आसून तातूंत फक्त सुमार 10-50 अणू आसतात. हो प्रगत नॅनोतंत्रज्ञानांतलो एक भाग आसा, जंय नॅनोमिटर परिमाणांत पदार्थतयार करून तांचो अभ्यास करतात. एक नॅनोमिटर हें लांबायेचें एकक आसूनताचो उपेग सामकें ल्हान अंतर मेजपा खातीर करतात. सामान्य तुलनात्मक नदरेन पळयल्यार मनशाच्या केंसांचो व्यास सुमार एक लाख नॅनोमिटर आसता. ह्या अत्यंत ल्हान कणांचे गुणधर्म एका पदार्थाच्या व्हडल्या कणां परस खूब वेगळे आसतात. तांचे भौतीक आनी रसायनीक गुणधर्म तांच्या व्यास तशेंच तांच्या आकाराचेर आदारून आसतात.
घटकाचें गुणधर्म तातूंतल्या संयूग इलॅक्ट्रॉनाच्या संख्येचेर आदारून आसतात, हें सामान्य शास्त्राचो अभ्यास करपी दरेकल्याक खबर आसूंक जाय. जेन्ना द्रव्याचो आकार नॅनो परिमाणांत आकुंचन जाता तेन्ना हीक्वांटम घडणूक निर्माण जाता जी इलॅक्ट्रॉन तशेंच द्रव्याच्या आकाराचेर आदारून आसता. रसायनशास्त्रांतल्या ह्या नोबॅल पुरस्कार जैतिवंतांक इतलें ल्हान कण तयार करपाक व्हड येस मेळ्ळें. आयज ह्या कणांक आतां नॅनो तंत्रज्ञानांतल्या सगल्या फांट्यांनी बेरें म्हत्व आसा. ह्या वर्सा रसायनशास्त्रांतलो नोबॅल पुरस्कार हो ह्या क्वांटम बिंदूच्या अत्यंत कार्यक्षम आनी विविधतायेक सोदून काडपाक आनी विकसीत करपाक मेळिल्लें एक इनाम आसा.
क्वांटम बिंदूचे जायते आकर्शक आनी असामान्य गूणधर्म आसतात. देखीक तांच्या आकारा प्रमाण तांचे रंग वेगळेवेगळे आसूं येतात. नॅनोपदार्थांत दिसपी रंग हो नेनो पदार्थाचेर पडपी उजवाडा कडेन जावपी परस्पर क्रियेक लागून जाता.
खरें म्हळ्यार सूक्ष्म दर्शकांतल्यान निर्माण जावंक शकता, अशा आकाराचेर आदारीत क्वांटम परिणामां फाटलो सिध्दांत, भौतिकशास्त्रज्ञांक खूब आदीं सावनच खबर आशिल्लो. पूण 1950 पयलीं प्रगत साधनांचो उणाव आशिल्ल्यान नॅनो आयाम सारकें समजून घेवप मुळांत अशक्य आशिल्लें. चडश्या शास्त्रज्ञांक अशेंय दिसतालें की हें गिन्यान फुडाराक खंयच्याय वेव्हारीक वापरा खातीर उपेगी पडचें ना.
तरी पूण 1980 च्या सुमाराक अलेक्सी एकिमोव हाका रंगीत कंवचेंत, आकारा प्रमाण क्वांटम परिणाम तयार करपाक व्हड येस मेळ्ळें. तांब्याच्या एका पदार्थाच्या नॅनो कणां पसून ताका हो रंग मेळ्ळो. तशेंच तांब्याच्या कणांचो आकार कंवचेच्या रंगाचेर परिणाम करता हेंवूय ताणेंच दाखयलें. फुडें कांय वर्सां उपरांत लुईस ब्रुसन हाणें द्रव पदार्थांत मुक्तपणान उडपी कणांतल्या आकारा प्रमाण क्वांटम परिणाम सिध्द केलें. 1993 वर्सा मौंगी बावेंडी हाणें क्वांटम बिंदूच्या रसायनीक उत्पादनांत एक क्रांतीच घडोवन हाडली. ताणें ह्या कणांचें परिपूर्ण अशें संश्लेशण तयार केलें जें बऱ्या दर्ज्याचे नॅनो कण तयार करपा खातीर गरजेचें आशिल्लें. जें ह्या अती सुक्ष्म कणाच्या खंयच्याय उपेगा खातीर गरजेचें आशिल्लें. नॅनो तंत्रज्ञानाच्या ह्या ल्हान घटकांचो वापर दूरचित्रवाणी, एलईडी दिवे, संवेदक, उत्प्रेरक आनी हेर जायत्या गजालीं वांगडाच अर्बूद काडटना शस्त्रक्रिया वैजांक मार्गदर्शन लेगीत आसता. क्वांटम बिंदू आतां तुमच्या वैयक्तीक संगणकाच्या मॉनिटरांक आनी दूरचित्रवाणीच्या चित्रांकरंग दितात. QLED (Quantum Dot Light EmittingDiodes) तंत्रज्ञान हाचेरच आदारीत आसा. जैव रसायनशास्त्रज्ञ आनीदोतोर जैव उतक आनी अवयवांचे नकाशे तयार करपा खातीरय आयज विंगड विंगड क्वाटम बिंदू वापरतात.
भौतिकी आनी रसायनशास्त्रांतल्या नोबॅल पुरस्कारा खातीर रॉयलस्विडीश अॅकॅडमी ऑफ सायन्सेस हे संस्थेचें मत आसा की ह्या तिनूय शास्त्रज्ञांन क्वांटम बिंदूचें मुखार दवरिल्ल्या अभ्यासाक लागून आयज संवसाराक खूबसो फायदो जाला. फुडाराक क्वांटम बिंदू लवचीक इलॅक्ट्रॉनिक्स, ल्हान संवेदक, पातळ आनी कार्यक्षम सौरकोशिका (पेनल) आनी क्वांटम संवादाक (communication) आनीक प्रगत करपाक व्हड योगदान दितलें अशी आमी आस्त बाळगुया.
डॉ. मिथिल फळदेसाय
97666 87634
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
