भांगरभूंय | प्रतिनिधी
संवसार केन्नाच विसरूंक शकचो ना इतलें मंगेशकर घराण्यान संगीत मळाक योगदान दिलां. गानकोकिळा लता मंगेशकरान फिल्मी संगीत जगाक एक नवी वळख दिली. तिचो भाव हृदयनाथ हांणीय संगीताक नवे उंचायेर व्हेलां. तशें पळोवंक गेल्यार संगीतकार हृदयनाथाक कसल्याच प्रमाणपत्राची गरज ना. ताणें आपल्या संगीताच्या आदारान लोकांच्या काळजांत स्वता खातीर एक खाशेली सुवात तयार केल्या.
हृदयनाथ मंगेशकराचो जल्म 26 ऑक्टोबर 1937 दिसा मध्य प्रदेशांतल्या इंदूर शारांत नाट्य कलाकार पं. दीनानाथ मंगेशकर हांच्या घरांत जालो. लता, मीना खडीकर, आशा भोसले, उषा हांचो तो भाव. हृदयनाथाक ल्हानपणा सावन संगीताची आवड. ताणें उस्ताद अमीरखान हांचे कडल्यान शास्त्रीय संगीताचे धडे घेतले. शिक्षण पुराय जातकच ताणें सिनेमाच्या जगांत प्रवेश केलो. 1955 वर्सा प्रदर्शीत ‘आकाश गंगा’ ह्या चित्रपटांतल्यान ताणें गायन करपाक सुरवात केली. ‘संसार’, ‘जानकी’, ‘चानी’ ह्या सारक्या जायत्या मराठी चित्रपटांक ताणें संगीत दिलां. हृदयनाथान समकालीन संगीतकारांच्या रचनांचोय अभ्यास केलो. पिरायेच्या चवदाव्या वर्सा ताणें ‘निसदीन बरसत नैन हमरे’ आनी ‘बरसे बुंदिया सावन की’ हीं भक्तिगीतां रचलीं. तीं गितांय लोकप्रिय जालीं. हृदयनाथाक नामनेच्या संगीतकारांचो तेंको मेळ्ळो.
आपलें जिवीत संगीताक समर्पीत केल्या हृदयनाथान खुबश्या कवींल्या कवितांक सुंदर चाली लायल्यात. दरेक गाणें, तातूंतली काव्यरचना आनी विचार आशया सयत ताणें रसिकां मेरेन पावयलें. पदांची लयकारी, कवितेची निर्मणी जावचे फाटली फांटभूंय बारीकसारीक बारकाव्यांचे ज्युस्त अशी म्हायती ताका आसा. गाण्याचो उगम जावचें आदीं पसूनचें तातूंतले प्रतिभेचें स्पर्शाची ताका जाणविकाय आसता. रसिकांच्या वोंठार आशिल्लीं आनी प्रतिभेच्या स्पर्शान अज्रंवर जाल्लीं ताचीं असंख्य गितां आयकूंन सदांच मना- काळजाक खोशी जाता. देखिक- ‘मानसीचा चित्रकार तो, तुझे निरंतर चित्र काढतो…. ’, ‘त्या फुलांच्या गंधकोषी…’ ,‘गेले ते दिन गेले’, ‘गजानना श्री गणराया…’, ‘छडी लागे छम छम’, ‘नको देवराया अंत असा पाहू’, ‘अशी धरा असे गगन’, ‘का चिंता करसी’, ‘मराठी पाऊल पडते पुढे’, ‘या रे या सृजन’, ‘शूर आम्ही सरदार’, ‘ने मजसी ने परत मातृभूमीला’,‘ गोड गोजिरी, लाज लाजरी ताई तू होणार नवरी’, ‘आज गोकुळात रंग खेळतो हरी’ सारकीं ताणें स्वरबद्ध केल्लीं जायतीं गितां आयचे पिळगेच्या ओठार पसून खेळटात. भगवत गीतेतलें जायते श्लोक ताणें स्वरबद्ध केल्यात. संत ज्ञानेश्वर म्हाराजाल्यो रचना लता मंगेशकर हिणें गायल्यात. हृदयनाथांले संगीतात राश्ट्भक्तीची गोडसाण आसा. स्वातंत्र्यवीर सावरकर हांगेल्यो रचना हृदयनाथाच्या स्वरांनी अज्रंवर केल्यात. संत सज्जनांचें दायज तांगेल्या गितांतल्यान आत्म्यांतल्या चैतन्य रुपी अत्तरा भशेन चोंय दिकांनी परमळटा. तागेले कांय वेचींक मराठी सिनेमा, चानी, जैत रे जैत, उंबरठा, निवडुंग आनी हिंदी- धनवान, सुबह, मशाल, लेकिन, माया मेमसाब. तांतूतली चडशी पदां लोकप्रीय जाल्यात.
कवी सुरेश भट, चिंतामणी त्र्यंबक खानोलकर, ग्रेस, शांता शेळके हांगेल्यो कविता हृदयनाथाले अद्वितीय, आत्म्यान भरिल्ल्या स्वराचे चालींक लागूनच गितरूपान लोकां मेरेन पावल्यो. मराठींतले म्हालगडे कवील्यो, संत ज्ञानेश्वरांल्यो कांय रचणूको पं. हृदयनाथान स्वरबद्ध केल्ल्यान त्यो जनसामान्यांले वोंठार रुळल्यात. भावसंगीता पलतडचें ताणें अमराठी जगतातूंय गालिबाल्यो गजलो, संत मीराबाई, कबीर, सुरदासांल्यो रचना, भगवद्गीतेंतले कांय श्लोक संगीतबद्ध करून लता मंगेशकरा कडल्यान गावन अज्रंवर केल्यात. ताणें बांदिल्यो चाली हिंदुस्थानी अभिजात संगीत आनी रागदारींचेर आदारित आसल्यो तरी तांतून लेगीत ताणें नवे -नवे प्रयोग केल्यात. ताणें दूरदर्शनाच्या ‘फुलवंती’ सिरियलाक संगीत रचिल्लें. गायक- नट मास्टर दीनानाथ मंगेशकर हांगेलें शास्त्रीय संगीत रचणूकां मदीं वापरतात. मराठी मनाचे भावविश्व अभिरुचिसंपन्न करपांत पं. हृदयनाथ हांगेलें कार्य भांगरा मोला परस चड आसा, अशें म्हणल्यार अतिताय जावची ना. गायक आनी संगीतदिग्दर्शक ह्यो दोनूय भुमिका ताणें खर परिश्रमानान सादर केल्यात. भा. रा. तांबे हांगेलें ‘रिकामे मधुघट’, बी कवींलें ‘चाफा’, बालकवींलें ‘आनंदी आनंद’, वसंत बापटांलें ‘गगन सदन तेजोमय’, ग्रेस हांगेलें ‘ती गेली तेव्हा’, ना. धो. महानोर हागेलें ‘मी कात टाकली’ आनी ‘जांभुळपिकल्या झाडाखाली…’, आरती प्रभूलें ‘ये रे घना’, ‘कसे हसायचे आहे मला’ आनी ‘ही वाट दूर जाते स्वप्नातील गावा’ आनी ‘काय बाई सांगू कसं ग सांगू’ सारक्या गितांक हृदयनाथ हाणें बांदिल्ल्या म्होवाळ चालींक लागून तीं गीतां आजून लोकप्रीय आसात.
हृदयनाथाक जायते पुरस्कार मेळ्ळ्यात. राष्ट्रीय पुरस्कार, महाराष्ट्र राज्य लता मंगेशकर पुरस्कार आनी उत्कृश्ट गायक आनी संगीत संगीतकाराचे सात महाराष्ट्र राज्य पुरस्कार मेळ्ळ्यात. भीमसेन जोशी आनी जसराज हांच्या हातांतल्यान पंडित ही पदवी दिवन ताचो भोवमान केला. शंकराचार्यान ताका ‘भावगंधर्व’ ही पदवी दिल्या. भारत सरकारान 2009 वर्सा ताका पद्मश्री किताब भेटयिल्लो.
एके प्रकट मुलाखती मजगतीं संगीत प्रवासांतल्यो कांय यादी जागयल्यात त्यो अशो- ‘मोगरा फुलला’ हो संत ज्ञानेश्वरांलो अभंग लतादिदीन गायलो ते वेळार दीदीन सांगलें, तिणेंच गायिल्लें गाणें तिकाच आवडूंक ना आनी गाण्याक जाय तसो न्याय मेळ्ळो ना. हें गाणे गायतना तिका तंबो-या बगर एकु्य वाद्य वा मनीस आशिकूशिक नाका आशिल्ले. मागीर फकत तंबो-याची साथ घेत तिणें तें गायले.
एक खेप रस्त्यार चलत वतना पुस्तकांच्या दुकानांत ताका सुरेश भटालें पुस्तक मेळ्ळें. तेन्ना सुरेश भटाली आनी हृदयनाथाली वळख नाशिल्ली. पुस्तकांतली ‘मेंदीच्या पानावर, मन अजून झुलतंय गं’. . हे कवितेन तागेलें मन आकर्षित केलें. ती चालींत बांदली आनी पद ध्वनीमुद्रित केलें. स्वरबद्ध करपाक कविता वेंचतना कवितेची निर्मणी, आशय, हांचो अभ्यास करप चड गरजेचें आसता. ‘मेंदीच्या पानावर, मन अजून झुलतंय’ ही कविता प्रेम गीत न्हय तर आवयन आपले धुवे खातीर गायिल्लें तें पद.
1966 वर्सा कोळी गीतां स्वरबद्ध करपाचो प्रयोग केलो. “मी डोलकर ” हें गीत तयार जालें. सुता पुनवे दिसा दर्या देगेर गेल्ले कडेन सुसाट वारो सुटलो. चाल सुचली. गीताची निर्मणी करून पद कवियत्री शांता शेळके हांकां आयकूंक लायलें फुडें ‘वादळ वारं सुटलं गं. . . . कोळी गितांन क्रांती केली.
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
