हिंदी सिनेमांतलें उमेदी व्यक्तीमत्व  : शशी कपूर

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दर्जेदार नाटकांक हक्काची माची मेळोवंन दिवपा खातीर सत्तराच्या दसकांत ‘पृथ्वी थिएटर’ची स्थापणूक केली. हें मुंबयतले एक प्रतिश्ठीत नाटक घर म्हूण फामाद आसा.

कलाकार

नामनेचो अभिनेतो शशी कपूर हांकां कोण वळखनात? ताचें मूळ नाव बलबीर राज. जल्म 18 मार्च 1938 दिसा कोलकत्यात जाल्लो. बापूय फाकीवंत नाट्य अभिनेतो पृथ्वीराज कपूर. सिनेमा आनी नाट्यकले कडेन लागींचो संबंध आशिल्ल्या कपूर घराब्यांत जल्म जाल्ल्यान अभिनय कलेचें दायज शशी हांकां भुरगेपणांत मेळ्ळें. 

मुंबय माटुंगाच्या डॉन बॉस्को हायस्कूलांत तांणी शिक्षण घेतलें. 1948 तल्या राजकपूर निर्मित आनी दिग्दर्शित ‘आग’ सिनेमांत बाल कलाकाराची भूमिका करून तांणी सिनेमांत पावल दवरलें. उपरांत 1951 नात आयिल्ल्या ‘आवारा’ सिनेमांत तांणी व्हडलो भाव, राज कपूर हांगेली कुमारवस्थेतली भूमिका केली. 1954 मेरेन शशी कपूरान बालकलाकार म्हूण कामां केली. मागीर तांणी बापूय पृथ्वीराज कपूर हांचे ‘पृथ्वी थिएटर्स’ हे कंपनींत पावल दवरलें. थंयच्या मंडळांत ते आशिल्ले. अभिनेते सुनील दत्त हांचो पदार्पणातलो पयलो सिनेमा ‘पोस्ट बॉक्स 999’ खातीर शशी कपूर हांकां सहाय्यक दिग्दर्शक म्हूण काम करपाची पयली संद मेळ्ळी. उपरांत 1961 मेरेन गेस्ट हाउस, दुल्हा- दुल्हन, श्रीमान सत्यवादी ह्या सिनेमांतल्यान सहाय्यक दिग्दर्शक म्हूण ते कार्यरत रावले. 1961 तल्या यश चोप्रा दिग्दर्शित ‘धर्मपुत्र’ सिनेमांतल्यान शशी कपूरान नायक म्हूण पदार्पण केले. फुडें एकूण 116 हिंदी सिनेमांतल्यान तांणी भूमिका साकरल्यो. तांतूतल्या 61 सिनेमांत मुखेल नायक म्हूण.

द हाउसहोल्डर, शेक्सपिअर वाला, प्रेटी पॉली सारक्या इंग्लीश सिनेमांत लेगीत तांणी काम केलां. साठांच्या दसकांत अभिनेत्री नंदा आनी शशी कपूर हांची जोडी रुपेरी पड्ड्यार गाजली आनी ताकाच लागून तांगेले फुडले कारकीर्दींक चंवर आयलो. चार दिवारी आनी मेहंदी लगी मेरे हाथ हे सुरुवातीचे सिनेमा समीक्षकांनी पसंद केले, तर मोहब्बत इसको कहते है, नींद हमारी ख्वाब तुम्हारे, रुठा ना करो, सिनेमांक सादारण येस मेळ्ळें. पूण शशी कपूराची ‘स्टार’ म्हणून खरी वळख सूरज प्रकाश दिग्दर्शित ‘जब जब फुल खिले’ ह्या रुप्या महोत्सव साजरो करपी सिनेमान करून दिली.

पयले खेप एका परस चड मुखेल अभिनेत्यांक (मल्टी स्टारकास्ट) घेवन तयार केल्लो सिनेमा, यश चोप्रा दिग्दर्शित ‘वक्त’ हातूंत शशी हांणी लक्ष वेधपी भूमिका केल्या. सत्तरच्या दसकांत तांचे कार्यकिर्दीन बरें वळण घेतलें. कांय सिनेमांत नायक तर उरिल्ल्यांत सहनायक असो फुडलो प्रवास सुरु जालो. तांणी ते तेंपा वयल्यो आघाडीच्यो अभिनेत्री आशा पारेख, राखी, शर्मिला टागोर, मुमताज, रेखा, हेमा मालिनी, झीनत अमान, शबाना आझमी, परवीन बॉबी, रीना रॉय, नीतू सिंह, मौसमी चटर्जी, सुलक्षणा पंडित हांचे वांगडा काम केलें. 1975 तल्या  गुलशन यश चोप्रा दिग्दर्शित आनी सलीम जावेद लिखित ‘दीवार’ सिनेमा हिंदी सिनेमा जगांतलो मैलाचो फातर थारलो. तांतूतले भूमिके खातीर शशी कपूराक सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेतो म्हूण फिल्मफेअर पुरस्कार मेळ्ळो. इन्स्पेक्टर  रवी ही तांची भुमिका विशेश गाजली. परिस्थितीक लागून गुन्यांवकारी जगा वटेन वळिल्लो तरणाटो विजय (अमिताभ बच्चन) हाचो धाकटो भाव इन्स्पेक्टर रवी शशी कपूरान समर्थपणान सादर केला.

शशी कपूर आनी अमिताभ बच्चन जोडयेन ‘रोटी कपडा और मकान, कभी कभी, सुहाग, शान, नमक हलाल, दो और दो पाच, सिलसिला, इमान धरम, त्रिशूल, काला पत्थर, अकेला’ अश्या एकूण बारा सिनेमांत एकठांय काम केलां. शशी कपूरान त्या तेंपा वयल्या सगल्या दिग्दर्शकां वांगडा काम केलां. 

शशी कपूर हे निखटे एक बरे अभिनेते नाशिल्ले, तर एक व्यासंगी आनी कलासक्त, विद्वान व्यक्तिमत्त्व आशिल्लें. तांगेल्या ‘फिल्मवालाज’ ह्या सिनेमा निर्मणी संस्थेन आशयघन सिनेमांची निर्मणी केल्या. 1978 तलो श्याम बेनेगल दिग्दर्शित ‘जुनून ’ सिनेमांक राष्ट्रीय पुरस्कार मेळ्ळा. कलियुग ह्या 1981 मदल्या उत्कृश्ट सिनेमाचो फिल्मफेअर पुरस्कार फावो जाला. 1984 तल्या ‘उत्सव’ ह्या संस्कृत नाटककार शूद्रक हांच्या  ‘मृच्छकटिकम’ या नाटकाचेर आधारित वेगळे धाटणेच्या सिनेमांक कला दिग्दर्शनाचो राष्ट्रीय पुरस्कार मेळ्ळा. ‘उत्सव’ सिनेमाचें कलादिग्दर्शन नचिकेत आनी जयू पटवर्धन जोडयेन, तर दिग्दर्शन गिरीश कर्नाड हांणी केल्लें. पूण, दुर्दैवान ह्या सिनेमांक अर्थीक येश मेळ्ळें ना. ‘विजेता’ ह्या सिनेमांचीय ‘फिल्मवालाज’ संस्थेन निर्मणी केल्ली.

कारकीर्दीचे उत्तरार्धात शशी कपूरान 1986 सालांतलो समीक्षकांनी तुस्त केल्ल्या ‘न्यू दिल्ली टाईम्स’ सिनेमांतल्या भूमिके खातीर सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचो राष्ट्रीय पुरस्कार मेळयिल्लो. पत्रकारिता, जनसंपर्क माध्यमां आनी राजकारण हांचे मदलो भ्रष्टाचार ह्या वेगळ्या विशयाचेर स्पष्ट भाश्य करपी सिनेमांक सुरवातेक टीव्हीन प्रदर्शित करपाक न्हयकार दिल्लो. गुलजार लिखित आनी रमेश शर्मा दिग्दर्शित ह्या धाडसी सिनेमांत शशी कपूरान पत्रकाराची मुखेल भूमिका केल्या. 1991 सालांत सोविएत रशियातले दिग्दर्शक गेनाडी वासिलएव हांच्या सहदिग्दर्शनात शशी कपूर हांणी ‘अजूबा’ हो अतिभव्य फॅन्टसी सिनेमां तयार केलो. अरेबियन लोककथेचेर आदारित ह्या सिनेमांत रशियन भाशेंतूय निर्मणी जाल्ली. मात तो सामको कोसळ्ळो. तातूंत अमिताभ बच्चन हांणी मुखेल भुमिका केल्ली. 

1956  सालांत कोलकातांत पृथ्वी थिएटराचे प्रतिनिधित्व करतना, शेक्सपिअरियन मंडळाचे जेफ्री केंडल हांगेल्या जेनिफर हे चलये कडेन शशी कपूराले प्रेमसंबंध जुळ्ळे. कपूर घराण्यान तांच्या लग्नाक आदीं विरोध केल्लो, मात 1958 सालांत तांणी जेनिफरा वांगडा लग्न केलें. तांका दोन चले आनी एक चली आसा. तातूंतलो कुणाल आनी करण हांणी कांय हिंदी सिनेमांनी भूमिका केल्यात. तर धुव संजना कपूर पृथ्वी थिएटर्सची जबाबदारी येसस्वीपणान सांबाळटात. 1984 सालांत बायल जेनिफर कॅन्सरान गेली. त्या शाॅकांत शशी कपूर कांय काळ निर्शेल्ले. 

बापूय पृथ्वीराज हांचे यादीन शशी कपूर हांणी दर्जेदार नाटकांक हक्काची माची मेळोवन दिवपाक सत्तरीच्या दसकांत जुहूंत ‘‘पृथ्वी थिएटर’ची स्थापणूक केली. हें मुंबयतले एक प्रतिश्ठीत नाटक घर म्हूण फामाद आसा. 1998 सालांत जिन्नाह आनी  साईड स्ट्रीटस् ह्या आंतरराश्ट्रीय सिनेमांत भूमिका केल्या उपरांत शशी कपूरान सिनेमा जिवीतांतल्यान निवृत्ती घेतली.

2010 च्या फिल्मफेअर पुरस्कार सुवाळ्यांत जीवनगौरव पुरस्कार दिवन तांचो भोवमान केल्लो. 2015 सालांत सरकारान तांकां दादासाहेब फाळके पुरस्कार भेटयलो. ताचे पयलीं 2011 त पद्मभूषण ह्या नागरी पुरस्कारान तांचो सन्मान जाला. शशी कपूर हांकां निमाण्या काळांत फिग्दाचो विकार जडिल्लो. फुडें दुयेंस वाडिल्ल्यान 4 डिसेंबर 2017 दिसा तांकां मुंबय मरण आयलें.

सुदिन वि. कुर्डीकार