भांगरभूंय | प्रतिनिधी
हे म्हणी फाटली काणी अशी: एकल्यान बरोऽऽ हुंडो मेळटा म्हण आपल्या चल्याचें लग्न एका दिसपाक कुरूप अशा चलये कडेन केलें. हागेलो चलो सामको गोरोपिट्ट आनी लांबरुंद. त्या तेंपार आवय बापूय सांगता ताचे कडेन वा तिचे कडेन लग्न जावप अशी चाल आसली. लग्न जातगीर तें जोडपें आपल्या आज्जेक पांयां पडपाक आयलें. पांयां पडून वतगीर आजी म्हणपाक लागली. पयशांच्या आशेन आपल्या पुतान हळकुणच्या पदराक शेळकुण बांदलें. हळदीच्या कांडयेक शेणीचो कुडको बांदप असो हाचो अर्थ.
वाग पडलो घाळी, केलदें दाखयता नाळी
हे म्हणी फाटली काणी अशी: एकदां रानांतलो एक वाग घाळ राविल्ल्यान ताका धरपाक लायिल्ल्या पांदऱ्यांत सांपडलो. ताका कांयच हालचाल करपाक येना जाली. थंयच्यान एक खेतें म्हणल्यार केलदें वतालें. ताणें त्या वागाक पांदऱ्यांत पडिल्लो पळयलो. ताका पयलींच वागाचो खूब राग आशिल्लो. कित्याक तर वाग रानांत सगळ्या बाकींच्या जनावरांक तुच्छतायेन लेखतालो. वागाक पांदऱ्यांत पळोवन केलद्याक खूब खोस जाली. तो ताका वेगळे वेगळे हावभाव करून चाळोवंक लागलो. वागाच्यान कांयच करपाक जालें ना. नाळी दाखोवप म्हणल्यार चाळोवप.
व्हडलो मनीस अडचणींत पडटा तेन्ना ल्हान मनीस ताळयो पेट्टा आनी व्हडल्यांच्यो भगल्यो करुंक पावता. ह्या अर्थाची ही म्हण.
रागान केलें रायतें आनी दुस्मानाक जालें आयतें
हे म्हणी फाटली काणी अशी: कोणाक खंय रायतें साप्प आवडनाशिल्लें. एकदां ताचो दुस्मान असो सोयरो तागेर जेवपाक येवपाचो आसलो. ताणें आपल्याक आवडना तें रायतें ताचे खातीर करपाक सांगलें. ताका दिसलें आपल्याक रायतें आवडना म्हण त्या सोयऱ्याकय रायतें आवडपाक ना. पूण त्या सोयऱ्याचो रायतें हो आवडटो पदार्थ, ताणें तो भरपूर खालो. हाका मात त्या सोयऱ्यावांगडा आपल्याक आवडना तें रायतें खावंचें पडलें. यजमानूच लजेक पडलो.
रागाच्या भरांत एखादी गजाल करुंक वचप आनी दुस्मानाक ताचो फायदो मेळप अशें बऱ्याच वेळा घडटा. हें सांगपी ही ओपार.
सोबलें बांयत पडलें आनी कापड नितळ जालें
हे म्हणी फाटली काणी अशी: सोबलें म्हण एक चली आसलें. ताका न्हांवप, बरें नितळ रावपाक जिवार येतालें. ताचे कपडे सदांच म्हेळे आसताले. एक दीस सोबलें चुकून बांयत पडलें. कोणें ताका उडी मारून वयर काडलें. बांयंत पडिल्ल्यान ताका आनी ताच्या कापडाक खूब तेंपान उदक लागिल्ल्यान दोगांय नितळ जालीं. वायटांतल्यान बरें घडप हो हे म्हणीचो अर्थ.
‘सोबलें बांयंत पडलें आनी मोती झळाळलें’, ‘सोबेला बायींती पडलें, पूण सोबेला नितळ जालें’ ह्यो ह्याच अर्थाच्यो आनीक कांय म्हणी. ही म्हण ‘बेबलां बावींत (बांयत) पडलां आनी पातळ धव्या जालां’ अशी मालवणी भाशेंत आसा.
म्हातारेच्या पोराक पोंबुर्पेंचें फेस्त कित्याक?
गोंयांत गांवांतल्या उत्सवांचें, जात्रांचें फेस्तांचें खाशेलेंपण आसता. शिरोडेची दिवजां जात्रा, जांबावलेचो शिगमो, फातर्पें- शिरगांवच्यो जात्रा, म्हाडोळची जायांची पुजा तशेंच बार्देसांतल्या पोंबुर्पें ह्या गावांतलें फेस्त. पोंबुर्पेंचें फेस्त थंय पडपी तरेकवार फेरयांक लागून पयलींपासून फामाद. असल्या फेस्ताक वतलो जाल्यार बोल्सांत बरेच पयशे आसपाक जाय पयशे नासत जाल्यार असल्या फेस्तांक वचून कांयच फायदो ना. गरीब म्हातारेच्या भुरग्या कडेन फेरयेक मोडपाक पयशे खंयचे? ही म्हण ‘म्हातारेच्या पोराक पोंबुर्पेंचें फेस्त कोणें सांगलां?’ अशीय घोळटा.
आपली कुवत जेन्ना उणी आसता तेन्ना व्हडली मोख दवरची न्हय अशी देख ही ओपार दिता. केरळांतूय ही म्हण घोळटेंत आसा.
जात्रे भितर म्हजो खोपो आनी तुजो मुंडासो
हे म्हणी फाटली काणी अशी: एक मनीस आपल्या बायलेक घेवन एका फामाद जात्रेक गेलो. ताणें आपल्या तकलेक बरो मुंडासो बांदिल्लो आनी बायलेन केंसांचो खोपो (आमाडो) घाल्लो. सगली जात्रा भोंवन जातगीर तो आपल्या बायलेक म्हणूंक लागलो सगल्या जात्रेंत म्हजो मुंडासो आनी तुजो खोपो सोडून पळोवपा सारकें आनीक कांयच नासलें.
थोडे लोक फकत आपलीच तुस्त आनी व्हडपण आपूणच करतात. दुसऱ्याचें हांकां कांयच बरें दिसना. कितें म्हण्टा तो फकत आपूणच. असल्या लोकांक लेखून ही ओपार मारतात.
चोरली ती चोरली वाळी, वयल्यान चंद्राक गाळी
एका सावकाराली सून एक फावट आपल्यो भांगराच्यो सगळ्यो वस्ती घालून सोयऱ्यागेर लग्नाक वचून घरा आयली. घरा येवन तिणें ताकतिकेन आपल्यो आंगावेल्यो सगल्यो वस्ती काडून पलंगार दवरल्यो आनी आंगावेलें कापड बदलूंक लागली. तितल्यान तांगेल्या घरची वावराडी सान्न घेवन सुनेल्या कुडींत पावली. पलंगावेल्यो वस्ती पळोवन वावराडेचे दोळे दिपकावले. तिणें सावकाराले सुनेची नदर चुकोवन हळूच त्या वस्तींतली तिगेली वाळी फारायली.
आंगावेलें कापड बदलून जेन्ना सावकाराली सून वस्ती दवरुंक म्हण आयली तेन्ना नाकाची वाळी वस्तींमदीं ना म्हणपाचें तिच्या लक्षांत आयलें. मागीर घरभर एकूच बोवाळ. सगळो घरांतलो लोक वाळी सोदूंक लागले. एकलीच घरांतली वावराडी सुनेल्या कुडींत आयिल्ली म्हण कळटगीर सगळ्यांक तिचोच दुबाव आयलो. कोणे- कोणे तशें उलोवनय दाखयलें. ती वावराडी तेन्ना ‘ओगीच म्हाजेर चोरी घालूं नाकात, व्हनी घरांत येतनाच तिच्या नाकांत वाळी नासली. ती हांयेन पळयल्ली. हांव उलयली मात ना, तीच म्हाजी पयली चूक जाली’ अशें म्हणून ती सर्गदन जावंक लागली.
हें आयकून ही वाळी तिणेंच चोरल्या म्हणपाची सगल्यांची खात्री जाली. पूण इतलें सांगूनय घरचीं सगळीं आपल्याचेरूच दुबावान पळेतात तें पळोवन ती वावराडी चवथीच्या च़ंद्राचेर गाळयांचो शिंवोर घालूंक लागली. ‘पाडा पडूं ह्या चवथीच्या चंद्राचें! चवथी दिसा हेचेर म्हाजी नदर पडलेल्यान हें अपसरण म्हाजेर येयलें रे देवा!’ अश्यो आड्डी मारून आपूण साव जावपाची ती यत्न करपाक लागली.
संवसारांत अशे तरेचे जायते लोक आसतात जे आपूण सगळीं नांवरुपणां करून संवरुन वयल्यान ताचें अपसरण दुसऱ्यांचेर घालपाक सोदतात. अशे तरेच्यो आनीकूय कांय काणयो फुडल्या अंकांत.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
