भांगरभूंय | प्रतिनिधी
गोंयचे एक प्रतिभावान गायक, संगीतकार आनी संगीतज्ञ म्हणल्यार पं. जितेंद्र अभिषेकी. तांचो जल्म 21 सप्टेंबर 1929 दिसा श्रीमंगेश देवाचे सासायेन पावन जाल्ल्या मंगेशी गांवांत जालो. बापूय बळवंतराव नवाथे हे पुरोयत आनी कीर्तंनकार. मंगेशी देवळांत अभिषेक आनी पुरोयतपण करपी म्हूण आडनांव अभिषेकी जालें. नाट्य अभिनेते, गायक दीनानाथ मंगेशकार हांचे ते चुलत भाव आनी शिश्य. भुरगेपणांत किर्तनांत बापायक सांगात दितना तांकां स्वर, ताल, ताल आनी उच्चाराची बरी जाणविकाय मेळ्ळी. तांणी जितेंद्र हांकां संगीताचे सुरवातीचे धडे दिले. संगीता वांगडा संस्कृत भास शिकयली. जितेंद्र हांचे संगितांतले पयले गुरू गिरिजाबाय केळेकार. शिक्षणा खातीर 1943 वर्सा जितेंद्र अभिषेकी पुण्या गेले. 1949 त शाळेचे परिक्षेंत पास जाले. तांचो मराठी, कोंकणी, पुर्तुगेज, इंग्लीश आनी हेर भासांचेर शेक आशिल्लो.
पुण्यांतल्या नरहरबुवा पाटणकार आनी यशवंतराव मराठे कडल्यान गायन शिकले उपरांत थंयच्यान ते बेळगांवां गेले. थंय तांणी पेटीवादक विठ्ठलराव कोरगांवकार हांचे कडल्यान संगीताचे कांय धडे घेतले. फुडें मुंबयच्या भवन महाविद्यालयांतल्यान संस्कृत विशय घेवन 1952 वर्सा कला विभागांत पदवी घेतली आनी मुंबय आकाशवाणीच्या कोंकणी विभागांत संगीत संयोजक म्हूण कामाक लागले. थंय तांणी रामदास कामत, आशालता, प्रभाकर कारेकार अशा साबार कलाकारां कडल्यान कोंकणी गितां गावन घेतलीं. बाकीबाब बोरकार, मंगेश पाडगांवकार, पु. ल. देशपांडे हांचे कडेनूय इश्टागत जाली. थंय तांकां उस्ताद अझमत हुसेन खांसाहेबा कडल्यान शास्त्रीय गायनाचें मार्गदर्शन मेळ्ळें. शास्त्रीय संगीताचो अभ्यास करपा खातीर भारत सरकाराची शिश्यवृत्ती मेळ्ळ्या उपरांत 1959 त जितेंद्र अभिषेकी हांणी म्हालगडे शास्त्रीय गायक पं. जगन्नाथबुवा पुरोहित (गुणीदास) हांचे कडल्यान दीर्घकाळ प्रशिक्षण घेतलें. वांगडाच निवृत्तिबुवा सरनाईक, रत्नाकर पै, अझिझुद्दीन खाँ , मास्टर नवरंग, केसरबाय बांदोडकार हांचे कडल्यानूय मार्गदर्शन घेवन गायन चड गिरेस्त केलें. उपरांत तांणी गुलुभाई जसदानवाला कडल्यान जयपुर घराण्याच्या गायनाचीं कांय खाशेलेपणां आत्मसात केली.
तांणी आपली खाशेली शैली विंगड विंगड व्यासंगा खातीर तयार केली. गिरेस्त स्वरावली, प्रतिमा चित्रणाचो मुक्त आविश्कार, भावुक, भावनीक आनी सौंदर्यपूर्ण सादरीकरण, रागभाव आनी रागस्वरूप हांचें योग्य संकेतन, अनवट रागातलें गायन हाका लागून तांगेली सादरीकरणां याद उरतालीं. भावपूर्ण आवाजातल्यो संथ आलापी, मेकळो, नितळ दीर्घकाळ लायिल्लो षडज्, अप्रतिम लयकारी, आग्रा गायनाचें खाशेलेंपण दाखवपी बोलब नांवाची पखरण आनी मागीर आक्रमक गायकीचा प्रभावी आविश्कार, उतरांची अचूक फेक, भरपूर दम स्वास आनी त्याच दमान वचपी तनाईत ही पं जितेंद्र अभिषेकी हांचे ख्याल गायकीचें वैशिश्ट्यां. मैफलीत ते विशेश करून अनवट रागांतल्यो (देखिक खोकर, जैत, चारुकेशी, कौंसगंधार, मिश्र शिवरंजनी) नव्यो नव्यो बंदिशी सादर करताले.
‘श्यामरंग’ ह्या उपनांवान तांणी विंगड रागांच्यो बंदिशी रचल्यो. अभिषेकी सहजपणान नाट्यगीतां, अभंग, भावगीतां, ठुमरी, दादरा, कजरी, टप्पा आदी उपशास्त्रीय प्रकार मैफलींत रंगयताले. शूद्ध उच्चारणान ते अभंग गायताले. तांगेली अभंग गायनाची पद्धत चित्तवेधक आसताली. गायनांत वारकरी संप्रदाया भशेन नाम संकीर्तनाचो चड भाव आशिल्लो.
नाट्य संगीत दिग्दर्शक म्हणून तांणी केल्ल्या मोलादीक वावराक लागून मराठी नाट्य संगीताक एक अद्भुत वळण मेळ्ळें. अभिषेकी बुवान मत्स्यगंधा, ययाती, देवयानी, कट्यार काळजात घुसली, हे बंध रेशमाचे, धाडिला राम तिने का वनी, लेकुरे उदंड जाहली अशा सतरा नाटकांतल्या पदांक म्होंवाळ चाली लायल्यो. हें करतना तांणी पोरण्या पारंपरिक रागां बदला नव्या रागांत (देखिक गावती, बिहागडा) चाली गुंथल्यो. गायकाच्या गळ्याक सोब सारके रीतीन ह्यो चाली दिल्यात.
तांणी केल्या वृंदगान प्रयोगांत चाळीस गायक-गायिकेनी नोमतोम, धृपद, धमार, मध्य लयी मदली ख्याल, ठुमरी, टप्पा, लोकगीतां आनी तराणा हे प्रकार सादर केल्ले. सगल्या तरेचे गितांचो रेकॉर्डिंग संग्रह आसा. सुमार धा वर्सां तांणी लोणावळाच्या गिरिस्थान हांगा गुरूकुल शैलींत संगीत शिकयलें. उपरांत 1987 त पुण्यांत स्थायीक जाले उपरांत लेगीत तांणी कांय शिश्यांक गुरूकुल पद्दतीन संगीत शिक्षण दिलें. पूत शौनक अभिषेकी सयत प्रभाकर कारेकार, राजा काळे, रामदास कामत, अजित कडकडे, शुभा मुद्गल, आशा खाडीलकर, सुधाकर देवळे, देवकी पंडित, अरुण आपटे, विनोद डिग्रजकर, हेमंत पेंडसे, मोहन दरेकर, रघुनाथ फडके, विजय कोपरकर, समीर दुबळे, महेश काळे हे तांचे शिश्य.
विद्यार्थ्यांक शिश्यवृत्ती, आदल्या कलाकारांक मजत दिवपाक खातीर ‘तरंगिणी प्रतिष्ठान’ हो ट्रस्ट स्थापन करपांत तांणी फुडाकार घेतलो. होमी भाभा संशोधन केंद्रा कडल्यान ‘लोकनाट्य संगीत’ ह्या विशयांत संशोधन करुंक तांणी शिश्य्वृत्ती मेळयली. तातूंतल्यान तांणी कुडियाट्टम, मोहिनीआट्टम्, कथकली, माच, नौटंकी, दशावतार आनी हेर लोकनाट्यांतल्या संगीताचो खोलायेन अभ्यास केलो. पं. रवीशंकर हांचे वांगडा 1970 वर्सा ते अमेरिकेंत गेले आनी थंय सुमार पांच ते साडेपांच म्हयने तांणी ‘किन्नरम’ नांवाच्या तांचे संस्थेंत विद्यादानाचें काम केलें.
पं. अभिषेकी हांगेले घरकान्नीचें नाव विद्यावती. शौनक आनी मेखला हीं दोन भुरगीं. पं. अभिषेकी गोवा कला अकादमीचें सल्लागार आनी संस्कार भारतीचे सदस्य आशिल्ले. चिपळुणा 1995 वर्सा जाल्ल्या 76 व्या अखील भारतीय मराठी नाट्य संमेलनाचे अध्यक्षपद तांणी भुशयिल्लें. तांकां खुब मानसन्मान मेळ्ळे. होमी भाभा पुरस्कार (1969), नाट्यदर्पण (1978), पद्मश्री सन्मान (1988), संगीत नाटक अकादमी (1989), महाराष्ट्र गौरव (1990), गोमंतक मराठी अकादमी (1992), सूरश्री केसरबाई केरकर पुरस्कार (1996), मास्टर दीनानाथ स्मृती पुरस्कार (1996), स्वरसम्राज्ञी लता मंगेशकर पुरस्कार (1996), बालगंधर्व पुरस्कार (नाट्य परिषद,1997). पं. जितेंद्र अभिषेकी हांकां 7 नोव्हेंबर 1998 दिसा पुण्यांत थोड्याच काळाच्या दुयेंसान मरण आयलें.
सुदिन वि. कुर्डीकार
8275425404
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
