स्थलांतर आनीक उणें जावं

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

अपने बच्चों को मैं बातों में लगा लेता हूं, जब भी आवाज़ लगाता है खिलौने वाला….. राशिद राही हांचो हो शेर. एका गरीब बापायचो हो दर्द. खेळणी विकपी घरा लागसार उलो घालता, तेन्ना हो बोल्सांत दुडू नाशिल्लो बापूय भुरग्यांक गजालींनी गुठलायता…. तो आवाज तांच्या कानार पडत आनी तीं खेळणी मागत हाची ताका भिरांत. काळीज रडोवपी गरिबीचें हें दर्शन. गरिबी, भूक, दळडीर….. पोटा खातीर लोकांक गाव सोडपाक लायता. बऱ्या फुडारा खातीर सगलेच गांव, राज्य, देश सोडटात, पूण दोन उंडयो पोटांत पडच्यो म्हूण स्थलांतर करपी करोडांनी लोक आसात. आशिया खंडांत हाचें दर्शन फाटल्या कितल्याश्याच वर्सां सावन घडत आसा…. मात आतां खंय गांव सोडपी नेटान उणें जायत आसात. प्रधानमंत्र्याचे अर्थीक सल्लागार मंडळान (ईएसी- पीएम) हो निश्कर्श आपल्या अहवालांत काडला. 2011 सावन 2013 मेरेनच्या 12 वर्सांच्या काळांत स्थलांतर करप्यांचें प्रमाण 12 टक्क्यांनी देंवलां. 2011 त देशांत 45.57 कोटी लोकांनी स्थलांतर केल्लें. मात, 2023 त तो आंकडो 40.20 कोटींचेर पावलो. स्थलांतरितांचो निर्देशांक 38 टक्क्यां वयल्यान 2023 त 29 टक्क्यांचेर आयला. सध्या 75 टक्क्यां परस चड स्थलांतरीत आपल्या गांवा पसून 500 किलोमिटर अंतरा भितर रावतात. उपगिऱ्यां वरवीं घेतिल्ले रातचे फोटो, मोबायल रोमींग नोंदणी, गैरशेतकी जमनीचो वापर, बँकेंत घाल्ली रक्कम, रेल्वे तिकेटी… अशा आदारांचेर हो आंकडो तयार केला. कुटुंबाची भुके पसून सोडवण करपाक स्थलांतर करतात, तें जर देंवलां जाल्यार फाटल्या 12- 13 वर्सांनी बरीच उदरगत जाल्या, अशेंच म्हणचें पडटलें.
देश स्वतंत्र जावन 77 वर्सां जालीं, तरीय अजून बरेच गांव उदरगती पसून पयस आसात. सादी लायट पसून थंय पावूंक ना. भलायकी, शिक्षण, येरादारी सारक्यो मुळाव्यो सुविधाय नात. तातूंत आतंकवाद, नक्षलवाद, जमीनदारी अश्या साबार कारणांक लागून लोक मागास उरल्यात. थोडे भियेवन जगतात, शोशण जाता, समाजीक दुस्वास, भेदभाव जाता, थोड्यांक नक्षली जावचें पडटा. चडश्यांक शिक्षण ना. नोकरी करतलो जाल्यार कारखाने नात. वेवसाय करप्यांक गिरायक मेळना. ताका लागून लोकांक गांव सोडून दुसरे कडेन वच्चेंच पडटात. महानगरांनी रोजगार मेळटा, म्हणटकच लोक सरभोंवतणच्या उपनगरांनी रावतात. थोडे थंयच स्थायीक जातात. लोकप्रतिनिधीय मतां खातीर तांकां कितें जाय नाका तें पळयतात. गोंया सारक्या ल्हान राज्यांनीय हजारांनी स्थलांतरीत आसात. पयलीं कर्नाटकांतल्यान, केरळांतल्यान, महाराष्ट्रांतल्यान येताले. आतां बिहार, उत्तरप्रदेश, ओडिशा, आसामांतल्यान येतात, हिमाचल, उत्तराखंडा सारक्या पहाडी वाठारांतल्यानूय आतां लोक येवपाक लागल्यात. पोटा खातीर कोण खंयूय वचून रावपाक शकता. कायद्यान ताका कोणूच विरोध करपाक शकना. आमच्या देशांत बांगलादेश, नेपाळ, म्यानमारांतलेय लोक रावतात. आमी तांकां आसपावन घेतल्यात. आवडटात, तांकां आमी वेंगायतात; आवडनात तांकां खर विरोध करतात! हें स्थलांतर उणें करपाक झुजा पांवड्याचेर उपाय- येवजण करुंक जाय.
कांय राज्यांनी कुटुंब नियोजनाक लागून थळाव्यांचो आंकडो उणो जाता. शिकले, बरी नोकरी मेळ्ळी काय साहजिकूच ते पारंपरीक उद्देग, वेवसाय सोडटात. हातूंत कुशळटायेचे धंदे, वेवसायूय आयले. हातांत पयसो घोळटा म्हणटकच ते घरांतलीं, भायलीं बारीकसारीक कामां करपाक सोदिनात. जमनी विकून मेळिल्ल्या पयशांचेर जगतात. राज्यांतल्या कंपनींक, सरकारी यंत्रणांक, स्वराज्य संस्थांक भायल्यान कामगार, कर्मचारी हाडचे पडटात. थारावीक कामां करपी कोणूच नाशिल्ल्यान निर्माण जाल्ली पोकळी भरून काडपाक कोण तरी नकळटां येताच. थळाव्यां परस तो चड कश्ट करता. सगलेच तांकां प्राधान्य दितात आनी मागीर भायल्या, भितरल्यां मदीं संघर्श सुरू जाता. दरेका राज्यांत तो जाला. केंद्र सरकाराचे मजतीन राज्य सरकारांनी शिक्षण, रोजगार, भलायकी, येरादारीच्या मळाचेर दोळे दिपकावपी वावर केलो जाल्यार लोकांक तांच्या राज्यांनीच बऱ्यो नोकऱ्यो मेळटल्यो. राज्य, देश सोडचो पडचो ना. चड पगारा खातीर वतात, तांची गजाल वेगळी.
स्थलांतर करपी चडशे कश्टकरी लोक. कोरोना वेळार तांचें दर्शन पुराय देशाक जालां. ते राज्यांतूच पोटाक लागतले, हे खातीर यत्न जाल्यार बरे. स्थलांतरितांक रावपाक, दिसपट्टे विधी करपाक जागो नाशिल्ल्यान ते कशाकशेय रावतात. शारां, उपनगरांनी झोपडपट्ट्यो उब्यो जावपा फाटलें हें एक कारण. ईएसीच्या अहवाला प्रमाण, जर स्थलांतर उणें जालां जाल्यार ते बाबतींत आतां दुपेट वेगान काम करचें. म्हणटकच फुडल्या स, आठ, धा वर्सां भितर स्थलांतर सोंपतलें. हाचोच दुसरो अर्थ, मागाशिल्ल्या राज्यांची सर्वांगी उदरगत जातली!!.