भांगरभूंय | प्रतिनिधी
अार्विल्ल्या काळांत तंत्रगिन्यानाच्या भरीव प्रगती खातीर सामान्य मनशाची जीण सामकी सोंपी सुटसुटीत जाल्या. आयज काल दिसाचीं चोवीसूय वरां आनी आठवड्याचे सातूय दीस म्हणल्यार रात दीस पळयनासतना खंयच्याच वेळार समाजीक माध्यमां वरवीं आमी एकमेकांच्या संपर्कांत रावपाक शकतात. बॅकेचे सगळे वेव्हारय घरा बसून करपाक शकतात. आदीं दर म्हयन्याक बॅंकेंत वचून वरांची वरां लायनींत रावन आमी लायटीचीं वा नळाचीं बिलां भरतालीं तीं आयज आमी डिजिटल बॅंकिंग आशिल्ल्यान एका क्लिकान भरूंक शकतात.
दिसपट्ट्या जिणेंतली अशीं जायतीं कामां आमी आयज सहजपणान करूंक शकतात. तंत्रगिन्यानान आमची जीण जायती सोंपी केल्या खरी, पूण तेच वांगडा तंत्रगिन्यान इतलें उंचेल्या पांवड्यार पावलां की कितें खरें आनी कितें फट हाची मदली शीम सामकी पुसट जाल्या. आमचे कडेन संपर्क करपी खंयचो मनीस खरें सांगता आनी कोण आमकां नाडपाक सोदता हें कळपाकूय तितलेंच कुस्तार जावन पडलां.
तंत्रगिन्यान वा सामाजीक माध्यमां वापरपी सगळेच तातूंतलें जाणकार आसतात अशेंय ना. वेल्यान चड जाणांक कशे भशेन सादूरताय बाळगूवप हाचे बद्दल म्हायती नासता वा जो मेरेन तें कसल्याय स्कॅमाच्या भकीक पडनात तो मेरेन ती जाणून घेवपाची गरजूय तांकां दिसना.
संवसारभर सध्या इंस्टाग्राम, फेसबूक, व्हॉट्सअॅप, अॅक्स हे सारकेलीं समाजीक माध्यमां लोकप्रिय जाल्यांत आनी तांचो चडांतचड वापर जाता. आनी ते खातीर कसलेंय अर्थीक स्कॅम करून लोकांक फटोवपाक हींच माध्यमां घोटाळेबाज मुखेलपणान वापरतात. आयज दोन अब्ज परस चड ’वापरपी’ आशिल्लें व्हॉट्सएप हें वैयक्तीक आनी वेवसायीक अशा दोनूय तरेच्या संपर्क आनी संवादां खातीर मुखेल माध्यम जालां. आनी ताची व्यापकता लक्षांत घेवन गुन्यांवकारी नवनव्यो क्लुप्त्यो सोदून काडून व्हॉट्सअॅप स्कॅमां सुरू करतात आनी लोक बाबडे नकळटना त्या स्कॅमांच्या भकीक पडटात.
आयज ह्या लेखा वरवीं आमी सद्या सुरू जाल्ली स्टेगनोग्राफी पद्दत वापरून केल्लें स्कॅम कितें आनी आमी त्या स्कॅमाच्या भकीक पडचे न्ही म्हूण कितें सादूरताय घेवप वा कितें सुरक्षा उपाय करप हें समजून घेवया.
स्टेगनोग्राफी म्हणल्यार कितें ?
डिजीटल तंत्रगिन्यानांत जरी ही पद्दत आमी आर्विल्ल्या काळांत वापरतात तरी स्टेगनोग्राफी ही एक पुर्विल्ली पद्दत आसून इ.स.पू. 440 वर्सा ती वापरांत आशिल्ली. पूण वेगळे पद्दतीन. स्टेगनोग्राफी हें एक ग्रीक उतर जें स्टेगानोस (म्हणल्यार ‘आच्छादीत’ वा ‘धांपिल्लें’) आनी ग्राफीन (म्हणल्यार ‘बरोवप’) ह्या दोन उतरांतल्यान तयार जालां. स्टेगनोग्राफीची सगळ्यांत पयली नोंद हेरोडोटस ह्या ग्रीक इतिहासकारान केल्या. आदले काळांत जेन्ना कसलोय गुप्त संदेश धाडपाचो आसल्यार ताचो वापर जातालो. एक पद्दत म्हणल्यार लांकडी फळ्यांचेर संदेश बरयतालीं आनी ताका वेल्यान मेंण लावन तो संदेश लिपयतालीं. दुसरी पद्दत म्हणल्यार ज्या दुतावरवीं तो संदेश धाडटाले ताचे केंस तासून ताच्या तकलेर संदेश बरयताले (टॅटू काडून) आनी केंस वाडल्या उपरांत ताका संदेश घेवन धाडटाले. अशे तरेन गुप्त संदेश एक तर मेंणा पोंदां वा केंसां पोंदां लिपून उरतालो आनी दुस्माना मेरेन पावनाशिल्लो.
1980 वर्सा सावन जेन्ना संगणकाचो वापर वाडपाक लागलो तेन्ना संशोधकांनी आनी संगणक शास्त्रज्ञांनी आपलो डेटा गुप्त रितीन दुसऱ्या मेरेन पावोवपाक स्टेगनोग्राफी संकल्पनेचो वापर केलो आनी कसलोय संदेश हो फोटो,ऑडियो वा विडीओ भितर लिपोवन ते इंटरनॅटा वरवीं धाडपाक लागले. अशे तरेन तंत्रगिन्यानांत स्टेगनोग्राफीचो वापर सुरू जालो. आनी हालींसरा स्कॅमर्सांनी समाजीक माध्यमांत आनी चड करून व्हॉट्सअॅप स्कॅमांत ताचो वापर करपाक सुरवात केली.
स्टेगनोग्राफी स्कॅम कशें जाता?
स्टेगनोग्राफी हें स्कॅम, जें माध्यम संपर्कांक वापरूंक येता, अश्या खंयच्याय समाजीक माध्यमांवेल्यान जावं येता. फेसबुकाचो मॅसेंजर, इंस्टाग्रामाचो डीएम् हांचेर तें जावं येता पूण चड प्रमाणांत तें जाता व्हॉट्सॲपाचेर. फोटो, ऑडिओ वा विडिओ वापरून तें करतात. पूण ताची चडशी मोडस ऑपरेंडी अशी-
सगळ्यांत पयलीं व्हॉट्सॲपाचेर एक अनवळखी नंबरावेल्यान एक फोटो येता. आनी ताचे वांगडा एक मॅसेज येता. “वयर धाडिल्ल्या फोटवांतलो मनीस शेणला. तुमीं ताका खंयूय पळयला आसल्यार कळयात” अशी मॅसेज आयली म्हणटकच कोणूय सज्जन मदत करपाच्या हेतान मुद्दाम तो फोटो क्लिक करून उगडून पळयतलोच. उगडपा खातीर फोटवाचेर क्लिक केलें की केलें स्कॅम सुरू! त्या फोटवांत एक लिपिल्लें लिंक वा एपीके फायल आसता जी फोटवाचेर क्लिक करतकच तुमच्या मोबायलाचेर एक मालवेअर वा वायरस इंस्टॉल करता आनी तुमच्या मोबायलाचो एक्सेस वा नियंत्रण मॅसेज धाडल्ल्या स्कॅमराक मेळटा. मोबायल वापरतल्याक हाची कांयच खबर आसना. पूण कांय वेळान ताच्याय बॅंकेतल्यान पयशे डॅबीट जाल्ल्याच्यो मॅसेजी येवपाक लागतात आनी कितेंय उपाय करचे आदींच ताचो बॅंक अकावंट रिकामो जाता.
दुसऱ्याय कसल्या पद्दतीन हें स्कॅम जावंक शकता. फोटो धाडून “तूं ह्या फोटोंत आसल्यार पळय” वा “म्हाका हो तुजो भुरगेपणांतलो फोटो सांपडला” अशें कितेंय तड्डक ते मारपाक शकतात. ना जाल्यार फोटो बदला कसलीय फायल वा गाणें वा विडिओ धाडूनय दुसरें कसलेंय बंडल मारून कशेय भशेन उगडूंक लावपाक शकता. एक फावट तुमच्या मोबायलाचो ॲक्सेस स्कॅमराक मेळटकच ओटीपी विचारपाचो बी प्रस्नच येना. फकत बॅंकेंतले पयशेंच न्ही तर तुमची कसलीय संवेदनशील वा गोपनीय म्हायती, वैयक्तीक फोटो वा विडिओ हो सगळो डेटा स्कॅमराक आपल्या मोबायलाचेर वा संगणकाचेर मेळिल्ल्यान तो तुमकां कशेय भशेन पिडपाक शकता.
जतनाय कशी घेवप ?
इंग्लीशींत एक म्हण आसा. “क्युरयोसिटी किल्ड द कॅट” म्हणल्यार आमकां कसल्याय गजाली बद्दल जेन्ना चड उमळशीक आसता तेन्ना आमी फाटलो फुडलो विचार करीनासतना क्तियाकूय भकीक पडटात. सगळ्यांत पयलीं जेन्ना अनवळखी नंबरावेल्यान कसलीय मॅसेज येता तेन्ना ती कितें आसत काय हे उमळशिकेन ती गडबडीन उगडपाक जायना. आयजकाल फटोवपाक लोक कसलीय पद्दत वापरूंक शकतात हाची जाणवीकाय सदांच दवरपाक जाय.
दुसरे म्हणल्यार व्हॉट्सॲपाचेर ऑटोडावनलोड बंद दवरपाचें एक सेटींग आसता. व्हॉट्सएप सेटींगात वचून “स्टोरेज एन्ड डेटा” चेर क्लीक करप आनी “मिडिया ऑटोडावनलोड” हातूंत वचून ऑटोडावनलोड ऑफ करप म्हणटकच कोणेय फोटो वा विडिओ धाडल्यार तो आपुणशीच डाऊनलोड जावचो ना तर तुमी केल्यारच डाऊनलोड जातली. म्हणटकच तुमी व्हॉट्सॲपांतलो डेटा सारको पळोवन डावनलोड करपाक शकतात. तशेंच मोबायलाचेर एक एन्टीवायरस घाल्यार मोबायल असल्या स्कॅमापासून मातसो तरी सुरक्षीत उरपाक शकता.
..आनी चुकून तो फोटो क्लिक केलोच जाल्यार?
फोटो वा विडिओ उगडटकच तें स्कॅम म्हूण तुमच्या रोकडेंच जर लक्षांत आयलें जाल्यार कितें करपाचें? तर सगळ्यांत पयलीं तुमचो मोबायल इंटरनेट डेटा आनी व्हाय-फाय बंद करपाचें. म्हणटकच त्या स्कॅमराचो तुमचे मोबायला कडलो संपर्क तुट्टलो आनी ताका तुमच्या मोबायलाचो ॲक्सेस बंद जातलो. दुसरें म्हणल्यार रोकडोच बॅंकेत फोन करून तुमचो अकावंट फ्रीज करपाक सांगपाचें. म्हणटकीच बॅंकेंतल्यान स्कॅमर पयशे काडपाक शकचो ना. तुमच्या मोबायलांतल्या म्हत्वाच्या डेटाचो बॅकअप काडपाचो आनी मोबायल “फॅक्टरी रिसेट” करपाचो. तुमकां करपाक जमना जाल्यार कोणाय जाणकारा कडल्यान हे सगळे करून घेवपाचे आनी निमणे म्हणल्यार सायबर क्राइम सेलांत कागाळ करपाची.
मोबायल हॅक जाला हे समजुपाची कांय लक्षणां म्हणल्यार – मोबायलाची बॅटरी रोकडीच सोंपप, मोबायलाचेर खूब प्रमाणांत नाका आशिल्ल्यो जायराती येवप, आमी इंस्टॉल करू नाशिल्लें कसलेंय एप मोबायलार येवप. ह्या हरकतींचेर बारीकसाणेन लक्ष दवरलें आनी मोबायल वा समाजीक माध्यमां वापरतना मातशी सादूरताय बाळगिली जाल्यार असल्या स्कॅमां पासून आमी सुरक्षीत रावंक शकतात.
मंजुषा सिनाय तळावलीकार
9822981508
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
