भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आमची कोंकणी भास आनी आमची भूंय कितली सुसंस्कृत आनी म्होंवाळ! आमची भूंय ही ‘राकट देशा, कणखर देशा’ असली न्हय. आतां हेंच पळयात. प्रत्येक भाशेंत उपकार आठोवपा खातीर कांय उतरां आसात. पुर्तुगेज जाणीं आमचेर साडे चारशीं वर्सां राज्य केलें, ताणीं ‘ओब्रिगादु’ हें उतर आमकां दिलें. पुर्तुगेज तेंपावेले कांय जाण्टेले आजूनय हें उतर वापरतात. ‘ओब्रिगादु’ हें सामकें पेजाद आनी भारदस्त उतर. उपकार मानतनां लेगीत उपकार मानप्याचें हड्डें फ़ुडें येतालें. पुर्तुगेज गेले आनी मागीर इंग्लिश भाशेंतलें ‘थेंक यु’ हें मिळमिळीत उतर आयलें.
मराठींन आमकां ‘धन्यवाद’ हें उतर दिलें. हिंदींतय हेंच उतर घोळटा. पूण आमची कोंकणी भास कितली म्होंवाळ आनी सुसंस्कृत तें पळयात. आमी उपकार आठोवपाखातीर ‘देव बरें करुं’ म्हणटात. उपकार आंठोवपाक ‘देव बरें करुं’ अशें दुसऱ्या खंयच्याय भाशेंत आसा अशें म्हाका तरी दिसना पूण हें आमच्या भाशेंत तें आसा हाचो म्हाका अभिमान दिसता.
आतां उपकार केल्लो मनिस कितें जाप दिता तें पळोंवया. ‘ओब्रिगादु’ म्हण्टगीर तो मनीस ‘नाद’ म्हण्टा. ‘थेंक यू’ म्हण्टगीर मुखावयलो मनीस ‘वॅलकम’ वा ‘मेंन्शन नॉट’ म्हण्टा आनी ‘धन्यवाद’ म्हण्टगीर दुसरोय मनीस एकतर ओगी रावता नाजाल्यार आपूणय धन्यवादच म्हण्टा. मुंबयचो मनीस आसल्यार “कसचं काय! कसचं काय!” म्हळ्यार आपणे व्हडलेंशें कांय करूक ना अशें म्हण्टा. पुणेरी मनीस आसल्यार मात सरळ “मी होतो म्हणून तुझं काम झालं” अशें म्हणपाक अनमनना. गोंयकार मनीस मात “तुकाय देव बरें करुं” म्हण्टा.
कोंकणींत ‘हळद लागली तुज्या तोंडाक’ असो एक वाक्प्रचार घोळटा. हो वाक्प्रचार हांवें पयलेच खेपे म्हज्या आवयच्या तोंडांतल्यान आयकलो. ताचें अशें जालें! आमगेर शांतू म्हण एक वावराडी आसली. तोंडाक सोय-सुवाद नाशिल्ली, मात्शी फ़टकळ, खंय कितें उलोवंचें हाचें भान नाशिल्ली. एक दीस आमचो एक सोयरो आमगेर आपल्या नातवाच्या मुजीक सांगपाक आयलो. ह्या सोयऱ्याचो घराबो खूब व्हडलो. गोंयभर पसरिल्लो. घराबो व्हड जाल्ल्यान कोण तरी जाण्टेलो, जाण्टेली हांतळूणार, कोणाची बायल, सून, नातसून भरिल्ल्या दिसांची अशें चक्र चालूच आसतालें. हाचे खातीर घरांत कितेंय मंगल कार्य थारावप म्हळ्यार दिव्यच कशें! लग्न, मुंज सोडात; सादी पुजा करतलो जाल्यार सगळ्यांक फ़ोन करून खुशाली विचारतगीर कार्याक हात घालप जातालें. मुंज, लग्न हाचे वेळार मंडप-देवता पंदरा दिस पैलीं दवरुन हाचेर उपाय करताले. आनी हें कार्य बरे भशेन जायसर येजमान्याक सूख नासतालें. टेन्शनूच तें.
आमगेर आयिल्लो सोयरो मुजीक सांगून वता थंय आसा, शांतून म्हळें “व्हनीबाय! तांगेली ती सांवड्डेची काकीबाय सामकी हांतळूणार आसा न्हय गे! मूज जायसर दिस काडटली मगे?” म्हज्या आवयन रोखडेंच पिंरगलेल्या सुरान म्हळें “हळद लागली तुज्या तोंडाक!”
हांवें मराठींत “त्याने तोंड काळें केलें” वा “तिने घरच्यांच्या तोंडास काळें फ़ासलें” अशीं उतरां आयकल्लीं. काळो रंग म्हळ्यार वायट असो म्हजो समज जाल्लो. हांगा तर म्हजी आवय शांतूच्या तोंडाक हळद लांवक भायर सरिल्ली. मुंज्याक आनी न्हवरे-व्हंकलेक मुजीच्या वा लग्नाच्या आदल्या दिसा हळद लावपाचो कार्यक्रम जाता. म्हणजे हळद लावप ही बरी गजाल तर आवयन वायट उलयलेल्या शांतूक “हळद लागली तुज्या तोंडाक” कित्याक म्हणचें? आवयन शांतूचें कौतूक करपाक तें म्हणूक नासलें हें तिचो उलोवपाचो सूर आनी तोंडावेली पिरगंण दाखोवन दिताली.
शांतू गेलेंशें पळोवन हांवे ते विशीं आवयक विचाल्लें. आवय म्हुणूक लागली “खरें म्हळ्यार हळद तोंडाक बऱ्या कार्या खातीर लायतात. पूण अमंगळ उलोवप्याचें लेगित ‘तुजें बरें जांव’ अशें म्हणपाची आमच्यांत चाल आसा. ओगीच विनाकारण आमी आमच्या तोंडांत वायट उतरां हाडी नांत. उलोवच्या सुरावेल्यान, तोंडाच्या हावभावा वेल्यान आपणे कितें तरी वायट केलां हें त्या व्यक्तीक समजता.
आवयन म्हाका आनीकय कांय देखी दिल्ल्यो. आपलीं कामां व्यवस्थीत ना करपी चलयेक वा बायलमनशेक “सामकें भदर(भजर) तें” म्हणटात. ‘भदर’ हें उतर ‘भद्र’ ह्या उतरावेल्यान आयलां. ‘अभद्र’ हें वायट उतर म्हणपाच्या जाग्यार बरें उतर ‘भदर’ वापरतात. एकाद्रो भुरगो बुध्दीन मात्सो कमी आसलो तर ताका हिणयनासतना “तो मात्सो ‘भावार्थी’ वा ‘साडेभावार्थी’ आसा” अशें म्हणटात. एकाद्रो चडच वायट वागपी मनश्याकडेन उलयतनांलेगीत “आरे सभाग्या!” अशें म्हणपाची चाल आसा.
अशेंच एक ‘थुमेकाल’ म्हण उतर कोंकणींत घोळटा. कोणय वायट उलयलो जाल्यार आमी आमच्याच पोल्यार थापट मारुन त्या मनश्याक “थुमेकाल! अशें उलोवं नाका” म्हणटात. थुमेकाल हें जोड उतर ‘थु’ आनी ‘मेकाल’ ह्या उतरांनी घडलां.‘थू’ म्हळ्यार थुकून उडोवप आनी ‘मेकाल’ म्हळ्यार मनांत सांठोवन दवरील्ले वायट विचार. हाचो अर्थ वायट उलोवप्याक सांगप, तुज्या मनांतले वायट विचार मनांत दवरूं नाका ते एकदांचे भायर उडय! कितें सुंदर विचाराचें उतर हें! टचवूड हें इंग्लीश उतर हाका समांतर. आनी निमणे, दोग जाणां भितर कितलीय बाचाबाची जाली वाद जाले तरी घ़रा वतनां ते दोगय जाण “मोग आसूं” म्हण्टले.
असल्याच उतरां वरवीं आमची कोंकणी भास आपलें खाशेंलेंपण तिगोवन आसा. असलीं सुसंस्कृत उतरां आमी आमच्या दिसपट्टया जिणेंत आमी वापरपाक जाय. समाजीक माध्यमांचेर मजकूर बरयतना वापरपाक जाय. तेन्नाच भाशेचो सांबाळ जावंक पावतलो.
सखाराम शेणवी बोरकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
