भांगरभूंय | प्रतिनिधी
गोंय वा गोवा हें नांव आयकतकूच निळसार दर्यांतल्यान फेसाळ दर्यादेगेर आपटुपी ल्हारां आनी तिनसांजे मंत्रमुग्ध करपी सुर्यास्त. भोंवडेकारां खळबळिल्लीं शारां अशी सादारण कल्पना करतात. पूण गोंयची सोबीतकाय फक्त दर्यादेगे पुरतीच मर्यादीत ना. दोंगर आनी देगणां, पाचवीं शेतां, न्हंयो – व्हाळ, धरण, रानां हीं सगलीं गोंयच्या सैमीक वैभवाचो भाग. दक्षीण गोंयांतली अशी एक सुवात जी पावसांत भोंवडेकारांक मोनेळ घालता ती म्हणल्यार सांगें म्हालांतलें साळावली धरण. दक्षीण गोंयच्या सांगें म्हालांतलें साळावली धरण ज़ुआरी न्हंयची उपन्हंय कुशावती न्हंयचें उदक आडावन साळावले बांदलां ह्या धरणाक गोंयच्या शिंपणावळ आनी पियेवपाच्या उदकाच्या गरजे खातीर सगल्यांत चड म्हत्व आसा. गोंयांतलो हो एक व्हड उदका संवर्धन प्रकल्प 1965 वर्सा नियोजीत जाल्लो आनी 1988 वर्सा पुराय जालो. धरणाच्या जलाशयाची क्षेत्रफळ सुमार 24.2 चौखण किलोमिटर आसून तातूंत 40 कोटी घन मिटरां परस चड उदक सांठोवंक मेळटा. ह्या धरणाचो उपेग शिंपणावळ आनी गोंयच्या दक्षीण भागाक पियेवपाचें उदक दिवपा खातीर जाता.
पावसाचो हंगाम सुरू जाता तसो गोंयची नदरेक पडपी सोबीतकाय चड स्पश्ट जाता. दर एका दोंगराच्या देगांतल्यान सैमाचें एक नवें रूप उदेता. साळावली धरणूय ताका आडवाद ना. जुलय ते सप्टेंबर मेरेन धरणाच्या वाठारांतलीं पाचवीं झाडां, वारें, धरणांतल्या उदका सांठ्यात वरंदारांनी रकपी पावसाच्या उदकान भरिल्लें निवळ उदकाचें मनभुलोवणें दृश्य पळोवप हो एक स्वर्गीय अणभव.
साळावली धरणाचें एक खाशेलें खाशेलपण म्हळ्यार ताचो ‘आय-बावल स्पिलवे’ (Eye-bowl spillway) तो वांटकुळो ओव्हरफ्लो स्पिलवे आसून उदकाचो प्रवाह पुराय क्षमतेन सकयल व्हांवपाक लागता तेन्ना दृश्य खूब सोबीत आनी अदभूत दिसता. चडशे पर्यटक जलाशयांत खूब उदक भरले उपरांत ह्या स्पिलवेंतल्यान वांटकुळ्या पद्दतीन उदक पडटा तें पळोवंक येतात. साळावली धरण मुखेलपणान थळाव्या पर्यटनाक लागून फामाद आसा. गर्दे पसून पयस आशिल्ली ही शांत आनी पाचवी सुवात शाराच्या खळबळांतल्यान पयस वचून कांय वेळ सैमाचो आस्वाद घेवपाची संद दिता.
धरणा खाला आशिल्ले बॉटनिकल गार्डनांत जायते तरेचीं फुलझांडां, हिरवळ, झाडांच्या पानां वयल्यान व्हांवपी ओथांबे आनी पावस आसरतना मळबाचें जलाशयांत निर्माण जाल्ले निळे प्रतिबिंब, शिरवण म्हयन्यांतलें वत पावसाचें खेळांतल्यान जलाशयांत पडपी उदकाच्या फवाऱ्या वांगडा तयार जावपी सोबीत इंद्रधोणू हें सगलें मनांत चैतन्य निर्माण करता. गोंय सरकारान धरणाच्या वाठारांत विसव घरां बांदल्यांत. तशेच झाडां कुशीक सांवळेंत बसपाक बाकडे मार्ग, झाडां कडल्यान उंचाये वयल्यान धरणाचें विहंगम दृश्य पळोवपा सारक्यो सुवाती आसात.
तशेंच साहसी पर्यटकांक ट्रेकिंग, फोटोग्राफी, सैम निरिक्षण करपाक ही एक बरी सुवात. साळावली धरणाच्या भोंवतणचो वाठार जैवविविधतायेन गिरेस्त आसा. भोंवतणच्या रानांनी तरेकवार सुकणीं, ल्हान व्हड जनावरां, सरपटपी प्राणी आनी जायत्या तरांचीं झाडां आसात. हो वाठार सुकणीं पळोवप्यां खातीर खूब म्हत्वाचो. कारण हांगा थळावे आनी स्थलांतरीत सुकणीं रावतात. हाचे भायर जलाशयांत नुस्तेमारीय चलता. पावसाचो हंगाम जसो जसो वाडत वता तसो तसो उदकाचो प्रवाह आनी ओलसाणीची सुवाती वाडटा. ह्या काळांत पर्यटकांनी थोडी जतनाय घेवची पडटा. उदकाच्या कांठा पसून चड पयस वचूंक जायना. चिखल आनी ओले निसरपी उंच उतार हांचे पसून पयस रावचें. रानांतल्या मार्गांचेर वतना थळाव्या मार्गदर्शकाचो आदार घेवचो. वाठार निवळ दवरपाची जापसालदारकी घेवची. धरण बांदपाक लागून कुर्डी आनी साळावली गांवचे 750 वयर कुंटुबांचे वाड्यांची वालकिणी वसणूक केल्या. ताका लागून वाठारांतल्या परंपारीक जिणेपद्दतींत व्हड बदल जालो. पूण ह्या धरणाक लागून सध्या हजारांनी लोकांक पियेवपाचें उदक आनी शेतकारांक शिंपणावळ सुविधा मेळटा. देखून समाजीक आनी अर्थीक नदरेनय साळावली धरणाक खूब म्हत्वाचें मानतात. साळावली धरण निकटें उदकाचें स्त्रोत न्हय, तर पावसाच्या दिसांनी सैमाचो शांततायेन आस्वाद घेवपाची एक आगळीच सुवात.
गोंयची गजाल येता तेन्ना पर्यटक दर्यादेगांचेर लक्ष केंद्रीत करतात, पूण साळावली धरणा सारकिल्ली सुवात गोंयची आनीक एक सैम सोबीत गिरेस्तकायेची वळख करून दिता.
सुदिन वि. कुर्डीकार.
8275425404
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
