साळगांवच्या इतिहासाचें पुस्तक : सालिगांव विसरश्यात

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

उशेलांची खबर करतना उशी मळपाचो घाणो दाखयला, साळगांव खडी साकर आनी गोडाच्यो बेळयो करताले म्हणूनय उगडास केला; ही खबर रुचीक जावंक उशेलांतल्या कोल्यांची गजाल केल्या.

सृजनशील वा काल्पनीक साहित्य सगळ्यांक आवडटा, पूण खरो साहित्यीक अकाल्पनीक साहित्य वाचूंक पसंद करता. काल्पनीक साहित्य सामान्य मनशाक वाचपाचो आनंद दिवपी माध्यम जाल्यार अकाल्पनीक साहित्य वेंचीक वा जागृत मनशांच्या मनाक प्रतिभा दिवपी हातेर. जशें एके वस्तूक समजतले जाल्यार तिचें सारकें वर्णन करचें पडटा, तशें एका गांवाक वळखतले जाल्यार इल्लो सोदवावर करून, इल्लो मीठ- मसालो लावून वाचप्याक सांगचें पडटा. तेन्ना त्या गांवचें अर्थभरीत दर्शन जाता. ज्युस्त हाचेर भर दिवन पाद्र जॉन डी सिल्वा हाणें साळगांवचो इतिहासूच आपल्या ‘सालिगांव विसरश्यात’ ह्या पुस्तकांत दिला. तें पिलारच्या आंजय छापखान्यांत छापलां आनी बरोवप्यान स्वता उजवाडायलां. 142 पानाच्या पुस्तकाचें भायलें कव्हर मेल डी सौजा हाणें चित्रायलां आनी ताचें मोल 190 रुपया आसा.  कव्हराचे फाटले वटेन बरोवप्याची वळख आसा.

फाटभूंय

‘उलयल्लें सरता आनी बरयल्लें उरता’, हे फाटभुंयेर पाद्र जॉनान आपल्या साळगांव गांवा विशीं पुस्तक बरोवंक हातांत घेतलें. ताचे विशीं कोणें- कोणें उलयल्लें आनी बरयल्लें ताणें जायते वाचलें. तशें पाद्र नासिमेंतो जे. मास्कारेन्हस हाणें साळगांवचेर बरयल्लें पुस्तकूय वाचलें. तें अपुर्ण कशें ताका दिसलें. गांवचीं बरेपणां, गांवचें दायज, परंपरा फुडले पिळगे खातीर बरोवन दवरूंक जाय. दीस वतात तशे सुदारपाच्या नांवान गांव काबार जाल्यात आनी शारां रूप घेवंक लागल्यांत. सालिगांव हो अरबी समुद्राक तेंकून आशिल्लो गांव केन्ना वेगळें रूप घेवन गांवची संस्कृताय आनी परंपरा नानपयत जायत, आदल्या मोलादीक वस्तुंचेर विसर पडत हे भिरांतीन आपल्या वेळाचो बरो फायदो काडीत पाद्र जॉनान पुस्तक बरोवंक खांद मारलो. हालींच्या काळार नव्या-नव्या तरांच्यो वस्तू येतात तितलो पुर्विल्ल्या वस्तुंचो उगडास विरून वता. जाण्टे मनीस पुर्विल्ल्या वस्तुंचो वापर करी आनी त्यो समाजांत घोळटाल्यो, पूण आज त्यो दिसनात आनी फुडें दिसच्योय नांत, हे खातीरूय गांवची अस्मिताय तिगोवंक पाद्र जॉनान आपल्या यादीं सयत मुखा वेली नदर बाळगून ह्या पुस्तकाची निर्मिणी केली. 

पुस्तकाचो गाभो

‘सालिगांव विसरश्यात’ हें पुस्तक म्हळ्यार एक नाजूक गुच्छो विचारांचो, चित्रांचो, उतरांचो आनी साळगांवचे म्हायतीचो. तातूंत बरोवप्यान पुर्विल्ल्या वस्तुंचो उगडास जिवो केला.  दांतें, मुसळ, बुयांव, बरणी, माचील, बैलांचो गाडो वा गाडी, लांपयांव हांची म्हायती दिल्या. ह्यो सगळ्यो वस्तू आयज इतिहास-जमा जाल्यात. बरोवप्यान मांय दे देऊस हे सायबिणीचे इमाजी थावन इतिहास सुरू करून साळगांवांतल्या साबार वस्तुंची खबर केल्या. ती सायबिणीची इमाज आदल्या गोंयांत दावजे थावन कशी साळगांव पावली, थंय कितें आशिल्लें, थयंचीं आदलीं चित्रां, ‘कापुचस’ फ्रादींची थोडेभितर खबर सांगल्या. साळगांवची इगर्ज काळा-काळार कशी आनी खंय बांदिल्ली. कितें आशिल्लें आनी नाशिल्लें तें ह्या पुस्तकांत ताणें इस्कुटायलां. उशेलांची खबर करतना उशी मळपाचो घाणो दाखयला, साळगांव खडी साकर आनी गोडाच्यो बेळयो करताले म्हणूनय उगडास केला; ही खबर रुचीक जावंक उशेलांतल्या कोल्यांची गजाल केल्या. तेच बराबर कोल्यांच्यो कांय दंतकथा सांगल्यात. कापुचस फ्राद कितली दणवण करताले आनी ते कशे जियेताले ते विशीं बरयलां. आदल्या काळार फस्फरां वा माचिसां नाशिल्लीं तेन्ना उजो दुसऱ्या दिसाक सांबाळूंक शेणयांक पेटोवन दवरताले तें बी सांगलां. आदीं गिरणी नाशिल्ल्यो तेन्ना लोक भात मुसळ घेवन कांडटाले आनी तांदूळ करताले तें चित्रांनी दाखयलां. आदल्या खेळाच्या वस्तुंची गजाल केल्या. ल्हान तशीं वाडिल्लीं आदीं व्हडीलांचें आनी पाद्रींचें बेसांव घेताले ताचो उगडास केला. साळगांवच्या घरां-शेतांची गजाल करतना इगर्ज आनी कॉपेलांचीय म्हायती दिल्या. थंयचे खुरीस, बांयो, दवरणीं, जिविताच्यो समारंभण्यो, कांय गितां, पावस मागूंक गितां अशी बरीच म्हायती ह्या पुस्तकांत वाचूंक मेळटा. 

खाशेलेपणां

पुस्तकांत जायतीं चित्रां आसात. थोडीं हातान चित्रायल्यांत जाल्यार थोडे रंगीत फोटू आसात. रंगीत फोटवां खातीर ‘ग्लॉसी’ कागद वापरलां.  एका पाठांत गांवच्यो विशेश खुणा दिल्यात जांचे वरवीं अशिक्षीत लोक त्या-त्या गांवच्या लोकाक वळखताले.  देखीक मयडेचीं केळीं, सांगेचे कोले, पर्राचीं काळंगां, म्हापशेंचे चणे आदी. फ्रांसिस्कन मिसियोनार कशें गोंयांत आयले, आदलीं आनी आतांचीं घरां, लोकाचे वेवसाय, घरावीं यंत्रां, खेळ, मोजायक कला, साळगांवच्यो कांय विशेश व्यक्ती, खेळांच्यो वस्तू आदी गजालींची भरपूर म्हायती दिल्या.  ते शिवाय गांवच्यो कांय म्हणण्यो आनी उमाण्यांची बी म्हायती दिल्या. 

प्रस्तावनेंतले उल्हास

वावराड्यांचो इश्ट साताळ्याचो संपादक ब्रदर एवजेबियो वी. मिरांदा आपले प्रस्तावनेंत म्हणटा, “पाद्र जॉन डी सिल्वान केल्ल्या वावराक शाबासकी फावोच; खरेंच ज्या वस्तुंचेर विसर पडला आनी मनांतलो उगडास परयान नपयत जाला, तो ह्या पुस्तकान जिवो केला. हें पुस्तक चड मोलाचें आसा. हाचे आदीं ताणें आनिकूय पुस्तकां बरोवन उजवाडायल्यांत. हें पुस्तक सगळ्या साळगांवकारांच्या घरांनी आसूंक गरजेचें. साळगांवचें अमृत ह्या पुस्तकांत आसा.”

बरोवप्याचें मन

बरोवपी उद्गारता, “सालिगांवचेर जायतेंच बरयलां तर हें आनीक पुस्तक कित्याक? पाद्र नासिमेंतो जे. मासकारेन्हस  हाचें ‘लेंड ऑफ द साल ट्री’ हें पुस्तक आसा… जशें झरी फुटिल्ले बांयतलें उदक काडटा तितलें आनिकूय येता, ती सुकना, तशेंच कितें ह्या आमच्या माणकुल्या गांवां विशीं म्हणूं येता.  सालिगांव आमचो देवाच्या आनी देवा मातेच्या आशिर्वादान भरिल्लो गांव. ह्या गांवची सरस्पत आनी संस्कृताय भोव उंचली आनी आथ्वेच तरेची. देखून जें बरोवन छापून आसा तोच इतिहास न्हय पूण जायतें जें घडये बरयनासतना वा थोंडी सांगत आनी उलयत आयल्यांत तेंय एके भशेन इतिहासूच वर्तता. ह्या गांवान जायतेंच घडलां मोडलां तें आमच्या येवंच्या पिळग्यांक उरूंक जें सांगलां, आयकलां, उलयल्लें कानार पडलां, देखलां तें ह्या म्हज्या ‘सालिगांव विसरश्यात’ पुस्तकांत घालां. जायते पावटीं उलयल्लें उबून वता पूण बरयल्लें उरता.”

सोंपयतना…

दर एकल्याक आपल्या गांवची व्हडवीक आसूंक जाय. ताणें ती बरोवनूय दवरूंक जाय. कित्याक ह्या बदलत्या काळार गांव नपयत जावंक लागल्यात. शेतां-दोंगर ना जावंक लागल्यात. तांची जतनाय घेवपाची गरज आसा. पाद्र जॉन डी सिल्वान साळगांवचो इतिहास आनी बरींच चित्रां एकठावन व्हड काम केलां. ताका काळजा-मनांतली शाबासकी आनी परबीं. तो एक शांत साहित्यीक. आपलें अप्रकाशीत लिखाण ताणें जाता तितले बेगीन उजवाडा हाडचें हीच प्रार्थनां. ताका सगळें यश आवंडेतां.

– विन्सी क्वाद्रूस, 

राय, साश्ट, गोंय

 ९८२२५८७४९८