सात्विक श्रावण

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सदांचे जिणेंत ध्यान, चिंतन, मनन करतल्यांनी तन, मन नितळ दवरुंक शाकाहार करुंक जाय. कांदो, लसूण, सोरो टाळपाची शिस्त लावन घेवंक जाय.

शर आला तो धावूनी आला काळ, विव्हळला श्रावण बाळ…. आनी श्रावण मासी हर्ष मानसी हिरवळ दाटे चोहीकडे… ह्या दोन कवितेंतल्यान शाळेंत शिकतना म्हजी ‘श्रावणा’ लागीं पयलीं वळख जाली. श्रावण सोंपल्या उपरांत येता तो भाद्रपद म्हयनो. गिमा म्हयन्याचे सुटये उपरांत पयलीं व्हड फिर्याद मेळटाली ती ह्या वगतार. कारण गोंयकार मोठ्या उमेदीन मनयतात ती चवथी परब भाद्रपदांत येता. हे खातीर हे दोनूय म्हयने सदांच याद दवरप जालें. रासवळ घराब्यांत घरात जें शिजता तें पानार पडटा. थंय रावतल्यांक उपास- तपास, व्रतां, भक्ती आनी शक्ती आपली आपणेंच सांबाळचीं पडटा.
म्हजे आवयची ती धांदळ हांवे ह्या म्हयन्यांत ल्हानपणांत अणभवल्या. ह्या पासत हो म्हयनो हिंदू धर्मांतलो कितलो ‘अनवाळो’ तें म्हाका तेन्ना होलमल्ले. गोंय, गोंयकार आनी गोंयकारपण हातुंतलो ‘गोंयकार’ आदीं हो एकूच म्हयनो शिवराक म्हूण पाळ्ळी. शिरगांवचे आई लयराईच्या होमकुंडांतलें कार्य करचे पासत अनवाळें रावतात, तें धोंड, इतलेंच जाणां आशिल्लो. चल या फुडें म्हणत गोंय बदल्लें आनी फुडारलें. वांगडा गोंयकारपण बदलत गेलें. आतां हांगासर हेर धर्मींक सुवाळे चालू जाले. खाड- मिशयो वाडोवन काळीं लुंगी नेशिल्ले ‘शबरी मलय’ वचपी धोंड’ दिसूंक लागले. बंगाली दुर्गा पूजा, वैश्णोदेवीचे जागरण, ओणम….हें सुवाळे मोटे उमेदीन मनोवप सुरू जालें. गोंयचो गोंयकार संसारीक बदल खऱ्या अर्थान अणभवू लागलो.
गोंयांत श्रावण ‘धरपी’ आनी श्रावण ‘पाळपी’ अशें दोन तरेचे लोक आसात. श्रावण धरपी चिकन, मटन खावपाचें सोडटा तशें हातुंतले सोरो पिवपी, तो पिवप म्हयनोभर बंद दवरता. सोडनात! हे लोक नुस्तें मात खातात. ‘श्रावण नुस्तें’ म्हूण वेगळें अशें नासता. सदांचेच दर्यांतलें, तिट्यार मेळटा तेंच. फक्त त्या दिसांनी ते सदां परस सवाय आसता. दुसऱ्या अर्दान श्रावण ‘पाळपी’ मात सगळे जेवण खाण सामकें शिवराक खातात. कांदो- लसुणाक लेगीत आफुडनात. साप्प अनवाळें रावतात. हातुंतले कुट्ट करपी लेगीत म्हयनो भर ते बंद दवरतात. ते सोडनात. म्हयनो भर सोरो पिवप ना हें इतलेंच दोगां मदले साम्य!! एकदंरीत दोनय अर्दानच्यांक चवथी परबे उपरांत जिभेर पेटवपाच्या ‘भक्ष- अभक्ष्याच्या फोगाची’ पुराय खात्री आसता. हीच आस तांका आध्यात्मिक तशेंच भावनीक आस्थे लागीं जोडटा.
ह्या भायर म्हजे सारके कांय वंये- वेले ‘पडसावेले कुंवाळे’ आसात. ते वर्सांतले सगळे म्हयने करपी आनी पाळपी. ज्या दिसा जें मेळटा तें खावपी आनी पिवपी. शिवराक, नुस्तें, चिकन, मटन, सोरो ह्यो गजाली ज्या दिसा मेळटात, तो दीस तसो पाळटात. हातुंतले कांय जाण आठवड्यांतले एक- दोन दीस मात साप्प शिवराक रावतात. काम, नोकरी, वेवसाय एके कडेन तर राबितो दुसरे कडेन करपी ह्या लोकांक उपास – तपास धरपाची मेकळीक आसना. असल्यांची गत ‘यो वच रिवणा पड गेली जेवणां’ जाल्ल्यान तांका व्रतां, उपास, तापास करप परवडना. जायत्या फावट कामा निमतान कडक उपास जाता, तो त्या दिसा व्रतांचो अशें ते मानतात. जेवणाची भुती फाटीर मारून भोंवपी हें देव आनी श्रद्धा मना काळजांत घेवन भोंवतात.
श्रावण म्हयन्याक धर्मीक आनी अध्यात्मिक नदरेन म्हत्वाचो मानला. शिवाची उपासना करपाक सगळ्यांत शुभ मानपा फाटल्यान पुराणात ‘समुद्र मंथन’ ह्याच म्हयन्यांत जाल्ल्याची नोंद मेळटा. सगळ्यान पयलीं वयर सरलें तें विख (हलाहल). संवसाराक त्या विखा सावन वांचोवक भगवान शिवान ताचें प्राशन केलें. शिव भक्त ह्या पासत ह्या म्हयन्यांत ताची पुजा केल्यार आशिर्वाद, शांती आनी मुक्ती (मोक्ष) मेळटा, अशें मानतात.
सदांचे जिणेंत ध्यान, चिंतन, मनन करतल्यांनी तन, मन नितळ दवरुंक शाकाहार करुंक जाय. कांदो, लसूण, सोरो टाळपाची शिस्त लावन घेवंक जाय. हें करीत तर अध्यात्मिक शुद्धताये वांगडा शारिरीक शुद्धताय सहज मेळोवंक येता. आदल्यांनी खोलायेन विचार करून जायत्यो गजाली थारायिल्ल्यो. अटंगार पावसा उपरांत येवपी ह्या म्हयन्यात तांणी मनश्याच्या भलायकेचो विचार केल्लो. मौसमी चक्राचो विचार करीत तर पावसाळ्यांत दुयेंसां प्रतिकार शक्त उणी जाता. असल्या वेळार पचपाक जड जाता तें खाण टाळप आनी पचपाक सोंपें जाता तें खावप म्हूण शिवराक खावप- जेवप केल्लें. धर्मीक नदरेंत तें सात्विक थारता. आनी असल्या आहाराक दसून रावप सोंपे जाता. भजना, कीर्तनां, प्रवचनां, विंगड देवळांक भेट दिल्यान थंयसर एकठांयिल्ल्या लोकांक मेळप जाता. ह्यो गजाली समाजीक भक्ती आनी नैतिकतेच्या शिस्तीची भावना वाडयतात. उपास केल्यार पचनक्रियेक सुशेग मेळटा. हिंदू धर्मांत शास्त्रीय, समाजीक नदरेन विचार करून पथ्यां थारायिल्ल्या ह्या म्हयन्याक त्या पासत पवित्र मानला.
धर्मीक रंग दिनासतना सगळें करपाची मेकळीक आशिल्ली तर मनीस सगळीं पथ्यां पाळींत आशिल्लो अशें दिसना. ‘धरपी’ आनी ‘पाळपी’ अशे दोन विंगड वर्ग ताचे अव्वल उदाहरण. सोऱ्याक ‘सोमरस’ म्हणपी लोक पिवंक मेळूंक जाय म्हण ‘विचार मंथन’ हें निमित्य फुडें काडीत आसतात. कितल्याश्यां लोकांनी तो पोटांत गेल्या उपरांत आपल्या संवसाराचे, घरच्यांचे ‘हालहाल’ केल्यात. आपणाक जाय तेंच करपी करीत कितें, हाचो नेम नासता. असल्यांचो अणभव घेतिल्ली कितलीशींच घराबीं श्रावण म्हयन्याची चातका परी वाट पळेंत आसतात. तिवूय फक्त एक म्हयन्याच्या असल्या जिणेंतल्यान सुटका आनी सुसेगा पासत!!

दादा हेगडे
9518942298