भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(हांवें जें सुचयिल्लें ताका लागून केल्ल्या कृत्याची ख्यास्त तांकां भोगची पडलीच, पूण त्याच वेळार तीन कुटुंबां उगड्यार पडपा पासून वाचलीं…. आतां मुखार….)
पूण खूनाचो असो एकादरोच अणभव. बाकी तुळेन किरकोळ तंटे म्हजे कडेन येतात. हांव आनीक एक नेम सांबाळतां. तो म्हणल्यार म्हजे कडेन सगळे निर्णय तोंडान जातात, कागदपत्रांचेर कांयच आसना. सामकेंच कितेंय दिसलें तर बरोवन आंगठो घेवप आनी तो कागद मागीर तांकांच दिवप. कारण तांचो प्रस्न सुटावो जावप म्हजे खातीर म्हत्वाचें. हांव तें काम पुलीस वा कोर्टा सारखें करना. हांगां विस्वासाचेर सगळें जावचें, अशी म्हजी भूमीका आसता. तशें तांच्या मदींय बरोवन दवरपाची पद्दत नाच्च. हे लोक खूब प्रामाणीक, ताका लागून उतर पाळटात. पयलींय तांच्या पंचायतींत खंयच्याय किजीलाचेर निकाल जालो की संबंदित लोक ‘ही गजाल भायल्या गांवांत वच्ची ना’ असो सोपूत घेताले आनी तो पाळटाले. आतां भायल्या लोकां मदीं फकत म्हाका तांणीं तांच्या मदीं सामील करून घेतला. दंड थारायतनाय हांवें तांच्या मदल्या जाणट्या लोकांक विचारपाचो नेम दवल्ला. हांव तांकां विचारतां, की तुमी ह्या केशींत कितें सल्लो दितले? वा तुमी कितलो दंड घालता आसले? तांचें आयकुन घेवप आनी तांच्या सल्ल्यानच निर्णय दिवप. थोडे भितर सांगपाचें म्हणल्यार, म्हज्यावेल्या विस्वासाचो उपेग तांच्याच कायद्याच्या आदारान करप. ह्या निर्णयान तांच्या मदीं वादावादी जाली, तरी ‘ दोतोरसायबान सांगलां, आतां उठात, या ’ अशें म्हणत ते प्रस्न सोपयतात. इतलो तांचो म्हजेर विस्वास. कोणाकय अजाप दिसतलें, पूण तांचो म्हजेर इतलो विस्वास की हांव गांवांत नासत तर हांव परत येय मेरेन ते निर्णय घेनात.
आपणाचेर लोकांचो विस्वास आसा, ताचो तांकांच उपेग जावचो, त्या खातीर पंचवीस वर्सां परस चड काळ हांव हो उद्योग करतां. पूण अशे आनीकय उद्देग आमी केले. खूब वर्सां आदीं एकदां हांव आनी मंदा बाबां वांगडा न्हंयेचे पलतडीन गेल्लीं. थंयच्या गांवांत एक लग्न आसलें. तेन्ना लायट आसपाचो प्रस्नच नासलो, पूण पॅत्राॅलय (कॅरोसीन) नाशिल्ल्यान त्या लग्नांत चिमणीय पेटूंक नासली. पल्लेच्या उजवाडांतच तें लग्न लागलें. तें पळोवन आमकां खूब वायट दिसलें. ह्या लोकांक कमीतकमी गरजेच्यो वस्तू तरी मेळपाक जाय, अशें दिसलें. तेन्ना कॅरोसीन, मीठ बी भायले वेपारी हाडून विकताले. पयशांचो उपेग कमी, वस्तूच्या बदलेक वस्तू, असो वेव्हार आसतालो. मीठ हें कितलें सवाय, पूण ताच्या बदलाक वेपारी हांच्या कडल्यान भात,म्होंव बी मागून व्हरताले. ट्रकांतल्यान मीठ हाडप आनी ट्रक भरभरुन म्होंवा सारखी रानांतली गोड मिठाय व्हरप. पूण ह्या लोकांक आपणाक वेपारी फटयतात, नागयतात हें कळनासलें.
मागीर बाबांन हातूंत लक्ष घालपाचें थरयलें. तांणीं आदिवासीं खातीर सवाय मीठ हाडपाक सुरवात केली. तेन्ना 100 कील मिठाक 16 रुपया पडटाले. हें मीठ आमी त्याच मोलान तांकां दिताले. तें घेवन वचपाक लोक गर्दी करपाक लागले. वेपाऱ्यांच्या तुळेन मीठ खूबच सवाय मेळपाक लागिल्ल्यान बैलांगाडयेंत घालून मीठाचे साक व्हरपाक पळयताले. खरें तर जेवणांत मीठ कितलें लागता? ताका लागून अशें व्हरपाची गरज ना, हें सांगून सांगून आमकां नाका पूरो जालें. मीठ, कॅरोसीन, धान्य बी वाटपाचें काम खूब वर्सां विलास, मनोहर हाणें बरे तरेन चालू दवल्लें. ताका लागून आदिवासींचें शोशण बरेंच कमी जालें.
जें मिठाचें तेंच कपड्यांचें. जेन्ना हांगच्या आदिवासींनीं कपडे घालपाक सुरवात केली, त्याच सुमाराक सरकारान ‘जनता साडयो’ नांवांची कार्यावळ सुरू केली. 16 रुपयांक एक, अशी ही साडी मेळटाली. पूण हांगां भायल्यान जे लोक येताले ते 25 रुपयांक एक साडी विकताले. ताका लागून तांकां बरोच फायदो जातालो, पूण आदिवासींचें मात नुकसान जातालें. मागीर मंदाक दिसलें की त्या परस आमीच त्यो साडयो हाडून हांगच्या लोकांक कित्याक दिवच्यो न्हय ? दोगां- चौगां खातीर हाडपाच्यो त्यापरस मोठ्या प्रमाणार हाडया. मागीर आमी 300- 400 साडयो हाडल्यो. वचपा- येवपाचो खर्च काडून ह्यो साडयो ‘ना लुकसाण ना फायदो’ ह्या तत्वार विकल्यो. विडयां पानांच्या तेंपार जेन्ना ह्या लोकांच्या हातांत चार पयशे घोळताले, तेन्ना ह्यो साडयो घेवपाक लोकांची आमचे कडेन गर्दी जाताली. दनपारच्या वेळार जेन्ना तपासणेघरांत गर्दी थोडी कमी आसताली तेन्ना मंदाच हें काम सांबाळटालें. फुडें साडयांची ही येवजण सरकारान बंद केली. विकत्यो घेवपाक कांयच अंकुश नाशिल्ल्यान गरज आशिल्ल्या लोकां परस वेपारीच ह्यो साडयो घेताले. सरकारी खात्या कडेन साडयांची तूट जाली की भायर ते होच म्हाल चड मोलान विकतात, अशें सरकाराच्या लक्षांत आयले. ताका लागून सरकाराक ही येवजण बंद करची पडली. हे येवजणेचो वेपारी गैरफायदो घेतात हें आमकां पयलींच कळिल्लें. गरिबां खातीर आशिल्ली ही येवजण गरिबां मेरेन पावची ह्या खातीर आमी आमच्या पद्दतीन ताचेर उपाय सोदून काडिल्लो. पूण सरकारानच ती येवजण बंद करून उडयतकच आमी तरी कितें करतले ?
(मुखार चलता)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
