समिक्षणांचो आदर्श घडत ?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

समिक्षकान कलाकाराचे वैयक्तीक जिणेंत वचनासतना फक्त कले पुरतेच मर्यादीत रावून ताचेर बरोवंचें.

भाशेचे सेवे खातीर आनी अभ्यासा खातीर ह्या दिसांनी नाट्य सर्तींतलीं नाटकां पळोवंक वतां. तांकी प्रमाण तातूंतल्यान मन रिजवणूय करून घेतां. तशेंच अभ्यासाचे नदरेन, खबरांपत्रांतल्यान ते विशींची समिक्षणांय वाचतां. तीं वाचतनां मात परतून परतून एकूच विचार धुमशेणां कांडटा. तो म्हळ्यार तीं समिक्षणां बरोवपी ‘समिक्षक’ आपली सेवा प्रामाणीकपणान सरस्पतीच्या चरणा कडेन ओंपतात व्हय?… सादरीकरणाची मोलावणी करतना आपली वाट फावो ते रितीन चलतात व्हय? काय?…
सर्ती निमतान काल मेरेनच्यो नाट्य निर्मिती पळयल्यो. सर्त 15 वेर सोंपतली. दरेक संस्था आपले तांकी प्रमाण बरें सादरीकरण करपाचो प्रामाणीकपणान यत्न करतात. चडश्यो नव्यो संस्था आसात. खरें म्हळ्यार ते करीत आशिल्ल्या यत्नांची तुस्त तोखणाय जावप भोव गरजेचें आसा. फाटल्या वर्सा 28 नाटकां सर्तींत आस्पाविल्लीं. अंदूं तो आंकडो 18 चेर पावला. ही गजाल मतींत घेवन फुडारांत हो आंकडो वाडचो ह्या हेतान, ते नदरेन समिक्षकांनी विचार करून समिक्षणां बरयल्यार बरें जावपाचें. भाशेच्या फुडारा खातीर तांचे वतीन तें मोलादीक योगदान थारता, आनी तांची ती लागणूक थारता. कारण सगलेच नाट्यमोगी नाटक पळोवपाक येतात अशें ना. कांय जाण समिक्षकांनी दिसाळ्यांनी बरयिल्लीं समिक्षणां वाचून ते विशीं जाणून घेता. समिक्षक हो नाटकाक अनुपस्थीत आशिल्ल्या नाट्यमोगींचो आनी नाट्य कृती सादर करतल्यांचो ‘हारसो’ आसता. प्रेक्षकालयांतल्यान नाटक पळोवपी नाट्यमोगी माचये वेलीं तंत्रां वा अभिनय सांबाळपी कलाकारांक आपले परीन पारखितात. वेळ आनी संद मेळ्ळ्यार तो कलाकारांची भेट घेवन तांकां आपले नदरेंतल्यान उजू मार्ग दाखोवपाचो यत्न करता. मात समिक्षक दरेक गजाली विशींचे आपलें मत घेवन थेट कलाकारांच्या, तंत्रज्ञांच्या काळजांत रिगता. सर्तीचें परिक्षक मंडळ सगल्या कलाकारां मेरेन पावनात. देखूनच तांचे परस कलाकारांक श्रेश्ठ थारतात ते समिक्षक आनी भेट घेवपी प्रेक्षक. ह्याच कारणांक लागून समिक्षक हे परिक्षकां वरीं तितलेच ताकदीचे आसूंक जाय. तितलेच ते संबंदीत कलेचें गिन्यान आशिल्ले ‘परिपक्व’ आसूंक जाय. कारण तांचेच नदरे वरवीं माचये वेले कलाकार, निर्मातो आनी हेर तंत्रज्ञ आपले नाट्यकृतीची सुदारणा करपाक वावुरतात. अशा वेळार समिक्षक नाट्य सर्तीचे उदरगतीक व्हड योगदान दितात. हें तांणी विसरूंक फावना.
समिक्षक हे तटस्थ, निश्पक्ष चिकित्सक आनी त्या मळा वयलो जाणकार आसप भोव गरजेचें आसा. रंगभुंयेची फाटभूंय तशेंच तांत्रीक गजालींची बारकायेन म्हायती तशेंच संवादाची कुशळटाय ताका खबर आसूंक जाय. तांचे विश्‍लेशण करपाची तांक तांचे मदीं आसूंक जाय. नाटकाची योग्य कल्पना दिवपी स्पश्ट आनी प्रभावी भास आसप भोव गरजेचें. तेचपरी तांचे कडेन सहनशीलताय आसप तितलेच गरजेचें आसा.
समिक्षकान कलाकाराचे वैयक्तीक जिणेंत वचनासतना फक्त कले पुरतेच मर्यादीत रावून ताचेर बरोवंचें. कलाकाराचे कलेची मोलावणी करतना थंय वैयक्तीक जिणेंतलीं उणीं-धुणीं काडची न्हय. म्हजे एक शिक्षक आशिल्ले. एकांकी बरयताले. सर्तींत सादरीकरण करचे पयलीं गरज आशिल्ल्या नाचा खातीर, संगिता खातीर, गांवच्या वा भोंवतणच्या कलाकारांक शाळेंत आपोवन हाडून तांचे कडल्यान फावो ते नाच, संगीत ह्या गजालींचो सादरीकरणांत आस्पाव करून घेताले. याद जाता, एका दिसा अशेंच एके नर्तिके कडल्यान भुरग्यांक नाच शिकोवन तो सादरीकरणांत आस्पावन घेतलो. तें पळोवन एका पालकान ते नर्तिकेच्या चारित्र्याचेर शितोडे उडोवन त्या आदरणीय शिक्षकाक ते नर्तिके सावन पयस रावपाची शिटकावणी दिली. त्या वेळार त्या आदरणीय शिक्षकान म्हजे हुजीर त्या पालकाक सांगिल्ली उतरां म्हाका याद जातात. तांणी सांगिल्लें, ‘मनीस कसोय आसूं. पूण ताचे कडेन आशिल्ले कलेक मान दिवचो, तिचो आदर राखचो. ती आत्मसात करतना मनशान चारित्र्याचो विचार करचो न्हय.’ म्हाका ती गजाल पटली. देखूनच आयजवेर ती म्हजे यादींत उरल्या. समिक्षकान नाट्यकृतीची मोलावणी करतना वा पारखणी करतना लेखकाच्या खाशेल्या जिणेचेर, सभावगुणांचेर कित्याक उजवाड घालचो? तशें करून समिक्षक, संबंदीत लेखकाक रसिकांचे नदरे मुखार उणो लेखपाचो यत्न करता अशेंच ताचें समिक्षण वाचतना दिसता. तशें घडचें न्हय ही इत्सा.
खंयचेय सर्तक संस्थेचो दर्जो वाडोवप आनी सकयल देंवोवप हाचे तंत्र समिक्षकाक आसता. हालींसराक भेदभावाचें मालें विणीत समिक्षक हें तंत्र चड आपणायता अशेंच दिसूंक लागलां. समिक्षणांतल्यान उजू मार्ग दाखोवपी समिक्षक कलाकारांक ‘देव’ आसता. रंगदेवतेची कृपा ते वरवीं कलाकारां मेरेन पावता. ती नाळ जोडपाचें काम समिक्षका वरवीं घडटा.
समिक्षकान केल्ली तुस्त तोखणाय समजिकाय वाडयता. खेरीज एकामेकांचे दोश पयस करपाक मजत करता. तुस्त तोखणाय करपाक समिक्षका कडेन गुणांचो सोद घेवपी नदर जाय. ताणें केल्ली तुस्त तोखणाय, दाखयिल्ले दोश कलाकाराक सद्गुणी जावपाची एक प्रेरणाच आसता. देखूनच…
समिक्षकान आपली उतरां जतनायेन वापरून कलाकारांची कला आनी संस्थेची पत राखप गरजेचें आसता. समिक्षक हो कलाकाराच्या फुडाराचे वाटे वयलो आडमेळीचो फातर थारूंक उपकारना. भेद-भाव करिनासतना अभ्यासू वृत्तीन, गिन्यानाच्या म्हालवजार तांणी वाट दाखोवची. तो केन्नाच अहंकारी आसचो न्हय. ‘हांव बरयतां तेंच खरें. ते बरयतना म्हजें इतलें कवतूक जाता, इतलो मान वाडला’ हें जाहीरपणान सांगून समिक्षण बरोवचें न्हय. ताका म्हत्व उरना. कारण मनशाचो ‘अहंकार’ हो दुबळो आसता. तो ताचे साधनेचो दुस्मान थारता. तेचपरी तो आपल्या अवगुणांनी वयर सरतल्या कलाकाराच्या ‘अंताक’ निमित्त थारता. ती एके तरेची ‘हत्याच’ थारता. हाची जाण दरेकल्या समिक्षकान मतींत दवरपाक जाय. दवरीत व्हय?
नाटकांचो आस्वाद घेतना एका समिक्षका कडेन सहजतायेन उलोवणेंे जालें. नकळटां ताच्या तोंेडांतल्यान आयिल्ले विचार आयकून येवजुपांतूच उरलो… हें अशें कशें? ताणें सांगलें… ‘ताचें सादरीकरण उत्कृश्ठ आशिल्लें, पूण कांयच चुकी दाखोवपाक मेळ्ळ्यो नात म्हूण दिग्दर्शनाचेर ‘तशेंे’ बरयलें. लेखकाचेर बरोवन सरस्पतीचो अपमान कसो करूं?’ दुसरे एके निर्मिते विशीं उलयतना म्हळें, ‘एदें व्हड यशस्वी संस्थेच्यो चुकी कश्यो सांगू? म्हणून सगलेंच ‘उत्कृश्ठ’ म्हळां. तिसरे निर्मितींत, …जीव नाशिल्ले अवयव पिळटकच किळांच मारप, दार जनेल उक्तें करतना भायलो उजवाड भितर येवप आनी उपरांत ती बंद करतकच तो उजवाड तसोच आरपार उरप हें ‘उत्कृश्ठ’ म्हणपी ही अंदूंच्या समिक्षकांची नदर!!! समिक्षकांनी निदान, प्रेक्षकां कडेन उलोवन अशे तरेन भावना दुखोवच्यो न्हय. तांचे वयलो भरवंसो तोडपाक लावचो न्हय.
खरें म्हळ्यार, समिक्षक आनी परिक्षक हांच्या मतांचो मेळ केन्नाय जुळून आयिल्लो सो दिसना. परिक्षक ते परिक्षक. गिन्यांनी. कलाकारांक कासाक लावन जैतीवंत वळेरी तयार करतात. पूण समिक्षक?…
समेस्त नाट्य कलाकार जांकां आदर्श मानतात ते समिक्षक खऱ्या अर्थान केन्ना ‘आदर्श’ थारतले?… ते ‘आदर्श’ थारचे आनी फुडारांत कोंकणी रंगमाचयेर सर्तकांचो आंकडो वाडूं, कोंकणी रंगमाची चड चड फुलू, फळूं हेंच सदांकाळचें म्हजें सारकिल्ल्याचें आंवडे.

उल्हास यशवंत नायक
8010061867