संवसार पाडवो : हिंदुंचें नवें वर्स

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

घुडी लायली म्हणतच थोडो लोक सांजेर आरत दाखोवन ती देंवयतात, थोड्या घरांनी पांच दिसांनी घुडी देंवयतात. चडशा गांवांनी लोक रामनम जाली म्हणतच घुडी देंवयतात.

कोडसाण कोडूलिंबाची
गोडसाण बताशांची
उबारुया घुडी रेसमाची
आयली परब पाडव्याची
पाडवो हें उतर ‘प्रतिपदा’ ह्या संस्कृत उतरांतल्यांत उत्पन्न जालां. चंद्राचे कलेचो पयलो दीस म्हणल्यार पाडवो. हिंदू वर्सावळीचो निमणो म्हयनो फाल्गून आनी पयलो चैत्र. चैत्र प्रतिपदेक चैत्र पाडवो, घुडी पाडवो, संवसार पाडवो आनी हिंदूं धर्मीय लोकांचें नवें वर्स म्हणटात. नव्या वर्साक संवसार पाडवो कित्याक म्हणटात काय म्हूण पळयल्यार ‘संवसार’ हें उतर संवत्सर उतरा वेल्यान निर्माण जालां, अशें वाचूंक मेळटा. संवत्सर उतर उच्चारताना जिभेक मात्शी मेहनत घेंवची पडताली म्हूण कालांतरांत ‘संवत्सर’ उतराचें ‘संवसार’ जालें. हीच गत ‘प्रतिपदा’ उतराचीय. प्रतिपदा म्हणल्यार चंद्राचे कलेचो पयलो दीस. संवत्सर उतराचो अर्थ नवो दीस, नवें पर्व नवें वर्स आनी हीं दोनूय उतरां जोडून संवत्सर प्रतिपदा जिभेच्या संवकळीक लागून संवसार पाडवो जालो. चैत्र नवरातींची ही पयली रात म्हणटात आनी ह्या नवरातींतली णववी रात म्हणल्यार रामनवम. रामाचो जल्मदीस.
प्रभू श्रीराम वानर सेनेचो आदार घेवन लंकेचो राजा रावणाक मारून माता सीतेक ताचे कैदेंतल्यान सोडयता म्हणसर राम, लक्ष्मणाची आनी सीतेच्या वनवासाचीं चवदा वर्सां पुराय जाल्लीं आनी प्रभू श्रीराम अयोध्येंत आपल्या घरा परतलो, तो दीस चैत्र प्रतिपदेचो आसलो. श्रीरामाक येवकार दिवपाक अयोध्येच्या लोकांनी आपल्या घरार घुढी लावन प्रभू श्रीरामा विशीं आदर उक्तायलो. लंकेश्वराचेर विजय प्राप्त केल्ल्यान ही घुडी विजयध्वज जालो. घुडयेक विजयध्वज म्हणपाचो आनीक एक संदर्भ मेळटा. चैत्र शुद्ध प्रतिपदेक श्रीरामान वालीक मारून ताचो छळ सोंसतल्या प्रजेक सोडयली, ताका लागून हो विजयदीस थारलो म्हणून ह्या दिसा घराघरांनी घुडी लायतात.
ह्या चैत्र पाडव्याक घरांघरांचेर घुडी लायतात म्हूण ह्या सणाक घुडी पाडवो म्हणटात. गोंयांत हिंदू लोकूय घराघरांचेर पाडव्या दिसा घुडी लायतात. 40 वर्सां पयलीं कांय थारावीक घरांनी घुडयो उबारताले, मात आतां सगलेजाण ती उबारतात, मिरवणूक काडटात. घुडयेचो रंग तांबडो, हळदुवो, गुलाबी वा पाचवो आसता. घुडये वांगडा आंब्याचो ताळो, कोडूलिंबांचो ताळो, बताशाची माळ आनी फुलांचो हार आसता आनी सगळ्यांत वयर पितुळचो वा तांब्याचो तांबयो खोयतात. तांबयार वयर ओलसार पिंजरीन स्वस्तीक काडटात.
घुडयेवेलो उरफाटो खोयल्लो तांबयो वा चिंबू म्हणल्यार देवळाच्या कळसाचें प्रतीक मानतात. हाचें फाटलें शास्त्रीय कारण म्हणल्यार जमनींतल्यान वयर सरपी उर्जेचीं ल्हारां उरफाट्या तांबयांत भितर सरून आपल्या घरांत भितर सरचीं. तांबयार काडलेलें स्वस्तीक शुभ आसून उदरगतीचेंय एक प्रतीक म्हूण मानतात. आंब्याची पानां सगळ्यांत शूभकारक मानतात. हिंव सोंपताच वातावरणांत खूब तापपाक लागता. कोडू लिंबांचो पालो कितल्याशेंच दुयेंसाचेर एक बरें वखद. कोडूलिंबाची पानां बांदून दुयेंसां पयस दवरपाक घुडी संदेस दिता. नवें वर्स गोडसाणीन सुरू करचें म्हण गोड बताशांची माळ बांदतात.
गोंयांत पाडव्या दिसा घरांनी लोक सकाळीं न्हावन धुवन तयार जातात. कोडू लिंबाची पानां वाटून चटणी वा ल्हान गुळे करतात. न्हावन जाले उपरांत घरांतलो दर एकटो ही कोडूलिंबाची चटणी खाता. देवाची पुजा जाले उपरांत मानीच्या कोंड्याक आंब्याचो ताळो, कोडुलिंबाचो ताळो, फुलांचो हार, आनी बताशांची माळ घालतात आनी उरफाटो तांबयो घालतात. घरांतलो मुखेली घुडयेची पुजा करता तिका आरत दाखयता. कांय वाठारांनी जोडयेन घुडयेची पुजा करतात.
गोंयांत दरेक हिंदू परब मनोवपाची वेगळी रीत आनी परंपरा आसा. गोंयांत कांय घरांनी घुडी उंच लायतात, कांय कडेन ती पाटार उबी करतात. घुडी लायली म्हणतच थोडो लोक सांजेर आरत दाखोवन ती देंवयतात, थोड्या घरांनी पांच दिसांनी घुडी देंवयतात. चडशा गांवांनी लोक रामनम जाली म्हणतच घुडी देंवयतात. घरांत नवी व्हंकल आसत जाल्यार पाडव्या दिसा पासडी म्हूण एक सुवाळो करतात. व्हंकलेची आवय वटेनच्यो पांच बायलो तिच्या घोवागेर येतात. वांगडा येताना तिका साडयेची व्हट, फळां आनी कितेंय गोड हाडटात. घोवागेर मागीर तिका एका कदेलार बसोवन हाडलेली मिठाय आनी फळां मांडटात. व्हंकलेच्या कपलाक लायतात आनी व्हट भरतात. पांच- स गांवची बायलां येवन व्हंकलेच्या कपलाक लायतात आनी आहेरूय दितात. व्हट भरतना घातलेली आवयली साडी व्हंकल न्हेसता. सगळ्या सोयऱ्यांक च्या, पाणी दितात.
ह्या दिसा घरांत शिवराक जेवण आनी चड करून कोंकण दुदयाची खीर वा कणंगाची खीर गोडशें म्हूण करतात. कांय लोक ह्या दिसा आपल्या कुळदेव वा देवीच्या दर्शनाक वतात. तर असो हो सुख, समृद्धी हाडपी उत्सव. हिंदूंचें नवें वर्स.

प्रिता परब
9921382375