संगिताचे बळगें

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

संगीत जिणेंत ओलसाण, शांती हाडटा. स्कुलांत मध्यंतराक वाद्यसंगीत बी वाजोवंक जाय. विद्यार्थ्यांक गोडी तयार जातली. कान तयार जातले. संगितांत एक बळिश्ट शक्त आसा. मनशाक आनंद दिवपाची.

संगीत आनी साहित्य ह्यो दोन वेगळ्यो कला आसल्यो तरी तांच्या गोडव्या संदर्भांत म्हजें एक निरिक्षण आसा. संगिताच्यो आपल्यो आवडट्यो रचना कितलेय खेपे जरी आयकल्यो तरी ताची गोडी अवीट आसता. साहित्य आमी परत वाचलें तर पयले खेपे वाचिल्लें ती गोडी उरना. संगीत थेट काळजाक भिडटा. बरें मंजूळ संगीत काळीज गदगद करून सोडटा. तें आंग-आंग भेदून वता. आपली कुरू काळजार कोरांतून.
आमी खूश आसतात तेन्ना भितरल्यान खंयच्यान तरी गाण्याची धून गुणगुणत शरीरभर स्पंदीत जाता अशें अणभवाक येता. केन्नाय ती सुरावट कानांत मुरिल्ल्या लेहऱ्याची ट्यून आसूं येता वा एकाद्र्या बांसरीच्या सुरावटीचो रागाचो आलाप लेगीत. संगीत जिवनांत फुलारो, रसमयता आनी ओलसारपण हाडटा. आनंदाचो पावस हाडटा.
संगीत आनी गणीत हांणी म्हज्यांतल्या लेखकाक आनी कलाकाराक खूब कितें दिवन एक गिरेस्तकाय हाडली. संगितांत गणीत आसा. ताल अमूक मात्रांचो आसता तेन्ना गायका खातीर वा नर्तका खातीर सम दाखोवपी लयकारीचें गणितीय घडयाळ आसता. समेर येवप हें लयकारीचें गणीत.
लेख वा ललीत निबंद हे म्हाका एका ख्याला सारके दिसतात. ताचें उड्डाण, उठाव म्हणजे टेक ऑफ हें आलापा सारकें. विलंबीत लयींत चलपी. उपरांत मध्य लय. निमाणी द्रूत लय येवन ख्यालाचें विमान लॅण्ड जाता, तसोच धाकटुलो तराणो आळोवन गायक ख्यालाचो समारोप करता. साहित्यकृतीय तशीच आसची. लॅण्डींग सामकें सहज, सोंपें आसचें. विमान देंवयतना टायर धांवपट्टेक तेंकून ‘घास्स’ करून धक्के बसचे तसो शेवट जायनासतना फुलपाखरांच्या धांवपट्टे वेल्यान फुलांचे टायर वतात इतलें हें देंवोवप अळंग जावचें. साहित्यकृतीचो शेवट अचळय जावचो पूण सणसणीत विचार, संदेश हांचो विचार-किडो तकलेंत उळउळत उरचो.
पंजाबी भजनांची गोडी आगळी. गुरू महिमा गावपी, भक्तीरसान भरिल्लीं भजनां. ह्या भजनांक झुळझुळू वाजपी दोन तीन हार्मोनियम आनी त-ण-त-ण वाजपी तीन तबला संच हांची सोबीत साथ आसता. मन क्यूं बैराग करेगा, सद्गुरू मेरा पूरा… अशा जायत्या भजनांतल्यान येवपी पंजाबी मुशींतलो भक्तीरस कानांक गोड लागता.
संतूर वादक पं शिवकुमार शर्माची हंसध्वनी रागा वेली एक ध्वनीफित आसा. केरी- प्रियोळ वा सत्तरींतल्या वाघेरी पर्वता वेल्यान उंच उंच दोंगरा वेल्यान थंड, शितळ उदकाचे तुशार वा मोट्टे निस्तुपी थेंब लयदार गतींत कोसळचे, थंय जायतीं शेवणीं चिंवचिंवाट करत उडत आसचीं, तसो भास हें अप्रतीम संतूर वादन आयकतना जाता. पयसुल्ल्या प्रवासांत वतना गाडयेंत असलें संगीत जाय.
श्रावणांत घन निळा हें गीत श्रावणांत आयकतना कितलो आनंद जाता. सुधीर फडकेचीं भावगितां, भक्तीगितां आनी गीतरामायण हो मोटो ठेवो. म्हान गायक, संगीत रचनाकार पं जितेंद्र अभिषेकी हांणी मराठी नाट्यसंगिताक कांय दसकां खूब मोटी उंचाय दिली. रेडियोचेर अज्रंवर हिंदी फिल्मी पदां परत परत आयकलीं. विविध भारती धरून बिनाका गीतमाला अशा तरेकवार कार्यावळींतल्यान हीं गितां आयकलीं. यमन रागाचेरूच शेंकड्यांनी फिल्मी गितां संगीतबध्द केल्लीं आसात. अजून वाव आसा कारण यमन हें एक अनंत अंतरिक्ष, अशें सगळे संगीत कलाकार म्हणटात. हे यमन गाण्यांचे स्वर आंग सांसपितात कशें दिसता.
यू ट्यूब हें इंटरनॅटान हाडिल्लें मोटें वरदान. गणितांत अचूकतेचें शास्त्र आसा. संगितांत अचूकतेची कला आसा. निझामुद्दीन खानाची तबल्याची लग्गी कितली गोड ताचेर म्हजो एक मित्र देहभान विसरून उलयता. संगितांत कला आनी कलात्मकता, सौंदर्य, काव्यात्मकता, भाव रस, भक्ती रस काळजाच्या खोल कप्प्यांत ओलसाण ओततात. शास्त्र जायूच पूण शास्त्रा परस कला सरस आसूंक जाय. कला एकरेशीय नासता. कलेच्यो भोवरेशा सादरीकरणांत उठून दिसूंक फावो.
पं मल्लीकार्जून मन्सूर, किशोरीताई, पं जसराज, पं जितेन्द्र अभिषेकी, पं अजय चक्रवर्ती, पं राजन आनी पं साजन मिश्रा, पं प्रभा अत्रे…. हांच्यो मैफिली कानांचीं फुलां करून आमी आयकल्यो.
मजगतीं, जायत्या मराठी, हिंदी भजनांनी आमचे जिणेंत समृध्दी हाडली. ‘हे गोविंद हे गोपाल, हे दयाल नाथ’ हें जगजीतसिंग हांच्या आवाजांतलें भजन आयकतना एका वेगळ्याच विश्वांत अचळय उफेल्लेवरी दिसता. जीव ल्हवपीक जाता. शांत शांत दिसता.
‘विश्वाचा विश्राम रे स्वामी माझा राम रे’ हें अभिषेकींनी गायिल्लें गोंयचे संत कृष्णंभट्ट बांदकरांचें भजनूय अशेंच मधूर आसा. गोंयचे आनीक एक संत सोहिरोबा आंबिये रचीत ‘हरी भजनाविण काळ घालवू नको रे’, हें अभिषेकींच्या आवाजांतलें भक्तीगीत लेगीत गोड आसा.
संतकवींच्या रचनांत इंद्रियातीत अनुभुतींचो आस्पाव शब्दबध्द आसता. प्रार्थना आसता. ईश्वरी गुणगान आसता. अद्वैताच्या अणभवान भारिल्ली शरणागत, नम्र भावना आसता. होरावणी आसता.
संजीव अभ्यंकर हांचीं दत्त भजनां आनी हेर भजनां काळजाक नितळसाणीचो अणभव दितात. माणीक वर्मा हांणी गायिल्लें, ‘अमृताहूनी गोड नाम तुझे देवा’ हें अज्रंवर भजन हो भक्तीरसाचो पाक कसो.
संत कबीरांची कितलींशींच भजनां आसात. ‘माटी कहे कुम्हारसे तू क्या रोंधे मोहे एक दिन ऐसा आयेगा मैं रूंधूंगी तोहे’… हें लक्ष्मी शंकर हांचें रेडियोचेर आयकल्लें म्होंवें कबीर भजन यादींच्या पेटलांत आसा.
आर्विल्ल्या तंत्रज्ञानान संगीत आयकुपाचीं बरीं साधनां आमकां दिल्यांत. अती आर्विल्ली स्पिकर यंत्रणा आयल्या. इल्ल्याशा एमपीथ्री प्लेयरांत आमी शेंकड्यांनी गितां वा वाद्यसंगीत रिकॉर्ड करून विमानतळाचेर प्रतिक्षा करतना वा गाडयेच्या प्रवासांत वा रेल्वे प्रवासांत वा खंयूय वाट पळेतना आयकूंक शकतात.
संगीत जिणेंत ओलसाण, शांती हाडटा. स्कुलांत मध्यंतराक वाद्यसंगीत बी वाजोवंक जाय. विद्यार्थ्यांक गोडी तयार जातली. कान तयार जातले. संगितांत एक बळिश्ट शक्त आसा. मनशाक आनंद दिवपाची. संगितीय व्याकरण आमकां कळूं, ना कळूं, काळजाक नाचोवन रिफ्रेश करपाची ताकद तातूंत आसा. तंत्रज्ञानान संगीत खिणा भितर पयस पयस जगभर पावयलें. म्हान संगीतकार बिदोवनाचें एक वचन आसा – सगळें शाणपण आनी तत्वचिंतन हांच्या पेल्यान संगीत हो एक साक्षात्कारी अणभव आसा. खरें तें!!

मुकेश थळी
फोंडें