श्रावणांतली पयली परब

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

श्रावणांतली पयली परब म्हणजेच नागपंचम. श्रावण शुद्ध पंचमीक, कालिया नागाचेर जैत मेळोवन यमुना न्हंयेंतल्यान, श्रीकृष्ण बर्‍या भशेन न्हंयेचे देगेर आयलो, तो दीस नागपंचमी म्हणून हिंदू लोक मनयतात. शेतां- भाटांनी हुंदीर अन्न धान्याचें लुकसाण करतात. पुण शेतांनी बिळां करुन रावपी सोरोप ह्या हुंदरांक खातात आनी धान्याचें लुकसाण उणें जाता. देखून सोरपाक शेतकामत्यांचो इश्ट मानतात.

नागपंचमी दिसा अनंत (म्हणजेच शेष), वासुकी, पद्मनाभ, कम्बल, शंखपाल, धृतराष्ट्र, तक्षक आणि कालिया या ८ सोरपांची पूजा करतात. महादेवांच्या प्रतीकां मदलें एक म्हत्वाचे प्रतीक म्हणल्यार सोरोप. श्रीविष्णूचे प्रतीक म्हणूनय ताका भजतात. श्रावण हो शिवाची उपासना करपा खातीर बरो म्हयनो मानतात. ताका लागून नागपंचम आनी सोरपाचे पुजेक म्हत्व येता.

ह्या दिसा पाटार वा वण्टीर सोरपाचें चित्र चित्रायतात. थोडे कडेन चिकण मातयेचो नाग हाडुन ताची पूजा करतात. दूद आणि लाह्यांचो नैवेद्य दाखयतात. दूर्वा, धंय, गंध, अक्षता, फुलां ओपुन ताची पूजा करतात. पूजेवेळार ‘नमोsस्तु सर्पेभ्यो ये के च पृथ्वी मनु। ये अंतरिक्षे ये दिवि तेभ्य: सर्पेभ्यो नम:। असो  मंत्रोपच्चार करतात.

पूजेच्या दिसा सर्पदेवतेची पूजा केल्यार कालसर्प आनी सर्पदोशाचा प्रभाव पयसावता. नागपंचमीक नागाची पूजा केल्यार फामिलींत सर्पभंय उरना अशें पुराणात सांगलां. सर्पभंयाचे मुक्ती खातीर नागपंचमीक घराच्या मुखेल दारार, गायच्या शेणान नागाची मूर्ती तयार करून ताजेर दूर्वा आणि शेंदूर लायतात.

गोंयांत नागपंचमीक पांचवीचार आणि लांबट आशिल्ल्या हळडीच्या पानांनी ‘पातोळ्यो’ करुन ही परब मनयतात. हळदी पानांक येवपी एका वेगळ्याच वासाक लागुन पातोळ्याक एक वेगळीच रुच येता. पातोळ्यो सुरबुस लागतात. 

समेस्तांक नागपंचमीची परबी.

  • एकनाथ सामंत