भांगरभूंय | प्रतिनिधी
जेन्ना शेत पिकता तेन्ना सोमार नाजाल्यार बिरेस्तार धरून ‘मूठ’ वा मुठय ही विधी करतात. मूठ केले उपरांत लुवतात. लुवून कवळटात आनी येंगां करून गुडो वा बोवलो घालतात.
समाज वेवस्थेच्या आर्विल्ल्या काळार सावन चलत आयिल्लो एक म्हत्वाचो वेवसाय म्हणल्यार शेत. गांवांतले जायते लोक आयजय शेत रोयतात. ग्रामीण वाठारांनी शेत रोंपणेच्या वेळार वा पावला कणकणीं जायतीं शास्त्रां आनी विधी करचीं आसतात. आधुनीक काळांत तंत्रगिन्यानाच्या विकासाचो प्रभाव शेती वेवसायाचेरय जाल्लो दिश्टी पडटा. आदलीं कितलींशींच आवतां वचून आयज तांचो जागो आधुनीक माक्नांनी घेतला. हाकाच लागून शेतां कडेन संबंदीत आदल्यो चाली-रिती, परंपरा,शास्त्रां, विधी, देवस्पणां खंय तरी नाजायत वचपाक लागल्यांत अशें म्हणल्यार अतिताय जावची ना.
पावस येवचे पयलीं शेतां निवळ करून उजो घालून घेतात. पूण आतां चडशे शेतकार उजो घालनात. पर्यावरणाचे नदरेंतल्यान पळोवंक गेल्यार ही तशी बऱ्याचीच गजाल म्हणूंक जाय. पावस पडून शेताच्याे कुणग्यो भरतात तेन्ना ‘फुडलीक’ म्हणून एक म्हत्वाची विधी करतात. ह्यो सगल्यो विधी करपा खातीर एक मनीस नेमिल्लो आसता. फुडलीक करपाची ही परंपरा आदल्या काळा सावन चलत आयल्या. फुडलीक चड करून आयतरा नाजाल्यार बुधवारा करतात. त्या दिसा शेतांत देवाक नाल्ल फोडून फुडलीक करप आनी शेतांत बैलाचें जोत घालपाक आरंभ करतात. शेतांत जोत घालपा खातीर बैल लागताच तशेंच घडप लागता. घडप म्हणल्यार नांगर, जगल, रीस, जूंव, निर्माणें हें सगलें लांकडी सामान घेवन दोरयांनी बांदून घडयतल्याक घडप म्हणटात.
बीं घालूक थोड्यो कुणग्यो कसून घेतात, मेरो मारून रोव (बीं) रोयतात. मागीर उरिल्ल्यो कुणग्यो कसतात, मेरो मरतात आनी मागीर अळय घालून चिखल करून मारिल्ल्यो मेरो परत्यो लावन जाले उपरांत निवळ लायतात. पूण आतां निवळ्याच्या जाग्यार माडी ओडटात. सारें मारून घेतात आनी रोंप लायतात. रोंप लावन जाले उपरांत शेतांत कांयच खावंक, फोडूंक जायना. तशेंच रोंप लावन जाले उपरांत ‘ओप’ म्हणून एक विधी करतात. ओप म्हणल्यार त्या दिसा खीर, वडे, वेगळीं वेगळीं खाणां-जेवणां रांदतात. शेतांत वावराक व्हेल्ल्या सगल्या आवतांक गंधफूल करतात. तातूंत नांगर, खोरें, निवळें आनी आयज ट्रॅक्टराचो लेगीत आस्पाव करतात. ते भायर बैलांक खीर आनी वडे खावंक दितात आनी एक पान वाडून भायरय दवतात.
जेन्ना शेत पिकता तेन्ना सोमार नाजाल्यार बिरेस्तार धरून ‘मूठ’ वा मुठय ही विधी करतात. मूठ केले उपरांत लुवतात. लुवून कवळटात आनी येंगां करून गुडो वा बोवलो घालतात. थोड्या दिसांनी एके कुणगेंतलें ‘नळ’ काडून घेतात आनी पेटून माट करून शेण काडटात. हेच सुवातेक ‘खळ’ अशें म्हणटात. खळ हे सुवातेक पवित्र मानतात. उपरांत ह्याच खळार मळणी घालतात. मळणे उपरांत ‘जगण’ ही विधी करतात. ताका ‘सूप लावप’ अशेंय म्हणपाची चाल आसा. त्या दिसा खळार कोंबयेचें पील सोडटात. खळा वयल्या भाताचे राशीर नाल्ल दवरतात. भाताचे राशीच्या कडेन पांच बारीक भाताच्ये राशी, खावचें पान, सुपारी, मुडकूळ, कोयती, चुन्नी पानां, बुडकुले, मातयेचे घोडे, बँड वाजक, नाग दवरून शास्त्र करतात आनी भात वाऱ्याक दितात.
पांच दिसांनी ते सगले बुडकुले काडून दवरतात आनी मागीर शिवरात्र जावन बुधवार नाजाल्यार आयतार धरून शेतात ‘चोरू’ घालतात. हेय चोरू घालपाचे विधीक जगण अशेंच म्हणटात. त्या दिसा एके कुणगेंत पांच चुली करतात आनी ताचेर बुडकुल्यांत चोरू शिजोवन खळार व्हरून सगलीं शास्त्रां करतात. त्या दिसा सावन शेतांत चुली घालून रांदूक मेळटा.
आयच्या काळात शेताक काम करपा खातीर यंत्रणाचो वापर वाडलो तरी लेगीत आमकां जायत्या गांवगिऱ्या वाठांरानी आनी खास करून वेळीप समाजांत अशे तरेच्यो जायत्यो परंपरां, शास्त्रां- विधी आनी चीली-रिती शेतांतलें सुपीक-पिकाळ मातयेक सासणाच्यो घांस मारून रावल्यात. हीच खरी संस्कृताय आनी अस्मिताय.
राधा गांवकार
एम. ए. कोंकणी
सरकारी म्हाविद्यालय केपें
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
