भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आपल्या लाव- लश्करांच्या वांगडा भोंवप हो राजाचो अभिमान आशिल्लो. पूण मोगल बादशाय हुमायूँ हो असोच एक राजा आशिल्लो. ताका आपलीं पुस्तकां घेवन भोंवपाची आवड आशिल्ली.
जेन्ना जेन्ना तो आपल्या भोंवडेर वतालो. तेन्ना- तेन्ना तो राज वाचनांलयांतलीं सगळीं पुस्तकां आपल्या दोन उंटांचेर व्हरतालो. कोण जाणा?.. केन्ना कसलें पुस्तक वाचपाची इत्सा मनांत जातली !. झुजांच्या काळांत लेगीत ताचे दोनूय उंट पुस्तकांच्या राशीन भरून ताचे वांगडा चलतालें. तो चलत्या – भोंवत्या आपल्या मोबायल लायब्ररीक “ शुतुर – ए – किताबखाना”, अशें म्हणटालो. अशे ऊंट, जांची ‘लायब्ररी’ आसची. फारसी भाशेंत ऊंटाक ‘शुतूर’ अशें म्हणटात.
वर्स 1540 त सूर सुलतानाचो राजा शेर शाह सूरी हांणी हुमायूँक झुजांत हारयलो. दिल्लीचे गादयेर आपलो ताबो घेतलो. आपलो जीव वाचोवपाक हुमायूँक भारत सोडून सिंधाक पळून वच्चें पडलें. ताणें आपल्या पुराय राज्याचेर उदक सोडलें. पूण ताणें आपलीं पुस्तकां सोडलीं नात. सगळीं आपलीं पुस्तकां आपल्या दोन ऊंटांचे फाटीर घालून आपल्या वांगडा व्हेलीं.
फाटल्या 10 – 12 वर्सांत हुमायूँ सतत भोंवडी केल्यो. जायतीं झुजां तो झुजलो. हिंजुस्थान ते सिंध, सिंध ते बलुचिस्तान, उपरांत अफगाणिस्तान आनी अफगाणिस्तान ते परतून इराण असो ताचो प्रवास. भोंवडी खूब कठीण, कश्टांची जख्मी करताली. तरीय पूण ताचे वांगडा ‘शुतुर – ए – किताबा खाना ‘ सांगातान चलताले.
खूब आदीं खंय, एक फावट काफिलो दोंगरांतल्यान अफगाणिस्तानाक वचतालो. पूण अचकीत वाटेर खूबच बर्फबारी जाली. दोंगर कोसळ्ळे. मार्गार सगलोच झेल सांचिल्लो. अशे परिस्थितींत सगळें सामान व्हरप शक्य नाशिल्लें. हुमायाँनाक आपलें सगलें सामान सोडून वचचें पडलें. खावपाक-पिवपाक लेगीत कांयच दवरूंक मेळ्ळें ना. पूण असल्या दुखेस्त वेळार लेगीत आपलें ताणें वाचनालय सोडलें ना. ताका खाण-जेवण नासूं पूण वाचपाक पुस्तकां जाय आशिल्लीं.
एक तेंप असोय आसलो. जेन्ना हुमायूँन आपलें एक दीस वाचनालय वगडायलें. 1551 त ताचो बंडखोर भाव कामरान हाच्या सैन्यान अफगाणिस्ताना लागीं आशिल्ल्या किपचाक दर्यादेगेर ताचेर हल्लो जालो. हिमायूँ जख्मी जालो. आनी पुस्तकां वांगडा ताचे दोनूय ऊंट पयस गेले. ते एकामेका पसून वेगळे जाले. हुमायुँनाक खर धक्को बसलो. कारण वायट काळांत लेगीत ताणें हीं पुस्तकां सुरक्षीत दवरल्लीं. ताचे ऊंटूंय वेगळेपणाक लागून त्रासांत पडटले, हे खात्रेन.
घडये, ताकाच लागून 1553 वर्सा एक दीस हुमायूँक दोनूय ऊंट अचकीत स्वताच जावन ताचे लागीं परतले. अजापाची गजाल म्हळ्यार सगळीं पुस्तकांय ताच्या फाटीर सुरक्षीत सांबाळून हाडिल्ली. ते कशे परतले तें एक कुवाडेंच आशिल्लें.
हे ऊंट जीं पुस्तकां व्हरताले, तीं सादारण पुस्तकां नाशिल्लीं. तीं हुमायूँ आनी ताचो बापूय मुगल सम्राट बाबर हांचीं राजशायी पुस्तकां आशिल्लीं. तातुंतलें एक पुस्तक म्हळ्यार ‘बाबरनामा’ हें संवसारांतलें एक नामनेचें पोरणें पुस्तक. ह्या संवसारांत सम्राट बाबर हांणी स्वता आपल्या जिविताचे विशीं बरयलां. हुमायूँ हांच्या ऊंटांनी हीं पुस्तकां सांबाळूंक नाशिल्लीं जाल्यार संवसाराक ‘बाबरनामा’ सारकिल्ल्या पुस्तकांची खबर – खबरुच नासपाची. तातूंत बरयिल्लो मुगल इतिहास कोणूच आयज वाचचो लेगीत नासलो. वर्स, 1555 हुमायूँन भारतांत परतलो. तेन्ना ताचे ऊंट वाचनालय परतून आयलें. हुमायूँन सूर सुल्तान राज्याचेर जैत मेळोवन भारताचेर परतून राज्य केलें. परत येतकच ताणें आपलें राज्य वाचनालय परतून बांदलें. निमण्या खिणांत लेगीत हुमायूँ ताच्या वाचनालयांत आशिल्लो.
साहित्या वांगडाच हुमायुँनाक कलेचीय आवड आशिल्ली. ताच्या पुस्तकाचेर मुगल कलाकारांनीय ताच्या काफिल्यांत वांटो घेतिल्लो. बर्फाळ दोंगराचेर आपली सगळ्यो वस्तू वगडावन लेगीत ताका कलेची कल्पना आशिल्ली. ते परिस्थितींत एक सोबीत सुकणें पळोवन ताणें आपल्या चित्रकाराक त्या सुकण्याचें चित्र काडपाक सांगलें. अशें मानतात, शेर मंडल मुगल सम्राट हुमाय़ूँनाचें वैयक्तीक ग्रंथालय आनी वेधशाळा आसा, ही एक भोव सोबीत दिसपी, दोन मजली इमारत. तिचे माथ्यार इस्लामी घुमट आसा. “अखेरेक हांव हांगा आयलों, आनी अस्ताक वचपी तांबडे रंगाचें सोबीत प्रतिबिंब म्हाका दिसतालें. दुख्ख्याची गजाल म्हणल्यार दुसऱ्या माळ्यार चडप खूब कठीण आसलें. आयज लेगीत ती दिल्लींतली सोबीत इमारत,आनी भोंवतणीचो पोरणो किल्लो अखंड संरचनांतली एक सुंदर वास्तू जावन आसा अशें म्हणल्यार चुकत काय हांव?…
( सायकल, – फराह अजीज, मार्च 2025)
विशाल सिनाय खांडेपारकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
