भांगरभूंय | प्रतिनिधी
एक वंशीक जनांग जेन्ना सामुहीकपणान स्थलांतरीत जाता तेन्ना ताच्या लोकवेदाचें कितें जाता? हो प्रस्न कल्पित दिसूं येता, पूण कांय तथ्यात्मक जापो उपलब्ध आसात. केरळांतलो कोंकणी समाज खरें म्हणल्यार एक विस्थापित वंशीक जनांग. पोर्तुगेजांच्या धर्मीक अत्याचारांक लागून सोळाव्या शेंकड्यांत गोंयांतल्यान कोंकणी लोकांचें व्हडलेंच विस्थापन जाल्लें. लोकवेदाच्या विशयांत वचचे पयलीं विस्थापित कोंकणी जनांगाच्या इतिहासाची थोडी वळख घेवप प्रासंगीक तशेंच फायदेशीर आसतलें. विशया कडेन ताचो नीट संबंद आसाच.
केरळांतल्या कोंकणी जनांगाचो इतिहास कितल्याशाच शेंकड्यांनी विस्तरून आसा. कोंकणी उलोवपी सरस्वत ब्राह्मण, वैश्य, कुणबी, सोनार, आदी लोक सोळाव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत गोंयांतल्यान दर्यादेगेवेल्या केरळच्या वेगवेगळ्या वाठारांनी बऱ्या प्रमाणान स्थलांतरीत जालो. गोंयांतल्या तांच्या जिविताक आनी अस्मितायेक व्हडलो धोको खरोच आशिल्लो म्हणून त्या स्थलांतराक ‘पलायन’ म्हणूं येता. खंयच्याय दैवी फुडारी वा सोडवणदारा बदला तांकां कांय मेहनती फुडारी आशिल्ले, जे रिकाम्या हातान येवंक नाशिल्ले.
ते सगळे लोक भोवच कश्ट करपी आनी आत्मविस्वासी आशिल्ले म्हणपाचें स्पश्ट दिसता. थळाव्या लोकांनी पयस दवरिल्ल्या अशा वाठारांनी लेगीत रावपाक ते कोण फाटीं सरले नात. थोड्याच काळान त्या कोंकणी लोकांनी उदरगत मेळयली आनी थळाव्या लोकांकडेन बरें नातें जोडपांत येसस्वी जालेय. जायत्या तरांनी आनी बऱ्या प्रमाणांत तांणी स्वताक ह्या वातावरणांत जुळोवन घेतले. तरी पूण तांणी आपल्यो जायत्यो चालीरिती, परंपरा, भास आदींचो मोगान सांबाळ केलो हें लेगीत खरें. खाणा जेवणाच्या मळार हिट्टू, पातरवडो, वलवल, आंबट, डुंडूं, पंचकादाय, आदी जायतीं खाशेलीं खाणां फकत तांकांच तयार करपाक मेळटात. साडी घालपाची घुसळी शैली ही कोंकणी समाजाची खाशेली शैली. ही शैली आयज लेगीत कांय जाण्ट्या बायलां कडेन प्रचलीत आसा.
जाल्यार देवळांतल्या उत्सवाक लागून जावपी ‘मोंचुव काडप’नांवाची व्हडें व्हरपी मिरवणूक ही एकदम नवी परंपरा. सोळाव्या शेंकड्यांतल्या तांच्या दर्यामार्गांतल्यान भायर सरपाचो उगडास घेवपी अशे ही परंपरा देवळांतल्या उत्सवा वेळार मनयतात. ही चाल जरी खूब खोशेन आनी उमेदीन पाळटात तरी ताचे फाटली याद म्हणल्यार जिणे खातीर केल्ल्या कठीण संघर्शाची. त्या संघर्शाची, अपरिहार्य अश्या पलायनाची वेदना आनी मार्मिकता हांगेल्या लोकवेदांतय दिसून येता.
‘फरंग्यालें तारूं’ ह्या लोकगितांत पुर्तुगेजांच्या तारवांतल्यान येवपी उजवाड उदकाचेर पडबिंबित जातना एका घरांतल्या तरणाट्याक दिसता. तारवांतले व्हले कशे वापरताले आनी ते कशे घाव करताले हाची याद बी गितांत येता.
‘फरंग्यालें बावलें’ ह्या लोकगितांत पुर्तुगेज गुड्ड्याचो उल्लेख आसा. हांगासर हें कशें आयलें म्हूण चिंतून जावन, पोर्तुगेजा भशेनूच असंख्य इत्सा आनी मागण्यो प्रगट करपी ताची खर निंदा करता. स्थलांतराच्या उपरांत कांय काळाक केरळच्या कोंकणीं लोकांक आपले मूळ वाठारांत परत वचपाची थोडी प्रत्याशा आसूं येता. ताची शक्यताय ल्हवू ल्हवू उणी जायत गेली आनी मागीर ना जाली म्हणटना तिची सुवात भावनीक यादींनी आनी अथ्रेकणेन घेतली.
हाचो पुरावो तांच्या कांय चालीरितींतल्यान मेळटा. कांय लोकगितांनीय ताचें प्रतिबिंब दिसता. तांणी कोचींतल्या एका वाठाराक गोंयच्या ‘साश्ट’ ह्या आपल्या मूळ थळाच्या उगडासान ‘षष्ठी परम’ अशें नांव दवरलां. ह्या षष्ठी परमांतल्यानच कोची देवळांतल्या उत्सवा वेळार प्रतिकात्मक रितीन ‘मोंचुव काडप’ ही मिरवणूक सुरू जाता.
घरा कडेन आयिल्ल्या भेटीदार कावळ्याक गोंयांत रावपी आपल्या प्रियजनांच्या बरेपणाविशीं विचारपी असो एक लोकप्रीय लोकगीत आसा. तातूंत भुरग्याचे वतीन कावळ्याक तीन सादे प्रस्न घालतात – “आरे कावळ्या, तूं गोंयांत गेल्लो? ह्या भुरग्याचो मामा थंय पळयलो? बेगीन येतलों अशें ताणें सांगलें काय?” बारीकसाणेन पळयल्यार ह्या साद्या गितांत लिपून आशिल्ली खोल भावनीक अथ्रेकणी आमकां जाणवता.
‘बोर बाळे बोर’ह्या गितांत साश्टीक गेल्ल्या भावान दार तयार करपा खातीर कांय नाल्लाचीं पानां घरा हाडल्यांत. हाका लागून वयनी बाय प्रसन्न जाता. सादीं आनी सादारण वस्तू लेगीत ‘साश्टी’ कडल्यान येतात ह्या कारणान खूब मोल मेळयतात.
शेंकड्यांनी वर्सां आदीं स्वताक ‘कोंकणस्थ महाजन’ म्हूण जाहीर करपाक कारणीभूत जाल्ली ती हीच भावना आसूंक जाय. वेगवेगळी जाती आनी गट म्हणून न्हय तर एकूच समाज म्हणून जगपाची आनी वळख दिवपाची तांची मुळावी इत्सा आशिल्ली. ते आपले भाशेक कितलें म्हत्व दिताले हाचो पुरावो सतराव्या शेंकड्यांतल्या इतिहासीक घडणुकेंतल्यान मेळटा. 1675 वर्सा कोचीचे तीन नामनेचे वैज – रंग भट, विनायक पंडित, आनी आपू भट – हांणी ‘होर्तूस मलबारिकूस’ हे संवसारीक नामनेचे लॅटीन ग्रंथावलीक (वनस्पतिशास्त्रीय विश्वकोश) आपलें अधिकृत साक्ष्यपत्र देवनागरी कोंकणींत बरयल्लें.
केरळांतले कोंकणी लोक आपले पारंपरीक पद्दतिनूच होली, उक्कूली सारके उत्सव मनयत आयल्यात. तांणी आपल्यो परंपरा, चालीरिती, संस्कार, भास, आदी अस्मितायेचीं साधनां भोवच जतनायेन सांबाळ्ळ्यांत. केरळांतल्या आनी गोंयच्या लोककथांचो तुलनात्मक अभ्यास केल्यार कांय बदलपी परंपरा, कांय दिवपघेवप, आनी थोडें सांस्कृतीक मिश्रण उजवाडाक येता. बदलांतले कांय बदल सामकेच म्हत्वाचे आसात. कुळदेवतांक जोडिल्लीं गितां आनी संदर्भ चड करून हांगाच्या कोंकणी लोकवेदांतल्यान ना जाल्यात. तांचे सुवातेर श्री वेंकटाचलपतीक जायत्या जाणांनी मान्य केलो आनी आपणायलो अशें दिसता.
कांय पोरणी थळ नांवां, तशेंच पोरन्या काळांतलीं सारकीं नांवांय ना जाल्यांत. तांचे सुवातेर ‘बायपेकारु’ वीरु, ‘बारांपळेचो’ दुदी, ‘अंब्रातेचो’ कोंबो, आदीं नवीं थळ नांवां आयल्यांत. देवळांनी जात्रेचे सुवातेर ‘आराट’ आयलां.
केरळांतल्या कोंकणी लोकवेदांतलें दिवपघेवप ‘म्हणी’ आनी ‘वाक्प्रचार’ हातूंत स्पश्ट दिसता. जाल्यार हें दिवपघेवप फकत लोकवेदापुरतें मर्यादीत नासता. लोकवेदांतलें दिवपघेवप हांगाच्या कोंकणी लोकांचेंच प्रतिनिधित्व करपी जावन आसा. ‘सोरोप खावप्यांच्या देशांत गेल्यार मदलो कुडकोच खावपाचो.’ केरळची ही विख्यात मलयाळम म्हण हांणी जिणेंत आपणायली अशें म्हणल्यार चूक ना.
घरां आनी देवळां बांदपांत, देवळाच्या उत्सवांच्या चालीरितींत आनी भेस आनी खाणाच्या मळार लेगीत केरळांतल्या कोंकणी लोकांनी खूब आपणायलां आनी आत्मसात केलां. केरळांतल्या कोंकणी देवळांनी सजयल्ल्यो हत्ती सयत आशिल्ली ‘शीवेली’, ‘चेंडा मेळम’, ‘पंचवाद्यम’, ‘नागस्वर सादरीकरण’, आदी पळोवन हेर प्रदेशांतले कोंकणी लोक अजापीत जातात. ‘शीवेली’ आनी ‘आराट’ हीं उतरां लेगीत केरळांतल्या कोंकणी लोकांनी बदलनासतना आपणायल्यांत.
आतां प्रचलीत आशिल्ल्या ‘म्हणी’ आनी ‘वाक्प्रचार’ हातूंतलो बरोच एक वांटो मलयाळम भाशे कडल्यान घेतिल्लो अशें दिसता.
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
