भांगरभूंय | प्रतिनिधी
तरणाटे पिरायेचेर कथा, कविता सामान्यतायेन सगलेच लेखक बरयतात. तें वायट न्हय. पूण लेख, निबंद सारक्या सामान्यतायेन बरयले वचनात अशा साहित्य प्रकारान समिक्षा नागेश शेट शिरोडकार हांणी आपले अभिव्यक्तीची सुरवात केल्या. (08) डॉ. भूषण भावेचीं हीं उतरां आसात समिक्षा शेट शिरोडकार हाच्या अंतरंग ह्या ललीत लेख संग्रहा संबंदान. समिक्षा कोंकणीच्या मळार नेमान कार्यरत आशिल्ले साहित्य मंथन सत्तरी, साखळी कोंकणी सेवा केंद्र, दिवचल कोंकणी सेवा केंद्र अशा साबार संस्थांचें वांगडी. मराठी आनी कोंकणी विशयांतल्यान विद्यादानाचें काम करतासतना ‘भांगरभूंय’चेर नेमान ताचे लेख उजवाडाक येताले. वाचन आनी लेखनाची आवड आशिल्ले समिक्षाचें हें पयलेंच पुस्तक. सामान्य मनशाचे सदचे जिणेंतले कांय प्रस्न, समस्या, सुवाळे, तत्कालीन काळांतल्या कोरोना महामारी, प्रशासन, बदलपी मनीस जीण अशा साबार विशयांचेर समिक्षान आपली लेखणी आपणायल्या.
मानवी जिणेच्या व्यापकतेचो कितलोय अभ्यास केलो तरीय तातूंत कितें तरी कमीपणां उरतातच. दिसपट्ट्या जिणेंतले कितलेशेच आयाम मनशाक समाधानी, रागीट वा अस्वस्थ करतात. अशा परिस्थितींत सगळे मनीस व्यक्त जाताच अशें ना. समिक्षान ‘अंतरंगा’च्या माध्यमांतल्यान प्रातिनिधीक रुपान ह्या सगळ्यांक शब्दबद्ध केलां. सर्जनशील व्यक्ती आनी लेखक म्हणून ताका समाजांतल्यो कांय गजाली अस्वस्थ करतात. मनशाचे वायट वागणुकेचेर आनी प्रवृत्तीचेर तें शब्दांची बडी मारता. सोयरीगतींत चल्याचीं फटींगपणां, पात्रताय आसून लेगीत नोकरे खातीर संघर्श करचो पडटा, लांच दिवची पडटा, मनीस आपणाली सामाजीक लागणूक आनी मानवी मुल्यां विसरता देखून ताणें शुल्लक लेखिल्ल्या एखाद्या गजालीची याद आनी भान समिक्षा सारकिल्ल्या लेखकान करून दिवची पडटा.
ललीत लेखाची एक जमेची बाजू म्हळ्यार ह्या प्रकारांत वस्तुस्थितीक प्राधान्य मेळटा. वा म्हणुंया, लेखक स्वता ताका प्राधान्य दिता. एखाद्या विशयाचेर आपणाक जें दिसता तेंच मांडपा वटेन ताचो कल आसता. स्वता अस्तुरी आनी शिक्षक आशिल्ल्यान ह्या दोनूय विशयांचेर बरयल्ले लेख वास्तवीक जाल्यात. शिक्षणीक मळावयल्या कांय तथ्यांचेर तें आपली नाराजी व्यक्त करता. ‘दिसावाड्यावयले शिक्षक’ लेखांत तासिका तत्वाचेर शिकोवपी शिक्षकाच्या त्रासांचेर, समस्यांचेर ताणें पोटतिडकीन वकतव्य केलां. नवे शिक्षणीक धोरणांतल्यो कांय त्रुटी ताका अस्वस्थ करतात. ‘कोरोना महामारेचे फांटभुयेचेर ऑनलायन शिक्षण पध्दती : फायदे आनी तोटे’ हातूंत आधुनीक काळांतल्या ऑनलायन शिक्षण पध्दतीचे दुर्गूण तें अधोरेखीत करता. देशी भासो आनी आयच्या पालक – भुरग्यांचे भुमिके संबंदान ताची एकूच अपेक्षा आसा – पालकांनी आपल्या भुरग्यांक विदेशी (इंग्लीश) भाशे वांगडा देशी भासांचेंय शिक्षण दिवचें. विद्यार्थी तशेंच सामान्य मनशान कोंकणी वटेन केल्ली आडनदर ताका पटना. गोंयकारांनी कोंकणीची जी स्थिती केल्या ती सुदारपाक समिक्षान कांय वाटोय सुचयल्यात. त्या अनुशंगान ‘प्रशासनाची भास कोंकणी जातली तरी केन्ना?’ हो अभ्यासपुर्ण लेख प्रत्येक गोंयकारान वाचपाक जाय. भास आनी गोंयचे काळखी फुडाराचेर भंय ताणें व्यक्त केला. ह्या संबंदान शिक्षकी वेवसायांतल्या आपणाल्या कांय अणभवांचें ताणें कथन केलां.
ग्रामीण जिणेंतली पारंपारीकता आनी अस्तुरी ह्या विशयांचेरूय समिक्षान आपणाले विचार प्रगट केल्यात. पुरूमेंत, उजवाडाचो उत्सव म्हळ्यार दिवाळी, उमेदीचो उत्सव गणेशोत्सव, ग्रामजीवन आनी थंयचें बदलतें जीवन, पसरो ह्या लेखांनी ताणें समाजांतल्यान शेणत चलिल्ली पारंपारीकता सांबाळपाचो हावेस उक्तायला. पुरूमेंत तशेंच दिवाळी आनी चवथ ह्या सणांचें गोंयकारांचे जिणेंत आशिल्ल्या म्हत्वाचेर आनी उपयुक्ततेचेर तें भाश्य करता. बदलत चलिल्ले ग्रामीण जिवनाचेर तें आपली खंत उक्तायता. कोरोनाच्या काळांत ताणें आनी भावान मेळून सांबाळिल्ल्या बापायच्या पसऱ्यान ताका खूब कितें शिकयलां – खास करून समाजजीवन आनी वेव्हारज्ञान. हाकाच लागून अस्तुरेचेर जावपी अन्याय आनी समाजान तिचे प्रती घेतिल्ली भुमिका ताका ओग्गी बसपाक दिना. सोयरीगत, लग्नाच्यो गांठी काय फटी?, स्त्री अबला न्हय सबला, चली एक वरदान हातूंतल्यान तें आपली ही अस्वस्थता व्यक्त करता. अस्तुरी वेगवेगळ्या रुपांनी समाजांत वावुरता, आमकां वेळा-प्रसंगार पावतात आनी आमचें मार्गदर्शन करतात. नोकरी आनी घर असो दोनकडलो व्याप सांबाळटना तिका तारेवयली कसरत करची पडटा. इतलें आसून लेगीत आयच्या ‘सुदारिल्ल्या’ म्हणिल्ल्या समाजांत तिची तडजोड केन्नाच सोंपना. तिका सुरक्षा मेळना, तिचे प्रती भेदभाव जाता. 2024 वर्सा लेगीत अस्तुरेच्या अशा विशयांचेर बरोवचें पडटा, तिच्या सुरक्षेचेर विचारमंथन करचें पडटा म्हळ्यार आमचो समाज खंयचे दिकेन वता आनी फुडारांत आमकां कितले भयानक प्रसंग पळोवचे पडटले, हाचो विचार करपाकूच भंय दिसता.
आपली सामाजीक जबाबदारी पाळटना समिक्षा वेसन, आयचो युवा आनी पालक, जगपाचो आदार उदक, लांच ह्या सामाजीक समस्या आनी विशयांचेर बरोवपाक फाटी रावना. समाज सुरळीतपणान चलता जाल्यार तें समाजा खातीरच म्हारक आसता. ह्या लेखांतल्यान समिक्षा एके वटेन वायट प्रवृत्तीचेर उलयता आसतना त्या संबंदान आमकां मार्गदर्शनूय करता. आपणाक आयिल्ल्या अणभवांच्यो देखी दिवन मनशाचे वागणुकेचेर तें प्रस्न करता. न्हीद, सकारात्मकतायेंतलो खरो आनंद, वाचनाचो मूलमंत्र जपोवया, चिंतनां, मोग अशा वैचारीक स्वरुपाच्या लेखांतल्यान मनशान सोंपेपणान टाळिल्ल्या विशयांचेर आमचें लक्ष ओडून व्हरता. तशें पळोवंक गेल्यार समिक्षान समाजांतल्या सामान्य तशेंच म्हत्वाच्या विशयांचेर लेखन केलां. प्रस्थापीत लेखक जरी नासलें तरी समाजाचो जबाबदार नागरीक म्हणून समिक्षान घेतिल्ली ही भुमिका उल्लेखनीय आसा. लिखणेंतल्यान समाज सुदारपा वटेन मारिल्लें हें ताचें पयलें पावल.
‘अंतरंगां’तले कांय लेख दिसाळ्याचेर उजवाडाक आयिल्ले. थंयची शब्दमर्यादा आनी आंवाठ समिक्षान पुस्तकांतय पाळिल्ले वरी दिसता. विशय मांडावळीचो क्रम, परिच्छेद आनी वाक्य रचना, निजाची ललीत शैली ह्या गजालींचो अभाव ताच्या लेखनांत जाणवता. ताका सांगपाचें खूब आसता. स्वताक आयिल्ले अणभव वा स्वताचे विचार मांडटना विचारांच्या ओघाक लागून अपुर्णता येवप स्वभावीकच. पूण विचार बरोवन जाल्या उपरांत ताची परत एक फावट तपासणी केल्या उपरांतच ‘लेख’ पुराय जाता. समिक्षान ह्या तरेचो तांत्रीक अभ्यास करपाची खूब गरज आसा. अशें आसलें तरी ‘अंतरंगा’चें साहित्यीक मोल खंयच उणें जायना. लेखनांत पडिल्लो खंड मान्य करप, हातूंतल्यानच समिक्षाचे अभ्यासू, जिज्ञासू आनी प्रयत्नशील वृत्तीची जाणीव जाता. सातत्य दवरलें जाल्यार हींच कमीपणां ताच्या लेखनाचीं शक्तीस्थळां जावंक शकतात. समाजीक तशेंच शिक्षणीक प्रस्नांची अभिव्यक्ती, आधुनीक काळांतली पुरोगामी नदर, सामान्य मनशाचे सुक्ष्म, पूण म्हत्वाचे प्रस्न मांडून समिक्षान आपणाली सामाजीक जबाबदारी पाळ्ळ्या अशें मुजरत म्हणीन दिसता.
अंतरंग
समिक्षा नागेश शेट शिरोडकार
प्रकाशन – एप्रील 2024
शुभा बरड वेलींगकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
