भांगरभूंय | प्रतिनिधी
28 फेब्रुवारी, राष्ट्रीय विज्ञान दीस! 1930 वर्साचें विज्ञानांतलें नोबेल पारितोशीक मेळोवन दिवपी भारत देशांतलो पयलो सोद ह्या दिसा लागलो. कांय वर्सांनी आमी त्या दिसाची शताब्दी मनयतले. तरी विज्ञानांतलें हें एकच मॅडल घेवन आमी मिरयतात. व्हड परंपरा आनी संस्कृताय आशिल्लो आमचो हो देश! बुदवंतपणाची मिजास मिरोवपी ह्या समाजाक ही भोवमानाची गजाल म्हणूंक येना. 1928 वर्सा, 28 फेब्रुवारीक भारतीय शास्त्रज्ञ चंद्रशेखर वेंकटरमण म्हणल्यार सर सी. व्ही. रमण हांणी तांच्याच नांवान प्रसिद्ध जाल्लो ‘रमण इफेक्ट’ हो सोद लायलो. ते तेंपार देश पारतंत्र्यांतल्यान दीस काडटालो. विज्ञान संशोधनाच्या कसल्योच सुविधा नाशिल्ल्यो. कोलकोताच्या कांय विज्ञान मोगी तज्ज्ञांनी एक ल्हानशी प्रयोगशाळा सुरू केल्ली. रमण ते तेंपार कोलकोतांत सरकारी नोकरी करतालो. फावल्या वेळांत थंय वचून संशोधन करतालो. विज्ञाना विशीं ताची आवड पळोवन ताका परदेशांत एके विज्ञान परिशदेंत प्रतिनिधी म्हणून धाडलो. थंय विज्ञान संशोधनाच्या नव्यो दिका ताका समजून आयल्यो. कोलकोताक येवन ताणें नव्या विशयाचेर संशोधन सुरू केलें. 28 फेब्रुवारी 1928 दिसा ताका येस मेळ्ळें. जगांतले संशोधक ह्याच सोदाची वाट पळयत आशिल्ले. फकत दोन वर्सांनी ह्या सोदाक नोबेल पारितोशीक जाहीर जालें. हेर संशोधनांक नोबेला खातीर वर्सांनी वर्सां वाट पळोवची पडटा. ताचे वयल्यान रमण सोदाचे मोल कळून येता. विज्ञान इतिहासांत भारताचें नांव उदेलें.
पूण, त्या उपरांत नोबेल पारितोशिकाचें पान रितेंच उरलें. स्वातंत्र्या उपरांत विज्ञान शिक्षण आनी संशोधन मळार खासा सुविधा निर्माण करूनय अपेक्षीत येस मेळ्ळें ना. देशमोगी लोकांक हाची खंत दिसपाक लागली आनी ताचेर गंभीरतायेन विचार जावपाक लागलो.
रमणाचो जल्म दीस 9 नोव्हेंबर 1888, ते प्रमाणें 1988 सी. व्ही. रमण शताब्दी वर्स आशिल्लें. विज्ञाना विशीं रुची आनी जागृताय वाडोवची हे नदरेन हें शताब्दी वर्स व्हड प्रमाणांत मनोवचें थारलें. ते प्रमाणें विज्ञानीक नदरेतल्यांन एक मोलादीक निर्णय घेतलो. सर रमणाचो जल्मदीस मनयलो जाल्यार एका व्यक्तीची जयंती मनोवपाचो सुवाळो जावपाची शक्यता जावपाची. विज्ञान व्यक्ती-निष्ठा मानिना. तेन्ना नोबेल पुरस्कार फावो जाल्ल्या सोदाचो दीस मनोवपाचें थारलें. विज्ञानीक नदरेंतल्यान हें प्रगल्भ विचारांचे लक्षण आशिल्लें. पूण उपाशीं पोटाचेर सण, उत्सवांत रुची घेवपी आमच्या समाजान खंयच्याय प्रसंगाच्या उद्दिश्टांक केन्नाच म्हत्व दिलें ना. कोरोना सारक्या गंभीर परिस्थितींतय आमी कशे इव्हेंट मनयले हें सांगपाची गरज ना. कोरोनाची धाम वाडची न्हय घरांत बसून रावपाचो हुकूम मोडून लोक रस्त्याचेर येवन नाचपाक लागले. फाटलो म्हयनो तर रामलल्ला प्रतिष्ठान दिसा लोकांनीं कसो इव्हेंट मनयलो, हें सामकें हालीचें उदाहरण. एके वटेन म्हारगाय मळपाक तेंकल्या, दिसपट्टी बेकारी वाडटा, पेट्रोल- डिझेलाचें मोल वाडत आसात तरी लोक उत्सव मनोवपाक फुडें कशे येतात? एका परकी आक्रमक राजान ते विशीं अजाप उक्तायलां. ‘हो देश इतल्या समस्यांत बुडला आसूनय लोक सुवाळ्यांनी कशे रमतात?’ सांगपाचे म्हणजे खंयच्या प्रसंगाचो सुवाळो कसो करप हें आमच्या स्वभावांक आसा जांवये.
मूळ मुद्दो असो, विज्ञान दिसा फाटल्यान निमणें जें नाका आशिल्लें तशेंच जालें. विज्ञान दीस हो एका दिसाचो सुवाळो जालो. तरी शाळेंत वचपी भुरगीं मात विज्ञान दीस विज्ञान निष्ठेक धरून मनयतात. खुबश्या शाळांनी विज्ञान प्रकल्प प्रदर्शनां, मेळावे, शास्त्रज्ञाचीं व्याख्यांना अश्यो तरातरांच्यो कार्यवळी घडोवन हाडटात. ह्या म्हयन्याच्या सुरवेक खासा विद्यार्थां खातीर विज्ञान विशयांचेर व्याख्यांना आनी चित्रपट महोत्सव घडून हाडले. हो एक आशेचो किर्ण म्हणूं येता. पूण एक मुखेल गजाल मनाक खटकता. विज्ञान हो फकत शाळेंत भुरग्यांनी शिकपा पुरतो विशय आसा व्हय? विज्ञाना बगर आयच्या युगांत आमच्या जिवितांतले पान लेगीन हालना. अश्या युगांतले सुशिक्षित जापसालदार प्रौढ नागरिक ह्या नात्यान विज्ञान म्हणजे कितें? विज्ञान कशें चलता? विज्ञान दीस कित्याक मनयतात? त्याच्या फाटलो हेत जाणून घेवपाचे कसलेंच कर्तव्य उरना काय? भारतीय प्रौढ नागरिकांच्या वागणुकी वयल्यान अशें दिसून येता, विज्ञान, विज्ञाननिष्ठा ह्या विशयाकडे तांचें कसलेंच देणें घेणें नासता. आत्मनिर्भर समाजाची ही लक्षणां बरीं म्हणपाक शकनात. संविधानाच्या कलम 51 अ प्रमाणें समाजांत विज्ञान निष्ठा जागोवप आनी ताचो प्रसार करप हें दरएका नागरिकाचें कर्तव्य मानलां. पूण सामान्य लोक सोडात विज्ञानीक वाठारांतले विज्ञान तज्ज्ञ लोक विज्ञान निष्ठे कडेन कितले प्रामाणीक आसात, हो विचार करपा सारको प्रश्न आसा.
दुसरी गजाल मनात लागता ती म्हणजे, विज्ञान दिसाच्या सुवाळ्याक रमणाचो फोटो लायतात. ताका हार घालतात आनी दिवली पेटयतात. मुखेल म्हणजे त्या वेळा पायांतले बूट, जोतें काडतात. त्या अर्थान आमी देव पुजा केल्यावरीं वागतात अशें जाता. आमची संस्कृताय म्हणून कोणय ह्या कृतीचे समर्थन करपाक फाटीं फुडें रावचे नात. विज्ञान दीस व्यक्ती पुजा जावची न्हय म्हणून जनताय घेतिल्ली ती पुरायेन अपेशी थारली. विज्ञान दिसाचें भान दवरून कितेंय तरी विज्ञानीक कल्पकता वापरून नवीन कितें तरी करून दाखयलें जाल्यार कार्यक्रमाची सोब वाडटली.
आधुनिक विज्ञानांत भारतीय शास्त्रज्ञांचें योगदान स्वातंत्र्य काळा पयलींच्यान आसा. सरकारी यंत्रणेचो कसलोय पालव नासतना विज्ञान संशोधनाचें काम सुरू जाल्लें. अभिमानाची गजाल म्हणल्यार रमण इफेक्ट अश्याच प्रयत्नांतल्यान लागलो. भारत देश विज्ञानांत फाटीं उरचो न्हय हे ध्येय धरून काम करताले. ती ध्येय वृत्ती आयच्या विद्यार्थ्यां मदीं दिसून येना. आयआयटी संस्थेतल्यान भायर येवपी प्रत्येक विद्यार्थी भायल्या डॉलरा कडेन चड आकर्शित जातात. दोतोर जातात आनी लोकसेवा हे समाज सेवेच्या कामा बदला लक्ष्मी पुजक जातात. ईश्वर पुजा, व्यक्ती पुजा आनी धन-पुजा, आमच्या समाजांत सदांच वयली सुवात मेळटा. ह्याच प्रवाहांतल्यान आयचो विज्ञान- तज्ज्ञ भरकटत वचपाक लागला. ‘जो विज्ञानाकडेन इश्टागत करता तोच फुडार घडोवंक शकता.’ पंडित नेहरूची ही उतरां सदांच मतींत धरचीं.
विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
