विघ्नहर्त्या! आवाज प्रदुशणाचें विघ्न पयस कर रे!

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दोन दिसांनी चवथ येतली. सगल्या घरांनी रोशणाय करून जाली आसताली. नेवर्‍यो आनी हेर फराळूय करून जालो आसतालो. पूण ह्या सगल्यां भितर चवथीच्या उत्साहाक आरत्यां बगर मजा येना. ‘सुखकर्ता दुखहर्ता’ हे आरतेन चवथ उत्सवाची खरी सुरुवात जाता आनी ‘बाप्पा मोरया’ ह्या गजरान विसर्जन जाय मेरेन हो उत्साह चालू उरता.
शारांतल्या चडश्या कुटुंबातले गणपती देड दिसांचे आसतात तर गांवांनी चडशे पांच दिसांचे. भौशीक गणपती अनंत चतुर्दस मेरेन चलतात. जेन्ना आरती आनी भजनाचे टाळ वाजपाचे आवाज कानांर पडटात तेन्ना भावीक धरून खंयच्याय नास्तिकाचें मन प्रसन्न जाता. आवाजाक लय आनी ताल आसता तेन्नाच तें संगीत जाता. संगिताक सिमो नासतात. संगीत वैश्वीक आसता.
उत्सव म्हणलो की उत्साह आनी मजा आयलीच. पूण ह्या उत्साहाचो उद्रेक जावपाक जायना. उत्सवा फाटलीं मुखेल मुल्यां साध्य जावपाक जाय. सांगपाचो मुद्दो म्हणल्यार भौशीक उत्सवा वेळा डीजे म्युझिक लावून आवाजाचें व्हड प्रमाणांत प्रदूशण जाता. तें पळोवन आरत्यां फाटली भक्ती भावना हीं मुल्यां कुशीन पडटात. सद्या आवाजाचें प्रदूशण हो खूबच म्हत्वाचो मुद्दो जाल्लो आसा. आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार ताचेर विचार जाता. प्रदूशण मंडळ आवाजा प्रदूशण विशीं दर खेपे शिटकावणी दिता. पूण लोकांच्या अती- उत्साहा मुखार कोणाचीय कसलींच शाणेपणा चलनात. तशें पळोवंक गेल्यार खंयच्या भौशीक उत्सवा वेळार पर्यावरणाच्या सगल्या घटकांचेर व्हड प्रमाणांत संकश्ट येता. पूण ह्या लेखांत आमी आवाज आनी आवाजाचें प्रदूशण ह्या पुरतो विचार करुया.
आवाज ही सैमीक देण. खंयचीय वस्त कंपन करपाक लागली म्हणजे आवाज जालोच, अशें आवाजाचें शास्त्र सांगता. ते खातीर एक वस्त लागता. ती खंयचेय भौतीक अवस्थेंत आसूं येता. घन, द्रव वा वायू! कंपना बगर आवाज ना आनी कंपन आसा थंय आवाज जाले बगर रावना. आमच्या परिसरांतलो आवाज वातावरणांतल्या हवा माध्यमांतल्या पसरता. जेन्ना हवेत एके सुवातीचेर कमी दाब जाता तेन्ना भोंवतणची हवा नेटान ते सुवाती कडेन वता. ह्या प्रक्रियेवेळार हवेंत प्रचंड कंपनां निर्माण जातात. बॉम्ब स्फोटा वेळार मोठ्यान आवाज जाता ताचे फाटलें हेंच कारण आसा. तशेंच उत्सवा दिसांनी व्हड प्रमाणांत गर्नाळ, खोजने आनी फोगोट्यो लायतात. ते खातीर व्हड प्रमाणांत कंपनां जातात. ताचो परिणाम भोंवतणच्या वस्तींचेर जाता. भोंवतणच्या सजीव प्राण्यांचेर तर चड प्रमाणांत जाता. सजिवां मदले मनीसजातीचो आमकां चड हुस्को जाता. हेर प्राण्यांचेर कितें परिणाम जातात हाचोय विचार जावपाक जाय. पूण उमेदीचे धुंदीत ज्या लोकांक स्वताची चिंता नासता तेन्ना पर्यावरण आनी हेर प्राणी जिवांची पर्वा कोणाक आसतली?
आवाजाची तिव्रताय डेसीबॅल (dB) ह्या मापान मेजतात. मनीस चडांतचड 120 डेसीबॅल मेरेन आवाज सोसूंक शकता. ताचे परस चड आवाज त्रास करपी थारता. दोगां मदीं भासाभास जाता तेन्ना सादारण 30 ते 50 डेबॅ आवाज जाता. तर व्हॅक्युम क्लिनराचो आवाज 80 डेबॅ आसता. विमानाचो 120 डेबॅ परस चड आसता.
घरांत जेन्ना आमी बोवाळ जालो, अशें म्हणटात. तेन्ना आवाजाची तिव्रताय सादारण 45 ते 55 डेबॅ आसता. वेपारी दुकानांचेर वा बाजारांत 55 ते 65 डेबॅ आसता. जाण्टे लोकांक बोवाळ मात्तय सोंसना. मात्सो मोठ्यान आवाज जालो तर तांची चिडचीड जाता. डीजे म्युझिकाचो आवाज 100 डेबॅ वयर वचपाची शक्यताय आसा. लागीं लागीं सगल्या राष्ट्रांनी आवाजाच्या तिव्रतायेचेर मर्यादा घाल्यात. भारतात ही मर्यादा 80- 85 डेबॅ इतली आसा. पूण, आमचे कडेन खंयचोय कायदो गंभीरतायेन चालीक लागना. हीच आमची व्हड शोकांतिका आसा.
डेबॅ मापाची पट्टी ही लांबाय मेजपाच्या पट्टे परस खूब वेगळी आसा. 50 सेंमी आनी 80 सेंमी हांचे मदलो फरक 30 सेंमी जाता. पूण डेबॅ पट्टी लॉगारिथेमीक आसा. सोंपे भाशेंत सांगपाचें जाल्यार 50 डेबॅ आनी 60 डेबॅ ह्याचे मदलो फरक 10 पटींनी चड आसता तर 50 ते 70 डेबॅ ह्याच्या मदलो फरक 100 पटींनी चड जाता. डीजे म्युझिकाची तिव्रताय 80 डेबॅ मानली तर घरांतल्या आवाजाच्या तुलेन 1000 पटींनी चड जाता. आवाजाची तिव्रताय दाबाचेर आदारून आसा. तेन्ना आमच्या कानाचेर कितलो दाब पडटलो हाचो अदमास करचो.
चड मोठ्या आवाजा कडेन खूब वेळ संपर्क आयल्यार भलायकीचेर वायट परिणाम जातात.
घरांत तर मिक्सर, व्हॅक्यूम क्लिनर तशेंच फॅन आदी अनेक यांत्रीक साधनांक लागून आवाज प्रदूशणाक ‘कान’ दिवचो पडटा. घरा भायर येरादारीच्या साधनांक लागून तर जाताच तशेंच गरजे भायर हॉर्न वाजोवपाची संवय आमकां नडटा. सांगपाचें म्हणल्यार मनशाच्या अनेक कर्तुबांक लागून आवाजाचे प्रदूशण दिसपट्टें वाडत आसा. ते खातीर लोकां मदीं भलायकीच्यो समस्या निर्माण जातात. भेड्डेपणाचें प्रमाण वाडपाक लागलां. लोकांची न्हीद इबाडटा. तशेंच मानसीक त्रास जातात. ते भायर मोनजातीक त्रास जातात. जांच्या घरांत सुणीं, माजरां आसात, तांकां हें चड बरें खबर आसतलें. परिसरांतल्या सुकण्यांच्या जिवनचक्राचेर ताचे परिणाम जातात. हे भायर भोंवतणच्या ल्हान व्हड आस्थापनांचेर कंपनाचो मार बसून तांची कालमर्यादा उणें जाता.
वयर सांगला ते प्रमाणें आवाज मनीसजातीक वरदान आसा. पांच ज्ञानेंद्रियां मदीं आवाजाची संवेदना ही मनीसजातीची मोलादीक देणगी आसा. आवाज माध्यमांतल्यान मनशान भाशा तयार केली. भाशा ही मनीस संस्कृतायेचो पयलो पांवडो आसा. जेन्ना आवाजाक ताल आनी लय मेळटा तेन्ना ताचे सुमधूर संगीत तयार जाता. गणपतीच्या आरत्यांतल्यान प्रत्येकाचें जिवीत संगीतमय जावं आनी मन प्रसन्न उरूं.
चवथीक मंगलमुर्तीच्या आरत्यांचो
आनंद घेवया. विघ्नहर्ता बुद्धिदाता गजानना कडेन एकच मागणें; तुज्या भाविकांक बरी बुद्द दी आनी आवाज प्रदुशणाचें विघ्न पयस कर रे!

विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359