भांगरभूंय | प्रतिनिधी
सोरोप म्हुणू नये धाकलो आनी फिरंगी (पाखलो) म्हुणू नये आपलो’ ही म्हण कोंकणी भौसामदीं घोळटाली. जशें सोरपाचें पील ल्हान म्हण ताचेर नदर आड केली जाल्यार तें चाबपाचें सोडिना. तसोच फिरंगी वा पाखलो कितलोय तुमचे कडेन गोड-गोड उलयलो तरी ताका आपलो म्हणपाची चूक करची न्हय तो तुमचो केन्नाय घात मारपाक शकता अशी सादूरयतायेची शिटकावणी ही म्हण आमकां दिता. पाखले जेन्ना गोंयात आयले तेन्ना ते गोंयकारां कडेन गोड-गोड उलोवन आपलो कार्यभाग सादोवपाक लागले. तेन्ना भौसाक सादूर करपाक ही म्हण घडल्या जावंक जाय. ही म्हण पुर्तुगेजांक जांका गोंयांत सरसकट पाखले म्हण्टाले तांचो सबावगूण दाखयता.
‘विगाराक नाका इगोर्ज तोर कुराक केसो गोरोज?’ कुर (cura) म्हळ्यार पाद्री. एका इगर्जीचो पाद्री, इगर्ज मदेरार आयल्या ती सारकी करपाक जाय म्हण आपल्या वयल्या पाद्रीक म्हळ्यार पाद्री विगाराक सदांच कळीत करतालो. पूण पाद्री विगार तागेलें सांगणें कशेंच कानामनार घेना आसलो. आनी एक दीस जावपाचें तें जालें. पावसांत इगर्जीची एक वणत पडली. त्या गांवचे लोक धांवत-धांवत कुरासरीं आयले आनी ताका जाप विचारपाक लागले. कुरान तांका सांगलें आपूण फाटले कांय म्हयने हाची कागाळ करीत आसलों पूण पाद्रिविगारान तें काना मनार घेतलेँ नां आनी तो म्हणूक लागलो ‘विगाराक नाका इगोर्ज तोर कुराक केसो गोरोज?’. जेन्ना वयल्या अधिकारार आशिल्ल्या मनश्याक कांयच पडून गेल्लें नासता तेन्ना सकयल्या अधिकारार आशिल्लो मनिस मागीर तांतूत चड लक्ष घालना. जेन्ना बॉसच कामाक उसरां येता तेन्ना ताचे हाता सकयलो कर्मचारी वर्ग वेळार कसो येतलो? ही म्हण ‘विगाराक भर ना कुराक खंयचो?’ अशीय कांय कडेन घोळटा.
‘पयलें भुरगें भुरगें न्हूं! दुसरें भुरगें भुरगें. तिसरें भुरगें सातिस्फासांव, चवथें भुरगें तेंतेंसांव, पांचवें भुरगें माल्दिसांव, आदले काळार खूप भुरगीं जातालीं. जेन्ना पयलेंच भुरगें जातालें तेन्ना सगळ्यांक खूब खोस जाताली आनी ह्या खोशयेंतच त्या भुरग्याचो सांबाळ करप जातालो. जेन्ना दुसरें भुरगें जातालें तेन्ना घरांतली खोस मातशी उणी जाताली. भुरगें जालां अशी जाणविकाय जाताली. तिसरें भुरगें जातगीर आतां आनी भुरगें नाका, आतां पुरो अशें जातालें. तरीय चवथें जालें जाल्यार तर ताची दगदग जाता आनी पांचवें जावप म्हळ्यार सत्यानासच. खंयचीय गजाल अती जाली तर ती वरदान थरनासतनां शापच दिसता असो ह्या म्हणीचो अर्थ. आदले काळार नकळतां लेगीत कुटूंब येवजणेचो संदेश दिवपी ही म्हण!
‘फेस्ता फुडें फाम’. इगर्जेच्या फेस्तापयलीं नोवेना सुरू जातात. इगर्जेत माडी पुरून फेस्ताची खबर कळीत करतात. तो फाम हो दिस. थोडेकडेन फाम हो दिस फेस्ता परस चड दबाज्यान मनयतात. कोलवेंच्या इगर्जेचो फाम चड नांवाजतो. त्या दिसा हजारांनी लोक फामाक जमतात. फेस्त जावचेंच आसा फाम व्हड दबाज्यान जाता. मुळ उत्सवा परस प्रसिध्दी चड जाता तेन्ना ही ओपार मारतात. फेस्त आनी फाम हीं कोंक़णीन आपणायिल्लीं पुर्तुगेज उतरां.
‘मिसाक गेल्ले आशेन, सेर्मांव जालो फिरंगी भाशेन’, ही एक कोंकणींतली बरीच आदली म्हण. बाटाबाटीच्या काळार जे नव- किरिस्तांव जाल्ले ते चड करुन अशिक्षीत आसले. ते जेन्ना मिसाक वताले तेन्ना सेर्मांव पुर्तगेज भाशेंत जाल्यान तांका बाबड्यांक तो समजनासलो. मागीर ह्या पाद्रींक कोंकणी शिकपाचें फर्मान काडलें. त्या खातीर ह्या पाद्रिनीं व्याकरणां, दोत्रिनां बी कोँकणी भाशेंत उजवाडाक हाडून अप्रत्यक्ष रित्या कोंकणीची सेवा केली. भौशिक सभांनी थोड्या उलोवप्यांक आपलें गिज्ञान थंय जमिल्ल्या लोकांक कळना तसली भास उलोवन पाजळावपाची आसता. ‘चड फिरंगी भास हाडाक उरता मांस’ अशी तांची अवतिकाय जाता. मोठ्या आशेन असल्या सभेक सभेक गेल्या लोकांची अवस्था ‘मिसाक गेल्ली व्हडल्या आशेन, सेर्मांव जालो फिरंगी भाशेन’ अशी जाता.
आदलोच पाद्रीविगार बरो
जेन्ना आपल्या कडेन जी वस्त आसता तेन्ना आमकां दुसरी वस्त जाय आसता. आपल्याकडेन आसता ताचेपरस ती बरी आसत अशी आस्त आसता. पूण नवी वस्त मेळटगीर आपल्याकडेन पयलीं आशिल्लीच वस्त बरी दिसता. एक गांवांत एक पाद्रिविगार आसलो. गांवांत ताच्यो खूप कागाळी आसल्यो. लोकांनी हो पाद्रिविगार बदलून नवो धाडपाची मागणी केली. पुण जेन्ना नवो पाद्रिविगार आयलो पूण तो पयलीं परस वायट अशें लोकांचे मत जालें. तेन्नाच्यान ही ओपार वापरांत आयली.
‘खावंक गेल्यार खोले, गंध झरयतले मेले’. ह्या म्हणी फाटली काणी अशी: कोणा एका येजमानान एक फावट एक शतचंडी केली. भट, ब्राह्मण, पुरयत सगले जमले. पुरयतान जमिल्ले कोणा एका- दोगां भटांच्या हातांत दोन गंधाच्यो कांडयो दिवन त्यो सोंपसर गंध झरोवन हाडात म्हण फर्मायलें. बाबडे दोगूय जाण त्यो कांडयो घेवन गंध झरयत बसले. झरिल्लें गंध भट ब्राह्मण येवन घेवन वताले. हे बाबडे गंधाच्यो कांडयो झरयत बशिल्ले. कांडयो मात्श्यो घट अशिल्ल्यान त्यो झरुन झरनाशिल्ल्यो. तेवटेन लोकांक जेवणांक पानां मांडिल्लीं. हांच्या राज्याक कांयच खबर नासली. हे कांडयो झरयत बशिल्ले. निमाणे जेन्ना हांगेल्यो गंधा- कांडयो पुरत्यो झरोवन जाल्यो तेन्ना हे दोगूय जाण उठले. वगत बरोच जाल्लो. हांचे पोटांत भुकेचे कावळे रडटाले. जेवपाक भितर वच जाल्यार कितें पळयतले? सगळे लोक जेवन उठिल्ले. माटवांत आंगणभर लोक जेवन गेल्ल्यान सगळे कडेन उश्ट्याचे खोले तांका दिश्टी पडले. जेवण लेगीत सोंपत आयिल्लें. कितें उरिल्लें सुरिल्लें आशिल्लें तें तांका जेवचें पडलें.
जायते लोक अशे कश्टी आसतात. ते जबाबदारी घेवन, आंग मोडून कसलेंय काम करतात. आपल्याच्यान जाता तितले मदत करतात आनी त्या बोवाळांत आपूण मात फटवतात. असल्या मनशांक लेखून ही ओपार मारतात.
फुडल्या भागांत तुमकां आनीकय म्हणी फाटल्यो काणयो वाचूंक मेळटल्यो.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
