भांगरभूंय | प्रतिनिधी
वास्तववाद (Realism ) हें तत्वगिन्यान प्लॅटोच्या काळा इतलेंच पोरणें आसा. सामान्यपणान विचार (Ideas) वास्तव (Real) मानून त्या काळांत प्लॅटोन वास्तववादाचो पुरस्कार केलो. पूण मागीर मध्ययुगीन तत्वगिन्यानांत ‘Realism’ (वास्तववाद) ह्या उतरांचो उपेग ‘ Nominalism ’ (संकल्पनावाद) ह्या उतराच्या उरफाट्या अर्थान वापरूंक लागले. आर्विल्ल्या काळांत ‘Realism’ हें उतर (वास्तववाद) ‘Idealism’ (कल्पनावाद) ह्या मताच्या विरोधी मताचो वाचक म्हूण वापरतात. जशे ‘वास्तववाद’ आनी ‘कल्पनावाद’ हे वाद ज्ञानशास्त्रीय उपप्रकार अशेंय मानतात. तशेंत तांकां तत्वगिन्यानी उपप्रकार म्हणूनय तांचो विचार जाता म्हणपाचे संदर्भ ‘ नवीन वास्तववाद आनी चिकित्सत वास्तवाद’, परामर्श, खंड 27 लेखक बा. य. देशपांडे बरयतात.
‘पांख परजळ’ संग्रहांत कवी मनोज नरेंद्र कामत लिखीत वास्ववादाचेर आदारीत कवितां सहजपणान वाचूंक मेळटात. ‘अमानूश’ हे कवितेंत कवी मनोज हतयाचे सूळे कापपाचे आशेन हतयाचेर, ताचे मेकळीकेचेर केल्ली आगळीक उक्ताडार हाडटा. ही कविता वाचतना टॅड हुवस (Ted Hughes) ह्या इंग्लिश कवितेचो उगडास जाता. कवीन जनावरांच्या माध्यमांतल्यान मनशाची क्रूर वृत्ती मांडल्या. हातूंत सैम, मोनजात आनी वास्तवाचें वर्णन कवी संवेदनशीलपणान करता.
कितलो सुवार्थी आसचो तुवें मनशा
म्हाका हांगा मरणाचे धडेर सोडून,
रक्तबंबाळ करून तूं गेलो
हांव आसलों, पयस रानांत
लोक वस्ती सावन खूब अलीप्त
सैमाचे वेंगेंत, दोंगरां –
देगणाचे लागसाणीन
झाडां-झोंपांच्या, आळी –
वेलींच्या आडोशाक
(कविता फुडें वाचना करूण रस केळयता)
आयज –
म्हजें मरण तुमी विसरतले
म्हजे हस्तीदंत, गिरेस्तांच्या घरांची
सोबा वाडयतले
पूण अंतरंगांत लिपिल्ले
म्हज्या रक्ताचे दाग, केन्नाच
पुसून वच्चे नांत
उकत्या दोळ्यांतलीं दुकां,
व्हांवतलीं एक दीस तुमच्या,
ना दिसपी काळजाचे खोलायेंत,
रौद्रकांडांतल्यान शांत जातकच रानवटीपणांतल्यान
मनीस जातां – जातां !
(अमानूश, ;पान 35)
तशें पळयल्यार संवसारांतल्या ब-याच कवींनी हो वास्तववाद हाताळला. उल्लेख करचोच जाल्यार फ्रान्स कवी व्हिक्टर ह्युगो. ताणें आपले फ्रेंच भाशेंत कल्पनेचेर आदारीत वास्तवाद हाताळटालो. दुसरो म्हळ्यार नाझिम हिकमत हो तुर्की कवी माक्सिस्ट समाजीक वास्तववादा खातीर नांवां रुपाक आयलो. एझरा पावंड, टी. एस. इलियट हांणी वेग-वेगळे तरेन वास्तववादाक वाचा फोडल्या. मनोजाचे कवितेंत हो वास्तवादाची खरसाण आनी खोलाय जाणवता.
मनशान जावंक जाय माड
कल्परुखाचे विचार आपणावन
ओंपून सर्वस्व हेरांक
जगोवपाक उदात्त
विचार जल्मतलो
सैम आनी मनीसपण फुलतलें
पिळग्यांचे नंदनवन पर्जळपाक
(पोसवण, पान 17)
मनशान सदांच बरें पळोवचें, बरें आयकुंवचें , बरें उलोवचें. हे विचार घेवन मुखार वचचें अशी महात्मा गांधीजीची शिकवण आसा. जर मनीस माकडांतल्यान उपजला जाल्यार तो रुख सोडून समाजीक जनावर जाला. पूण ताची वत्ती बदलल्या व्हय? काय ताचे भितर अजुनूय जनावर वसता? तो अजुनूय सुदारूंक नासून सुवार्थीच उरला. आयज तो अन्याय घडटान मुकाट्यान पळयता. वायट आयकता पूण तोंड धांपून ओगीच रावता. आयज मनीस आपली जापसालदारकी विसरला. तो आपलें पुरतेंच चिंतता. सुवार्थीपणन आपली जीण जियेता.
मनशान आयज, ख-या अर्थान
तोंड, दोळे आनी कान धांपल्यात
विचार अविचार जाला
आनी मनशाचो जाला माकोड.
तोच हेर माकडांचेर
शेक गाजोवपाक लागला…
(विचारांतलो शेंणला माकोड.. पान, 47)
गरिबी खूब जांचक आसता. जो गरीब परिस्थितींतल्यान गेला. तोच
गरिबी आनी गरीब मनशाची भावना समजूंक शकता. ‘हे बराबर न्हूं’ हे कवितेंतल्यान कवी मनोज एके दुखेस्त बायलेची व्यथा व्यक्त करता. तिणें घामा- कश्टान रोयिल्लें शेत चड पावस पडिल्ल्यान व्हांवून गेलें. तिच्या घराचे नळे फुटल्यात. देखून पावस तिच्या घरा भितर उदक गळटा. तिची रांदन भिजिल्ल्यान तिका रांदपाक मेळना. पावसान हाडिल्ल्या सांवाराक लागून तिच्या घोवाक काम ना. वेल्यान घरांतलो सगळो पुरुमेंत सोंपला.तशेंच घोव घरा आशिल्ल्यान तांची केस्तांवां झगडीं जातात. कवी मनोजान हे कवितेंत मुद्दाम गांवगिरी भास वापरल्या घडये कवीन आपलें भुरगेंपण मडकय गांवांत सारिल्ल्यान हे बोली भाशेचो ताका मोग जाला आसुये!
पुरुमेंत पावतलो कसो! तूं वचोंक सोदीच ना
संवसार बुट्टी हाडटा काय रे?
आनीक कांयच येवजना,
पोरुं वर्सा रोपलेलें देखून,
आयज मेरेन जेयतालीं.
निमणी पड सोंपली पापया,
घरांत एक तांदळा कण ना.
तुयेन वाट लायली सगळीच कशें
जावचें म्हणोन कळना..
(हें बराबर न्हूं, पान – 61)
प्रतिमेची वेग-वेगळीं रुपां आसता. जेश्ट कवी पंढरीनाथ दामोदर लोटलीकार हे ‘काव्य – सौंदर्य’ पुस्तकांत बरयतात. ‘वेग-वेगळीं रुपां जाणून घेवन मागीर कवी प्रतिमा निर्माण करता अशें ना. कारण प्रत्येक विचारांक जोडून इमेज (प्रतिमा) ही आसताच. पूण काव्याचो अभ्यास करतना अशे तरेचीं रुपां वळखून घेवचीं. अशें कवितेचे खोलायेंत वचून रुच घेवपी रसिकांक दिसता जाल्यार तें सबावाक धरुन आसता. विविध तरेच्यो प्रतिमां काव्यांतल्यान प्रकट जातात. त्यो प्रतिमा सहजकायेन प्रकट जाल्ल्यो आसता. कसल्या तरेची प्रतिमा घडल्या तें कविता जाल्या उपरांत समजता. प्रतिमेची जात वा रुप कितें तें फकत ते कवितेचेर अभ्यास करतनाच समजून घेवपाचें आसता. तशें पळयत जाल्यार, प्रतिमेच्या जातींती चड अशी गरज ना. हें खरें. अलंकार आनी विचारांतल्यान सौंदर्यांचे नदरेन टीका करतलो जाल्यार त्या जातीची गरज आसाय बी. भारतीय साहित्यांत ही गजाल अलंकाराच्या संदर्भान पळयतात’. अश्यो स प्रतिमा जातीच्यो चार प्रतिमेच्यो जातीं कवी मनोजाच्या कवितांनी दिसतात. देखीक: सैमीक प्रतिमा, मानसीक प्रतिमा, तत्वगिन्यानीक प्रतिमा, आनी विज्ञानीक प्रतिमा. जाल्यार कथा प्रतिमा आनी संगीतांचेर आदारिल्ली प्रतिमांचो उणाव भासता.
बारव्याचें, शिवराक जेवण
जाणटेल्याक भावलें ना
जोंते आनी सत्री लेगीत
ताका वयर, पावली ना…
विचार आसले, वेगळे ताचे
समजेनांत लोक
जगलो तो खोशयेन,
तरी ते करीत बसले शोक
(ध्यास .. पान 108)
मनशाक मरण हें निमणें सत्य. कवी हो नवे विचार सरणचो. मेले उपरांत बारावो करीत बसचे परस अवयव दान करपांत तो समादान मानता. ताचो नवी जीण आनी नवी निर्मणी हावेस दिसून येता. संवेदनशील विचार मांडपी, ही कविता मानसीक प्रतिमा उबी करता. संवेदना आपल्या काळजाक कळटात. कविचे भाशेंत सांगपाचें जाल्यार मनशाच्या मनांत तिसरो दोळो आसता. त्या तिस-या दोळ्याक ताका जें कितें दुखता, भावता, होल्मता त्यो संवेदनां मानसीक रुपांतल्यान उदेंतात…
(मुखार चलता..)
विशाल सिनाय खांडेपारकार
8080622370
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
