वाचनाची संस्कृती

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कोंकणींत पुस्तकां येतात. राशींनी. पूण साहित्यीक संपादन सोडात, शुद्धलेखन आनी मुद्रीत शोधन सारकें जाल्लें आसना. खंत दिसता. वायट दिसता. ताचेर उपाय जाय.

वाचन ह्या विशयाचेर हांव लेखक, शिक्षक, पालक, प्रकाशक आनी हेर राज्यांतले, देशांतले म्हजे मित्र हांचे कडेन कायम
उलयत आसतां. तातूंतले मुळावे कांय निश्कर्श सांगन दिसता. हालींची तरणाटी पिळगी वा भुरगीं रेडियो, टीव्ही आनी खबरांपत्रां हांचे पसून सामकीं पयस आसात. तीं खबरांपत्रां वाचलीं जाल्यार स्मार्टफोनाचेरूच वाचतात. कागदी पेपर हातांतूच घेनात. खबरांपत्रां वाचलीं जाल्यारूय तीं प्रादेशीक भाशांतलीं कमीच आसतात. हांव सगल्याच भाशांतलीं वाचतां. कागदी पेपर तशेंच ऑनलायन. पूण थंय बातम्यो वा तांची विस्कटावणी वाचपाक हांवूय इंग्लीश पयलीं वेंचून काडटां. कारण सादें. अणकार करून दिल्ल्या बातम्यांनी चुको आसतात. आज जें कितें घडटा, जावं तें गोंयांत वा देशांत वा जगांत तें भुरग्यांक स्मार्टफोनाचेर दीसभर पळोवपाक मेळटा. म्हणटकच उतरांनी ती बातमी दुसऱ्या दिसा शेळी, वाचपाची तकालस कोणूय कित्याक म्हूण घेतलो?
पुस्तकांच्या वाचनाची गोडी तशी भुरग्यां मदीं तरणाट्यां मदीं कमी जाल्याच. हाचें कारण – माध्यमांचो स्फोट जाला. एक न्हय स्फोट जायत आसात. नवीं नवीं फित्रिकां येत आसात. डिजिटल तंत्रगिन्यान नवे नवे खेळ घेवन आयलां. तातूंत भुरगीं रमतात. यु ट्युबार गुल्ल जातात. ताचेरूय मोलादीक म्हायती आसता. संगीत आसता. फक्त कितें वेंचचें तें कळपाक जाय. सागराचीं ल्हारां कशीं विडियो कोसळत आसतात. ह्या सगल्या साधनांच्या कल्लोळांत आनी बोवाळांत छापील पुस्तकांचो फुडार कितें हो प्रस्न उरता. आमी तरणाटे आशिल्ले तेन्ना हीं माध्यमां नाशिल्लीं. नाजाल्यार आमकांय तांची गुंगी लागपाची. मुर्तीची प्राणप्रतिष्ठा, कृपाचार्य, प्रद्युम्न असले उच्चार जमनात आनी नेमको अर्थ भुरग्यांक सांगूंक कळना. 8403 अशे तरेचे आंकडे पदवीधर भुरगे कोंकणींत वाचतना आडखळटात. हे विशीं हांवें खूब दसकां आकाशवाणी, टीव्ही आनी पेपराच्या माध्यमांनी तरणाट्यांक प्रशिक्षीत करतना अणभव घेतल्यात. प्रसार माध्यमांतल्या मनशाक सामान्य ज्ञान जाय पडटा. ते खातीर उपाय एकूच तो म्हळ्यार वाचप. ऑनलायन वाच, पुस्तकांतलें वाच नाजाल्यार खबरांपत्रांतलें वाच नाजाल्यार रेडियो टीव्ही वेल्यान आयक. खबर आसूंक जाय. घडिचारांचें भान आनी अवधान आसूंक जाय.
काळाक अनुसरून साहित्याचीं परिमाणां आनी मापदंड बदल्ल्यात हें समजुपाची धिटाय आनी समज कितल्या साहित्यकारांक आसा? येदो व्हडलो महाजालाचो विस्तार चलला तातूंत कोण कॉपी पेस्ट करता आनी कोण ए आय म्हळ्यार आर्टीफीशियल इंटेलीजन्स वापरून आपली साहित्यकृती तयार करता हें समजप कठीण जालां. एका तेंपार साहित्य चोरी समजप सोपी आशिल्ली. पूण आज मजकुराचें मळब इतलें वाडलां की कोणाचो थाव कोणाक लागना.
प्रतिभेचो फार फिल्म, रिल्स, टेलिफिल्म, वेब सिरीज हांचे वटेन वचपाक लागला. कारण थंय चड नांव आनी चड पयसो मेळटा. ताचो परीणाम कथा, कादंबरी, नाटक हांचे निर्मितीचेर जावप साहजीक आसा. साहित्य निर्मिती कमी आसा. देशी भाशांतल्या प्रकाशन संस्थां कडल्यान जीं पुस्तकां येतालीं तांचें प्रमाण देंवपाक लागलां. हालींच लेखिका मंगला गोडबोले हांणी एका कार्यावळींत उलयतना सांगलें की भाशेंतलें लालित्य देंवपाक लागलां. कुशल साहित्यीक संपादनाचो उणाव एकसारको जाणवता अशेंय तांणी सांगलें.
कोंकणींत पुस्तकां येतात. राशींनी. पूण साहित्यीक संपादन सोडात, शुद्धलेखन आनी मुद्रीत शोधन सारकें जाल्लें आसना. खंत दिसता. वायट दिसता. ताचेर उपाय जाय.
वाचन संस्कृती वाडोवपाक खूब कितें करूं येता? एका जाणकारान हालींच बरयिल्लें वाचलें – घर, शाळा, म्हाविद्यालय ह्याच पांवड्यार वाचन संस्कृतीचीं मुळां आसतात. थंय तांकां सारें घालूंक जाय. हांव स्वता खूब भुरग्यांक (5 ते 10 पिराय गटांतल्या) चारूय भाशांतलीं रंगीत पुस्तकां दितां. कविता, काणयो बी. बऱ्या डिझायनाचीं, बऱ्या साहित्यीकांचीं. पूण मुळांत चडशीं आवय बापूय भुरग्यांक तीं वाचून दाखोवपाचे वा तांकां वाचूंक लावपाचे कश्ट घेनात. पूण हांव खचूंक ना. हीं स वर्सांचीं भुरगीं गुगलाचेर वचून मायकार उलयतात आनी आपणाक जाय ती रामायणांतली काणी विडियोचेर पळेतात आनी उपरांत ती साभिनय करूनूय दाखयतात. मनोहरबाबाचीं गोड गोड गितां खंड 3 हांवें शेंकड्यांनी भुरग्यांक दिल्यांत. ताचो आनंद भुरग्यांनी घेतला.
म्हाविद्यालयांत नवप्रयोग जाय. म्हजो इश्ट सुभाष जाण हो अमेय हायर सेकंडरी, कुट्टी फोंडें हांगा प्राचार्य आसा. नव्यो कल्पना मुखार हाडटना तांणी हालींच ग्रंथालयांतलीं सगल्यांत चड पुस्तकां व्हरपी विद्यार्थ्याक इनाम दिलें. ही संकल्पनाच सुंदर. बेस बरो वाचक. हालींच तांचो बक्षीस वांटप सुवाळो जालो. तातूंत जैतिवंत भुरग्यांक पुस्तकां दिलीं. आनीक एक प्रयोग प्राचार्य जाण हाणी चालीक लावपाचें थारायलां तें म्हळ्यार पुस्तकांचो कट्टो. एके सुवातेर पुस्तकां दवरप आनी सीसीटीवी कॅमेऱ्या वरवीं कितलीं भुरगीं तीं हाताळटात, चाळटात, ताचे कडेन आकर्शीत जातात ताचो अदमास घेवप. हाचे फुडलें पावल तांणी घेतलां तें म्हळ्यार शिक्षकांचे दर म्हयन्याळी बसकेंत एका शिक्षकान एका पुस्तकाचेर थोडो वेळ उलोवप आनी ताचेर चर्चा करप. हातूंतल्यान शिक्षकांकूय एक चालना, वाचनानंदाची हूनसाण मेळूंक पावतली. जे वरवीं तीं भुरग्यां मेरेन पुस्तकां उमेदीन पावोवंक शकतलीं.
बाकीच्या म्हाविद्यालयांनी अशेच तरेचे हेर उपक्रम येसस्वीपणान मुखार व्हरून वाचन संस्कृतीचो हो विचार धुनी कसो पेटतो दवरूंक जाय. पालकांनीय यत्न करूंक जाय.
भुरग्यांचें वाचन शिस्तबध्द जाय. तांकां भाशेची आनी साहित्यांतल्या सोबीतकायेची आवड लागूंक जाय. घर हें पयली शाळा आनी शाळा हें पयलें घर म्हणटात. ह्या दोनूय ज्ञान मंदिरांनी बरीं बरीं पुस्तकां जाय. वाचनान भुरग्याचें व्यक्तीमत्व फुलत वता. फुलाच्यो पाकळ्यो फुलच्यो तशें. तातूंत एक पाकळी आसता आत्मविस्वासाची. एक पातळी आसता म्हायतीची. एक पाकळी आसता ज्ञानाची. आनी एक पाकळी आसता शाणेपणाची! पुस्तकांतल्या शाणेपणाचें हें अमृततुल्य म्होंव भुरग्यांक चाखूंक शिकोवंक जाय. ही जापसालदारकी कोणाची? आमची!

मुकेश थळी
फोंडें