वाचकांक हांसमूख करपी कथा

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

संदीप सगुण नायक हाणीं बरयल्ल्या ‘करबट’ ह्या कोंकणी पुस्तकाचें प्रकाशन हालींच जालें. ह्या पुस्तकाक लोकवेद जाणकार डॉ. जयंती नायक हाणी बरयल्ली हीं प्रस्तावना.

कोंकणीच्या आनी पर्यायान गोंयच्या इतिहासांत नोंद करून दवरपा सारको दीस म्हणल्यार 29 जुलय 1985. ह्या दिसा पणजेच्या आझाद मैदानाचेर कोंकणी भक्तांचो एक उत्स्फुर्त असो मेळावो जाल्लो. कोंकणी विशीं मोग आनी पोटतिडक आशिल्ले कोंकणी लेखक आनी कार्यकर्ते ह्या मेळाव्याक हाजीर आशिल्ले. 19 जुलय 1985 दिसा गोंयचे विधानसभेंत, गोवा कॉँग्रेसचे एक आमदार लुईझीन फालैर हांणी गोंयची राजभास करपा विशींचें एक विधेयक मांडलें आनी तें कसल्याच आश्वासना बगर भायर पडलें, हे गजालीचो निशेध करपा खातीर हो मेळावो आशिल्लो. ह्या मेळाव्या वरवीं गोंयच्या राजभास आंदोलनाचें बिगूल वाजलें.
वट्ट 555 दीस हें आंदोलन चल्लें आनी 4 फेब्रुवारी 1987 दिसा गोंयचे विधानसभेंत कोंकणी भाशेक गोंयची राजभास करपाचे विधेयक मान्य जावन आंदोलन थीर जालें. ह्या आंदोलनाक घटमूठ करपा खातीर मजगती जायते मोर्चा, बंद, मेळावे, सभा बी जाल्यो. ह्या सगळ्या मदीं 14 नोव्हेंबर 1985 दिसा, ‘कोंकणी प्रजेचो आवाज’ ह्या बॅनरा खाला पणजेच्या आझाद मैदानाचेर जाल्लो महामेळावो म्हणजे एक अव्दितीय अशी इतिहासीकच घडणूक. पणजेच्या आझाद मैदानाचेर जणू मनशांचो महासागरच लोटून आयिल्लो. ह्या दिसा गोंय आनी कोंकणी भाशे विशीं अभिमान आशिल्लो कोणच जाण्टो, नेण्टो, तरणाटो, बायल, दादलो घरांत नाशिल्लो, तो पणजे पाविल्लो. सुमार एक लाख लोक ते दिसा आझाद मैदानाचेर जमिल्ले. भर दनपार कडार भाशणां, हालेट्यो, घोशणां, वाजपां … हांच्या आवाजान पुराय पणजी थरथरिल्ली. कोंकणी राजभास चळवळ जैतिवंत करपाक ह्या महामेळाव्याचें खूब मोठें योगदान आसा आनी हो मेळावो जैतिवंत करपांत गोंयच्या तरणाट्यांचो मोठो वांटो आसा. गोंयच्या खांची- कोनशांतलो तरणाटो कोंकणीच्या मोगान पेटून ह्या मेळाव्यांत सहभागी जाल्लो. शेकड्यांचे संख्येन वांटेकार जाल्ल्या ह्या तरणाट्यां मदलें एक नांव म्हणल्यार संदिप सगुण नायक. कुडचडेच्या कोंकणी चळवळीचो एक सांदो जावन ताणें आपले परीन ह्या कार्यांत वांटो घेतला.
कोंकणी राजभास आंदोलनान कोंकणीक राजभाशेचो पाट तर मेळोवन दिलो तेच बरोबर आनी एक गजाल केली ती म्हणल्यार कितके तरी नवे लेखक- कवी जल्माक घाले. खास करून नवे पिळगेक आपले मदीं आशिल्ल्या साहित्यीक गुणांचो दिश्टावो ह्या काळार जालो. कोंकणी भाशेचो जयजयकार करपाक आनी तिका विरोध करतल्यांचो धिक्कार करपांत बरयिल्ल्या कविता- लेखांतल्यानच कितक्या तरी जाणांक आपूणय बरोवंक शकता हो आत्मविस्वास मेळ्ळो. तशेंच कोंकणी राजभास आंदोलन हें मुखेलपणान लेखकांनी उबें केल्ल्यान तांच्या सहवासांत वावुरतना, लेखक नाशिल्ल्यांकय बरोवपाची उर्बा आयली आनी तांणी आपली लेखणी पर्जळूंक सुरवात केली. ह्या काळार लेखक- कवींचें व्हडलें भिरेंच कोंकणी साहित्य माचयेर वावुरतना दिसतालें, पूण घरांतलें एखाद्रें कार्य जातगत दोन-चार दीस सामकीं जीव तोडून वावुरपी सोयऱ्यां आपल्या घरा वतात आनी “ आमी रोकडीच येतात हां परत तुमगेर’’ म्हण सांगून वचूनय दीर्घ काळा मेरेन त्या घराची वाटय विसरतात, तशें ह्या लेखकांचें जालें. तांतुंतले कांय थोडे जिद्दीन फुडें बरयत रावलें. कांय आपलो करियर- संवसार आदीं गजालींक प्राधान्य दितां दितां वाटेरच थारले. जे जिद्दीन फुडें चलत रावले, तांतुतले आज कोंकणी साहित्यीक म्हण नांव- रूप मेळोवन आसात.
जे वाटेर थारले आनी जांणी हेर क्षेत्रांत आपलें करियर केलें, तांचे मदल्या बऱ्याच जाणांक, जिवितांत आपल्या क्षेत्रांत यश मेळोवनय, आपणें लेखन अर्देवाटेरच थारयिल्ल्याची वा आपणें आपल्या लेखनांक योग्य न्याय दिलो नाशिल्ल्याची एक खंत मनाक सतत सतायता. आनी जिविताचो दुसरो अध्याय वाचूंक लागल्या उपरांत ते परत एकदां आपल्या लेखनाच्यो डायऱ्यो आनी फायली उस्तूंक लागल्यात. ही खोशयेची गजाल. कारण साहित्य- सृजनाची खोस ही आगळीच आसता. गिरेस्तकाय, पयसो, धन- दौलत, नांव – प्रसिद्धी हाचे परसय ती अग्रस्थानार आसता. सृजन अक्षय आसता, तें लौकीकाचो-अलौकीका कडेन नातें जुळयता. जाचेकडेन ही कला आसा, ताचे इतको भाग्यवान कोण नासता.
आपल्या ऐन तरणाटे पिरायेचेर कोंकणी भाशेच्या मोगान प्रेरीत जावन बाब संदीप नायक कोंकणी राजभास आंदोलनांत भितर सरलो. एक कार्यकर्तो म्हण वावुरतनाच ताणें त्या काळार बरोवपय सुरू केलें. स. दुर्गादास गावडे ह्या इश्टाक ‘भरतेभार’ हो कोंकणी दिवाळी अंक उजवाडावपाक सहकार्य केलें. हो अंक तांच्या दोगांयच्याय जोड परिश्रमान उजवाडाक आयलो म्हणल्यार चूक जावचीना. संदिप हो हाडांचो कलाकार, फक्त उतरांतल्यानच ताणें आपले प्रतिभेक अभिव्यक्त केलेंना तर चित्रांच्या रुपान आनी छायाचित्रांच्या रुपानय ताणें आपले भितरल्या कलात्मक गुणांक अभिव्यक्त केलें. ताचीं चित्रां वा फोटो इतले जिवंत दिसतात की कोणाच्याय मनांत सहज विचार येतलो की ह्या कलाकारान जर ह्या दोन क्षेत्रांतच आपलें करियर करपाचें ध्येय दवरिल्लें तर तो आज गोंयचोच न्हय तर घडये देशांतलोय एक नामनेचो चित्रकार वा फोटोग्राफर जावपाचो. पूण दुर्दैवान तशें घडलेंना. कारण सर्वसादारण कुटूंबांत भुरग्याचो फुडार सुगूर करपाचे नदरेन दोतोर, इंजिनियर, सरकारी अधिकारी आदीं जे करियराचे मार्ग निवडपाक लावपाची सक्ती जाता, तीच सक्ती ताचेरूय जावन ताणें आपलो फुडार घडोवंक इंजिनियरींगाचें क्षेत्र निवडचें पडलें, जाची खंत ताका स्वताकय आसा. मात ताची साहित्य निर्मितीची तळमळ ताका सतत अस्वस्था करीत रावली हेंवय सत्य, देखून सुमार तीन तपांचो काळ उलगल्या उपरांत आपणें एका काळार केल्लें लिखाण पुस्तक रुपान उजवाडाक हाडपाचो ताणें संकल्प केलो आनी तो पुर्णतायेक व्हरतना ह्या पुस्तकाक प्रशस्तीच्या रुपान दोन उतरां बरोवपाचो मान म्हाका दिलो.
संदिप नायक हाची आनी म्हजी राजभास चळवळी वेळा वयली धांवती कशी वळख, तसो तो म्हज्याकय सुमार पांचेक वर्सांनी ज्युनियर, पूण निकटें जाप करपा वयर ताचें आनी म्हजें नातें नाशिल्लें. फुडें राजभास आंदोलन थिरावल्या उपरांत णव्वदाच्या दसकांत भरतेभाराच्या दोनय वर्सांच्या दिवाळी अंकांक साहित्य मागपाच्या संदर्भान तो आनी दुर्गादास अकादेमींत म्हाका येवन मेळिल्ले, तेन्ना मात ताचे कडेन मन मेकळेपणान उलोवप जाल्लें. ते नंतर तो खंयच मेळ्ळोना. हे गजालीक सुमार तीस वर्साचो काळ उलगला. हांव खरें आतां संदिप आनी ताचे बरोबरच्या खूब जाणांक विसरूनय गेल्लें. पूण संदिप म्हाका विसरलो ना, ह्या पुस्तकाची प्रस्तावना बरोवपाच्या संदर्भान म्हाका मुजरत सोदीत आयलो, ही म्हजे खातीर खूब व्ह्डली गजाल.
संदिपाचें ‘करबट’ हें गद्य लेखनाचें पुस्तक. तसो हो कथासंग्रह , पूण तातूंतली दोन-तीन प्रकरणां निबंदाच्या मार्गार गेल्यांत. वट्ट तेरा कथा हातूंत आसात. ह्यो कथा ताणें आपल्या तरणाट्या वयाचेर बरयिल्ल्यो, सादारणपणान तो 25 ते 30 वयाचो आसतना. ह्या वयार संवसारा कडेन पळोवपाची ताची नदर, ताच्यो भावना विचारसरणी नकळतपणान ह्या कथांतल्यान व्यक्त जाता. ताच्या साद्या, जिवना कडेन आशावादी नदरेन पळोवपाच्या व्यक्तिमत्वाचोय प्रभाव ताच्या कथांचेर जाल्लो आसा. ताच्या लेखनाची शैली सादी, सरळ, सोपी आनी मिस्किलय बी. चड वर्णनां करनासतना, चड पाल्हाळ लायनासतना आपल्याक जें भावलां, लागलां तें ताणें खुशखूशीत भाशेंत अऴंगपणान आपल्या कथांतल्यान मांडलां. ताचे कथेचे विशय सरभोंवतणचे जिणेंतले. सादे, पळोवंक विनोदीय पूण जिणेचें मर्म आशिल्ले. कथेंतली पात्रांय सरभोंवतणी जियेंतली. कांय विचित्र सभावाची, लेखकान तांकां नुलयत उखलून आपल्या कथांनी हाडल्यांत. तांची काणी तांचेच कडल्यांन बरोवन घेतल्या. उतरांचें अवडंबर करनासतना ताणें समाजांतल्यो बऱ्यो-तश्योच वायट प्रवृत्ती मांडल्यात. ह्या संग्रहांतली ‘चीट’ सारकी कथा वाचकांक अंतर्मूख करता आनी जाका आमी शुल्लक मानतात तांचे मदीं आजुनय मनीसपण जितें आसा म्हणपाचें दाखोवन दिता. तर ह्या जगांत कोणाक कितकें पातेवप हो प्रश्न ‘भिकारो’ सारकी कथा मनांत उबो करता. ‘साळावलेचें उदक’ ही एक विनोदी कथा. पूण हे कथेंतल्यान लेखकान संबदीत यंत्रणेच्यो उणिवो आनी लोकांचे उदकाक लागून जातले हाल मुखार मांडल्यात.
‘रवळूलीं नाडपेन्नां’ ही व्यक्ती चित्रणात्मक कथा. रोवळू सारक्यो जायत्यो विक्षिप्त सभावगुणाच्यो व्यक्ती आमचे भोंवतणी आसतात. पूण तांकां ज्युस्ता ज्युस्त आपले लिखणेन उबें करप कठीण. संदिप ह्या कामांत बरेतरेन यशस्वी जाला. ‘आमगेलो बाबुलो’ सारकी कथा जाण्ट्यांक तशी भुरग्यांकय आवडपाची. हिवय एक मिस्कील कथा. ‘रेल्वेंतली एक झेम’, ‘हाल पुराण’,‘बसींतले कांय खीण’ ह्यो लेखकाक स्वताक प्रवासांतल्यान आयिल्ल्या अणभवांतल्यान जल्माक आयिल्ल्यो कथा. तशे ते हेरांकय आयिल्लें आयतले, पूण सगळ्यांकच ताचेर बरोवपाचें सुचता अशें ना. मात लेखक संदिपान ह्या साद्याश्या प्रसंगांतल्यान स्मरणांत उरपा सारक्यो ह्यो कथा रचल्यांत. ‘मनीसपण’ ही कथा ह्या संवसारांत आजुनय बरेपण आसा म्हणापचें सांगता, जाल्यार ‘देवमनीस’ हे कथेंत निवेदकाक समाजा खातीर वावुरपी आपल्या बापायचो आशिल्लो अभिमान व्यक्त जाता.
‘सैमभोवंडी’,‘रक्तदान – म्हजो पयलो अणभव’आनी ‘ड्रामा इन रियल लाईफ’ हांकां निबंदात्मक कथा म्हणप योग्य जातलें. हातूंतय आपल्याक स्वताक आयिल्ले अणभव लेखकान बरयल्यात . हें बरप वाचनीय जालां.
शेवटाक, करबट संग्रहांतलें साहित्य खूब उंचेल्या पावंड्याचें आसा असलें विधान हांव निश्चित करचेंना, पूण तें सर्वसादारण वाचकाक आवडलें, तांच्या तोंडार थोडो तरी हांसो खेळयतलें आनी आपणेंय जिणेंत आयिल्ल्या ल्हान- ल्हान घडणुकांचेर बरोवंक जाय, म्हण विचारांचें एक पिल्लू तांच्या मनांत सोडटलें, अशें मात हांव मुजरत म्हणन.

डॉ. जयंती नायक
9823575623