वांटकुळ्या लाडवाची लांबोडी काणी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आमच्या गोंयांत एकलो जेन्ना दुसऱ्याक, ‘आमकां लाडू केन्ना रे?’ म्हूण विचारता तेन्ना ताचो अर्थ ‘तूं केन्ना लग्न जातलो रे?’ असो आसता. पूण ‘आमकां पेढे केन्ना?’ हाचो अर्थ मात वेगळो आसता. जालेंय जाल्यार लाडू आनी पेढे हें शुभकार्या वेळार वांटपाचे जिनस आसात.

सद्या लाडू हो खावपाचो जिनस आमच्या देशांत एक व्हड वादाचो विशय जाला. गजाल अशी: आमच्या देशांतल्या आंध्र प्रदेश ह्या राज्यांतल्या तिरुपती वाठारांत श्रीबालाजी देवाचें एक भव्य मंदीर आसा. ह्या देवाचें दुसरें नांव वेंकटेश्‍वर. हो संवसारांतलो सगल्यांत गिरेस्त देव आसा. भगवान बालाजीक आदीं सावन लाडू प्रीय. देखून ताचे उपासक ह्या देवाक सद्दां लाडवांचो निवैद्य दाखयतात, आनी उपरांत ते लाडू प्रसादम म्हूण जगांतल्या पुराय भक्तगणांक वांट्टात. अशे तरेन निवैद्या खातीर दिसाक साडे तीन लाख लाडू वळचे पडटात! फक्त प्रसादाक लागून तिरुपतीच्या ह्या देवस्थानाक दर वर्सा सुमार 500 कोटी रुपया येणावळ गावता! ह्या देवाक इतलो लोक भजतात की दर दिसा जगभरांतले उणेच म्हणल्यार 50 हजार भावीक वेंकटपतीच्या दर्शनाक तिरुपतीक वतात.
वाद जालो तो असो: हालींसाराक ह्या प्रसादाच्या लाडवां मदीं गोरवां-दुकरांच्या चरब्यांचें तेच प्रमाण नुस्त्यांच्या तेलांचें अंश आसात म्हणपाचो कांय जाणांक दुबाव आयलो, आनी गुजरातचे एके प्रयोगशाळेंत ही गजाल खरी आसा म्हणपाचो निर्वाळो दिलो. हाका लागून सभावीकपणान ह्या देवाचे जगभरांतले भक्तगण तिडकले. तातूंत भर म्हूण राजकारण भितर रिगलें. उज्यांत तेल पडलें. परिणामी संबंदीत लोकां मदीं ह्या पातका खातीर एकामेकांक दोश दिवपाची सर्त लागली. वाद भगभगूंक लागलो.
लाडू हो आमच्या देशांतलो भोव पुरातन असो खावपाचो जिनस. ताचो आंगलोट वांटकुळो. घडये लाडवाच्या ह्या आकाराक लागून ताका इतली व्हड आध्यात्मीक उबारी मेळ्ळी आसुये. कारण सूर्या वांटकुळो, चंद्रीम वांटकुळो, आमची पिर्थूम वांटकुळी. तें कित्याक, मळबमंडळांतले सगलेच तारे, गिरे वांटकुळे. ते भायर ह्या लाडू नांवाच्या खावपाच्या जिनसाचो उल्लेख हजारांनी वर्सां आदल्या पुराणांनी आनी उपनिशदांनी जाल्लो दिश्टी पडटा. श्रीदेव गणपतीक लाडू आवडीन जाय आसले. गणपतीच्या जायत्या मुर्तींनी देवाच्या एका हातांत लाडू आशिल्लो दिश्टी पडटा. भगवान श्रीकृष्ण जाल्यार ल्हानपणा सावन लाडवांचो भक्त आसलो. ताचे आवयन- यशोधेन देवान निवैद्य म्हूण दवरिल्लो लाडू धाकलो कृष्ण फस्त करतालो म्हणपाच्यो देखी पुराणांत आसात. देखून दाखल्या बाळकृष्णाचें दुसरें नांव ‘लड्डू गोपाळ’ अशें आसा!
आमच्या देशांत ख्रिस्तां आदल्या चारशें वर्सांच्या काळांत महर्षी सुसृत नांवाचो एक व्हड वैज आसलो. ताका शल्य चिकित्सा म्हळ्यार ‘सर्जरी’ चो बापूय अशें मानतात. ताणें ‘सुसृत संहिता’ नांवाचो ग्रंथ रचला. हो वैज खंय आपल्या पिडेस्तांक वखद म्हूण एका प्रकारचो लाडू खावपाक दितालो. ह्या लाडवां मदीं वखदी गुणधर्माचे घटक आसताले. हडाप्पा आनी मोहनजोदाडो सभ्यतायांनी लेगीत तेन्ना लोक वळिल्ले खावपाचे पदार्थ खाताले म्हणपाचे पुरावे गावल्यात. वळिल्ले पदार्थ म्हळ्यार लाडू.
भारतांत शूभ कार्यांनी लाडू वांटपाची चाल आसा. लग्न आनी लाडू हांचो संबंद जाल्यार आदीक काळा सावन आसा. तें कित्याक, लाडू हें लग्नाचें प्रतीक आसा अशें जायते जाण मानतात. आमच्या गोंयांत एकलो जेन्ना दुसऱ्याक, ‘आमकां लाडू केन्ना रे?’ म्हूण विचारता तेन्ना ताचो अर्थ ‘तूं केन्ना लग्न जातलो रे?’ असो आसता. पूण ‘आमकां पेढे केन्ना?’ हाचो अर्थ मात वेगळो आसता. जालेंय जाल्यार लाडू आनी पेढे हें शुभकार्या वेळार वांटपाचे जिनस आसात. वडयांची गजाल खेरीज. देखून ‘जाल्यारूय वडे आनी गेल्यारूय वडे’ ही म्हणणी जल्माक आयली.
लाडू हें ल्हान-समान प्रकरण न्हय. ताचे प्रकार हजार.
देखीक: शेवयांचे, बुंदीचे, मुगाचे, सोयेचे, रव्याचे, खव्याचे, मोतीचूर, डिंकांचे, फोवांचे, खाजीचे, धंयांचे, बियांचे, चिरमुल्यांचे, पुरणाचे, पिठाचे, मेथयांचे, शाही, चुरम्यांचे आनी जायते. ते भायर तान लाडू आनी भूक लाडू हे काणयांतले काल्पनीक लाडूय आसात. लाडू हे तरेकवार रंगाचे, गंधांचे, सुवादांचे, आकारांचे आनी वजनांचे आसतात. लाडवांच्या ह्या अनंत विविधतायेन एक समानताय दिश्टी पडटा. ती म्हणजे सगले लाडू हे आंगलोटीन वांटकुळेच आसतात. वांटकुळेपण हें समेस्त लाडवांचें खाशेलेपण. देखून तांकां लाडू म्हणटात.
ह्या भोवच पुर्विल्ले, पवित्र आनी विनम्र लाडवा वयल्यान वाद जावप ही खऱ्यांनीच दुखदिणी गजाल. खरें म्हणजें देवाक आमी निवैद्य म्हूण कितें दाखयतात हाचे परस तो दाखोवपा फाटल्यान आमची भावना कितें आसता हें म्हत्वाचें आसा. रामायणांत एक प्रसंग आसा. शबरी नांवाची एक गरीब, जाण्टेली रामभक्त भिल्लीण खासा आपणें उश्टायिल्लीं बोरां व्हड भावार्थान श्रीरामाक भेटयता. आनी रघुनंदन तीं सगलीं उश्टीं बोरां रुच्चीन खाता. देखून जे लाडू व्हड श्रद्धेन उपासकांनी वेंकटेश्‍वराक भेटयले ते भगवंतान खोशयेन स्विकारले. उपरांत तो प्रसाद म्हूण भक्तांनी भावार्थान खालो. जालें. कथा सोंपली. आमी इतिहास बदलूंक शकनात. आतां चूक परतून घडची ना हाची जतनाय घेवप हेंच शाणेपण.

प्रदीप लवंदे
9923292022