वण्टी न्हय, पूल बांदूंया

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

हें सत आसलें तरी वाद घालतल्यांक हाचें पडून वचूंक ना. कित्याक कोंकणी ताची मोख न्हयच न्हय.

कालचीच गजाल. तियात्र पालकाची पयली अस्तुरी, रेजिना फर्नांडीस हिचो 144-वो जल्मदीस ‘तियात्र अकादेमी ऑफ गोवा’ हांणी घडोवन हाडलो. त्या समयार, मुखेल सोयरी ह्या नात्यान तरणें कोंकणी नखेत्र येस्तेर नोरोन्हा हाणें केल्लें भाशण खूब आवडलें. “कोंकणी मनीस खांची कोनश्यांनी शिंपडलेलो आसा. संवसारभर शिंपडलेलो आसा, म्हणटकच कोंकणी भास आनी संस्कृती अखंड करचे खातीर कोंकणी मनश्यांनी वण्टी न्हय, पूण पूल बांदूंक गरज.” तोखणाय करपा सारकें ह्या तरण्या कलाकाराचें हें खूब खोलायेचें चिंतप. त्याच उसवासान तांणें म्हणलें, “कोंकणी उलोवंक आमकां लज भोगोंक फावना बगर अभिमान भोगोंक जाय. भोगता काय आमकां?’’
ताच्या भाशणाचें विश्लेशण करचे पयलीं रेजीना बायचेर दोन उतरां. रेजीना बाय जावन गेली पयली अस्तुरी कलाकार तियात्र माचयेर पावल दवरूंक. तिचो जल्म जालो 16 नोव्हेंबर 1880 दिसा, साश्टीच्या राया गांवांत. नोव्हेंबर 11, 1904 दिसा ती आपल्या घरकाराच्या, पाय तियात्रिस्त सर्गेस्त जुआंव आगोस्तीनो फर्नांडिसाच्या ‘भाटकारा’ ह्या तियात्रांत माचयेर आयली. ह्या वेळार मराठी नाटकांत लेगीत अस्तुरी माचयेर येवंक नासली. ह्या तियात्रांत तिणें तीन विवीध सवंगां करून तियात्र पळेणारांक दिपकायलें आनी आपणाक खेरीत नामना जोडून घेतली. तिणें कोंकणी पालकार फकत चार वर्सांच सेवा दिली, कारण 20 दिसेंब्रर 1908 दिसा तिचेर अचकीत मरण आयलें. ती सोंपली तरी तिणें त्या काळार कोंकणी माचयेर दवरलेलीं पावलां खूब खोलायेचीं आशिल्ल्यान आजूनवेर शेंकड्यांनी चेडवां अस्तुऱ्यो तिच्या पावलांनी चलून कोंकणी पालकार येतात. नमन तुका रेजिना बाय.
आतां ‘वण्टी आनी पूलां’ विशीं दोन उतरां : एक भास आपल्या साबार लोकांक एकठांयता म्हळ्यारूच भास एकवटाचें हत्यार. परदेसांत जांव खंयसरुय अनवळखी सुवातेर कोंकणी मनशांच्या कानार कोंकणी सादलीं जाल्यार ताच्यांत आपशींच आपलेंपण निर्माण जाता. आनी जशें “कातोर रे भाजी, ही सगळीं भाजी” म्हणलेलीं उतरां आबाद फारियाच्या कानार पडून ताची शक्ती वाडलेली, तसलेंच कितें कोंकणी मनशां सवें घडूंक पावता. पूण, विचित्र आनी दुर्दैव म्हळ्यार कोंकणी भास एकवठाचें हत्यार जावंच्या बदलाक ती दुस्वासाचें आनी विभागणेचें हत्यार जावन पडल्या. ही आमकां व्हडली खंत आसा.
हरशीच आमी मूठभर लेगीत नात आनी तातूंत मागीर लिपी आनी बोलयेच्या नांवान वांटणी जाली जाल्यार आमी चिमटीभर लेगीत उरचे नात हें घट मनांत रिगोवचें. हें सांगून अमको गट सारको आसा आनी तमको चुकीचो म्हण हांव कोणाक दोश दिवंक वो ह्या दुर्दैवाक जबाबदार म्हण थारावंक सोदीना. सरळ सागचें जाल्यार हातूंत सगट सारके आनी सगट चुकीचे; तातूंत फाल्त पडटा ती फकत कोंकणीची मोख. सात्तीस वर्सां उपरांतूय गोंयचो राजभास कायदो अमलांत आयलो ना हेंच ताचें एक उदारण. हाचो दोश वादाचो खंयचो गट आपणाचेर घेवंक तयार आसा तें पयलीं सांगचें.
लिपी, बोली, शैली आदी सगळ्या भासांक आसात. कोंकणीच हाका अपवाद ना. पूण फरक मात इतलोच कीं कोंकणी मनीस जाला नागरीवादी, रोमीवादी, कन्नडवादी.. पूण तातूंत कमी पडला तो कोंकणीवालो! कित्याक? आमकां वाद जाय, संवाद नाका! अखेरेक ह्या वादांतल्यान प्रस्न सुटावो जातलो काय ना होच व्हडलो प्रस्न आनी ताचो जबाब आमचे कडेन आसुनूय ना. आसून ना कित्याक दर एकलो जाणा आपलो वाद आनी तातुंतल्यान दुसऱ्यांक हुस्कावप चुकीचें म्हण तरी ताका वाद जायच जाय, पड्ड्या फुडल्यान वो पड्ड्या फाटीं रावून. कित्याक? कित्याक तातूंत सुवार्थ आसा, कोंकणी विशींची मोख मात नाच ना. हें सत आसलें तरी वाद घालतल्यांक हाचें पडून वचूंक ना. कित्याक कोंकणी ताची मोख न्हयच न्हय.
आयज कोंकणीचो फळादीक वावर जाता म्हणून आमी समजतात जाल्यार आमी आमकांच फटयतात. ह्याच साबार वाद करपी गटांनी जर वेग-वेगळे तरेन आनी आप-आपले वटेन लेगीत कोंकणीचो वावर केल्लो जाल्यार कोंकणी भास तेंगशेर पावतली आसली. असलो वावर जाता? खरेपणीं जाता जाल्यार आमचे मदीं थोड्या प्रमाणांत तरी डॉ. कुन्या रिव्हारा, मोन्नर्स. सॅबेस्त्यांव दाल्गादो, डॉ. जेर्सन दा कुन्या, डॉ मारियानो साल्दाणा, शणै गोंयबाब, प्री. एच. ओ. मास्कारेनास, रवीन्द्र केळेकार, डॉ मनोहरराय सरदेसाय उत्पन्न जावंक नाका आसले? हातांच्या बोटांचेर मेजपा इतले तरी आसात? आसात जाल्यार तांच्या पावलांनी चलून निसुवार्थीपणी कोंकणीची मोख धरून कोंकणी फुडें व्हरूंया. कोंकणीच्यो वण्टी न्हय, बगर पूल बांदूंया…

(लिप्यांतर: विशाल शणै – 8080622370)

फाऊस्तो वि. दा. काॅस्ता
9821228684