भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कसलेच प्रसिद्धीची अपेक्षा करिनासतना सा तत्यान साहित्याची सेवा करप्यां मदीं भालचंद्र गांवकार हांचें नांव मुद्दामच घेवपाक जाय. 1991 सावन कविता, कथा, नवलिका, आत्मचरित्र आनी संदर्भ पुस्तकांच्या आदारान कोंकणी भास आनी साहित्याची सेवा ते करीत आयल्यात. आतां तातूंत विनोदी ललितानूय भर घाल्या. 2007 – 2012 ह्या तीन वर्सांच्या काळांत सुनापरान्त दिसाळ्यांत ‘रायबारी’ ह्या नांवान लेखक ‘ल्हायो आनी काटमुयो’ हें सदर बरयताले. आयज ह्या सदरांतले कांय लेख पुस्तक रुपान येता आशिल्ल्या कारणान ह्या रायबाऱ्याची वळख सगळ्यांक जाल्या. प्राचार्य डॉ. भूषण भावे म्हणटात त्या प्रमाण “खंयचेय घडणुकेचें विनोदी पूण वस्तुनिश्ट विश्लेशण भालचंद्रान करचें. .. उत्कट संवेदनशील मनीसूच असो मेकळो आनी निरागस विनोद करूंक शकता.” लेखकान ल्हायो आनी काटमुयो ह्या दोनूय गजालींचो गूण लक्षांत घेवन मानवी जिणेच्या दोन वेगळ्या आंगांचें प्रतिनिधित्व करपाक तांचो प्रतिकात्मक रुपान वापर केला. ल्हायो आंगार पडल्यार कसलीच दुखापत वा पिडा जायना. पूण काटमूय चाबत जाल्यार सोंसूं नज इतली दूख जाता. तांच्या ह्याच गुणाक लागून लेखकान प्रशंसा आनी टिका ह्या अर्थान तांचो वापर केला.
पयल्याच लेखांतल्यान लेखक आपणाली भुमिका स्पश्ट करता. उपहास हो विनोदाचोच एक प्रकार. तातूंतल्यान एखाद्याचो अपमान करप वा ताचीं फकाणां, टिंगलां मारप जायना. पूण खंयचेय गजालीचें मनशाक वायट दिसचें न्ही वा आपणाचेर केल्ली टिका स्वता भितर सुधारणां हाडपाक वापरची, हाची जाणविकाय ताका करून दिवपाचो हेतू विनोदा फाटल्यान आसता. ताकाच लागून लेखक म्हणटा, “देखून म्हज्या ल्हायांचे राशींत एखाद्री ‘काटमूय’ चाबली जाल्यार कोणें आपणाचेर ‘फितीस’ बी केलां अशें समजूचें न्हय. पयसुल्ल्या मठांत धांव मारचे परस जणएकल्यान आपणालोच मठ निर्मूचो. जाचो ‘स्वामी’ खासा आपुणूच आसतलो. तोच आमकां पावतलो!” (14) तत्कालीन काळांतल्या राजकी, समाजीक, शिक्षणीक घडामोडींचेर लेखक कोणाचेंच नांव घेनासतना बडी मारता, ल्हायो शिंपडायतासतनाच तांचेर काटमुयो सोडटा, तांची टिका करता. आपणाचेर प्रतिवार जावपाचो भंय लेखकाक तेन्नाय नासलो आनी आतांय ना. कारण विनोदांतल्यान टिका करप, टिकेंतल्यन प्रशंसा करप आनी प्रशंसेंतल्यान टिका करपाची कला लेखकान बेस बरे तरेन केळयल्या.
टिकात्मक नदर, भावार्थ सारकिल्ल्या लेखांतल्यान लेखकान देव-धर्माच्या नांवान सामान्य मनशाक लुटपी साधू-बाबा आनी पुजाऱ्यांचेर टिका केल्या. मनशाचे विवेकबुध्दीक लागिल्ले हे काटमुयेचीं कारणां सांगून, तांचे पसून मनशान साधुरताय कशी बाळगुपाक जाय ताचेरूय लेखक उलयता. मनशाची वागणूक ताच्याच हातांत आसता. आपणें कितें, कशें आनी कित्याक करपाक जाय हाची ताका जाणविकाय आसता. अशें आसून लेगीत ‘गरजेवंताची अक्कल धोपरांत’ म्हणटात तशें आपलो अपेक्षाभंग जाता तेन्ना मनीस यत्न करपाचें सोडून ढोंगीबाबांच्या शरणांत वतात आनी ते सांगतात तशेंच करतात. देव आनी दैवाचेर जीण चलता आसली तरीय “…देवाचेर भावार्थ दवरपाक मदीं पुजाऱ्याची गरज ना.” (46) अशा उतरांनी लेखक आयच्या काळांत मनशान घेवपाची गरज आशिल्ली ठोक भुमिका मांडटा.
लेखकाच्या शैलीची हांगां तोखणाय करपाक जाय. विनोदांतल्यान मार्गदर्शन करपाचे कसवटणेर देंवतना लेखक गंभीर आनी कठोर शैली वापरपाची चूक करिना. लेखकाची शैली म्हणी आनी ओंपारींनी गिरेस्त, आनी गोंयच्या कोंकणीच्या तालांत रुजिल्ली आशिल्ल्यान हें पुस्तक कोंकणी उलोवप्यां खातीर व्हडली मेजवानीच थारता. प्रत्येक लेखांत एक तरी म्हण वा ओंपार वापरिल्ल्यान विशयाची मांडणी कसलेच आडखळी बगर जाल्ली दिसता. गोंयकाराची शैली चडशी विनोदी आसता, तातूंतल्यान मनशाची वागणूक आनी समाजीक गती विशीं खोलायेन सत्य उक्तें जाता. लेखक उतरां वांगडा खेळटा. आपल्या बरपां खातीर तांणी सदचे जिणेंतले विशय वेंचल्यात. शिक्षक आनी वांगडा साहित्यीक आशिल्ल्यान नाण्याच्यो दोनूय बाजू पळोवपाक ते विसरनात. विशयांची वस्तुस्थिती मांडटना जडगुळीं उतरां वा वाक्यांच्या वापरान विशय कुंप्लिकाद करिनासतना सोप्या रितीन मांडपाचें कसब लेखकाक बेस बरे तरेन जमलां. ते पासत जल्मभूंय अंत्रूज आनी कर्मभुमी साश्टी मोडींतली उतरावळ तांचे मुखार आपूण जावन उबी रावल्या. कांय लेखकांक तशेंच वाचप्यांक ‘पूण’ ह्या जोड अव्ययाचो वापर अडेचो कसो दिसता. ताची पुनरावृत्ती गरज नासतना केल्ले वरीं दिसता. मात ह्या लेखकाचे बाबतींत तशें घडना. तांच्या बरपांत ‘पूण’ची पुनरावृत्ती विशयाची दुसरी बाजू वा विशया पलतडचो विचार मांडपा खातीर जाल्या. ताका लागून साहित्यीक मौलिकतेंत खंयच बाधा येना. वेल्यान हे पुनरावृत्तेक लागून लेखक विशयाचे गांभिर्याक न्याय दिवन योग्य तशी अभिव्यक्ती करूंक पावला.
साहित्यीक, साहित्यीक वेव्हार आनी वाचक हांचेर लेखक पोटतिडकीन बरयता. समाजा खातीर, समाजांतलें आनी समाजाचें साहित्य रचतना लेखकान घेवपाचे भुमिकेचेर मिश्किलपणान बडी मारता. ह्या संबंदान नडणी, वायट दीस, पुरस्कार, जिवीत आनी साहित्य, बीं तशें भात आदी लेख सांगतात. लेखांचो काळ 10-12 वर्सां फाटलो आसलो तरी तो आयची वस्तुस्थिती मांडटा. कोंकणी साहित्यीक आपणाचेर आनी आपले साहित्याचेर केल्ली टिका वा समिक्षा पचोवंक शकनात. तो मागीर हात धुवून समिक्षकाचे फाटीं लागता, ताचें लुकसाण करता. हाका लागून “हळशिकेंत फातर मरून हळशीक आंगार कोण उसळावन घेतलो? अशें म्हूण जाता तितलो तो पयसूच रावता.” (132) पूण आपलें साहित्य काळांतरान अज्रंवर उरपाक जाय जाल्यार आपणें ही समिक्षा पचोवपाक जाय हें साहित्यीक विसरता. “म्हालगड्यांनी समिक्षेची संवय लावन घेतली जाल्यार नवे पिळगेकूय ती संवकळीची जातली. … हाचो बरो परिणाम निश्चितूच आमगेल्या साहित्याचेर जातलो…” (132) हे कानमंत्र आयज लेगीत साहित्याच्या मळार उपयुक्त थारता.
भालचंद्र गांवकार हांचो ल्हायो आनी काटमुयो हो संग्रह थळाव्या संस्कृतायेंत, भाशेंत, समाजीक वास्तवांत खोलायेन रुजिल्ले गोंयचे समाजजिणेचें चित्रण करता. 2007-2012 ह्या काळांत बरयल्ल्या लेखांनी लेखक चालंत काळांतली वस्तुस्थिती मांडटा. हातूंतल्यान लेखकाची दुरदृश्टी दिसून येता. कोंकणी ललीत साहित्यांतल्या योगदाना खातीर नामना मेळयल्लो हो लेखक विनोद, व्यंग्य आनी विडंबन हांचो उल्लेख करपा सारको, बारीकसाणीन आनी खोलायेन कथन करता. हो एक सांस्कृतीक दस्तावेज. कथनाच्या माध्यमांतल्यान ल्हव ल्हव फिकी पडत वचपी जिणे-पद्दत तातूंत तिगोवन दवरल्या. समाज, भास आनी विनोदा वरवीं गोंयच्या आत्म्याचें प्रतिबिंब ह्या पुस्तकांत दिश्टी पडटा. प्रादेशीक भारतीय साहित्यांत खास करून कोंकणी साहित्यांत रूची आशिल्ल्यान हें पुस्तक वाचपाकूच जाय.
शुभा बरड वेलींगकार
8788251629
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
