लोलयेंच्या श्रीदामोदर विद्यालयाची शताब्दी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गोंयच्या दक्षीण टोंकाक आशिल्ले लोलयेंचे श्रीदामोदर विद्यालयाची शताब्दी सुवाळो आयज सोमारा, फाल्यां मंगळारा मनयतात. शाळा समाजांतल्या सकयल्या पांवड्यार शिक्षण पातळावपाक लागल्या. शारिरीक आनी मानसीक वाड, विद्यार्थ्यां मदीं जाण्ट्यांचो आदर रुजोवन, तांचे मदीं मोग, आदर आनी राश्ट्रीय एकचाराची भावना निर्माण करून ही शाळा मुखार वता.

गोंयचे दक्षीणेक सैमीक सोबीतकायेन नटिल्लो लोलयें  गांव. 1924 वर्स. ह्या काळांत श्री संस्थान गोकर्ण पर्तगाळ जीवोत्तम मठाधीश परम पूज्य श्रीपाद वडेर श्रीमत् इंदिराकांततीर्थ स्वामी महाराज चातुर्मासाच्या निमतान ह्या गांवांतल्या श्रीकेशव देवालयांत रावताले. शिक्षणाच्या उणावाक लागून ह्या गांवांतल्या भुरग्यांची दुर्दशा स्वामी महाराजांक दिसली. तांणी गांवच्या लोकांक रोखडेच एकठांय करून शिक्षणाचें म्हत्व सांगून सगळ्यांक शिक्षण दिवपाच्या हेतान ‘मुष्टिफंड’ नांवाची शिक्षणीक संस्था स्थापन केली. हे संस्थे वरवींच कांय दिसांनी श्री दामोदर विद्यालय ही शाळा सुरू जाली.

भगवान गोविंद प्रभुदेसाय हांणी ही शाळा चार- पांच वर्सां कांयच पगार घेनासतना चलयली. हो सज्जन मनीस संवसाराक अंतरले उपरांत तांचो धाकटो भाव नारायण जीवोत्तम प्रभुदेसाय हांणी ह्या ज्ञानदानाच्या वावराक सेवावृत्तीन खांद मारलो. 

कांय काळा उपरांत ही मुष्टीफंड संघटना विसर्जीत जाली आनी हे शाळे खातीर जबाबदार संघटना आसची हे खातीर यत्न सुरू जाले. श्री. हरि नारायण वारीक, श्री. यशवंत गणेश प्रभु देसाय, श्री. दामोदर नारायण प्रभु देसाय आनी श्री. शंकर श्रीनिवास प्रभु देसाय हाच्या यत्नांतल्यान 1939 वर्सा ‘श्री दामोदर विद्याप्रसारक संस्था’ ही संस्था स्थापन जाली. शाळा सुरू जाली.

1942 वर्सा शाळे खातीर वेगळी इमारत आसची असो विचार सुरू जालो. हे शाळे खातीर 4000 चौ. मि. जमीन मेळ्ळी. हे शाळेचे कांय विद्यार्थी इमारत बांदपाचो यत्न करपाक लागले. बांदकामा खातीर निधीची गरज आशिल्ली. ह्या खातीर मदत म्हणून अंजनीबाई लोलयेंकार हांचो संगीताचो कार्यक्रम आयोजीत केलो, फंडार्थ नाटक केलें, भौशीक देणगी घेवपा सारक्या वेगवेगळ्या माध्यमांतल्यान निधी एकठांय केलो. 1944 वर्सा वेगळी शाळेची इमारत उबारली. इमारतीची बुन्याद वे. शा. सं. श्री. रघुनाथ केशव टेंगसे हांचे हस्तुकीं जाली आनी हे इमारतीचें उक्तावण श्री. गोविंद नारायण आचार्य हांणी केलें. तेन्ना सावन ही शाळा आपले स्वताचे इमारतींत सुरू जाली. 1958-59 वर्सा शाळेंत ‘पुर्तुगेज’ ही भास शिकयतना श्री. प्रभाकर वैद्याच्या फुडारपणा खाला आझाद गोमंतक दलाच्या वांगड्यांनी पुर्तुगेजांचो निशेध करपा खातीर गांवांत घुरी घालतना शाळेच्या प्रवेशदाराक उजो लायलो. तो उजो रोखडोच पालयलो. हाची खूण अजूनय शाळेच्या प्रवेशदाराचेर आसा.

1946 वर्सा पोळें, तानशी, शेळी वाठारांतल्या पालकांच्या सहकार्यान श्री शारदा विद्यालय हे ह्या वाठारांतल्या भुरग्यां खातीर श्री दामोदर विद्यालयाक जोडलें. एप्रिल 1962 मेरेन हे शाळेंत पयले ते आठवे यत्ते मेरेनचे वर्ग चलताले.

1961 वर्सा गोंय मुक्त जालें. पूण शाळेचेर एक आपत्ती आयली. सरकारान 1962 सावन मुळावें शिक्षण दिवपाक सुरवात केली. कांय शिक्षक आनी मुळावे शाळेंतलीं भुरगीं सरकारी शाळांनी गेले. फकत 16 भुरगीं उरलीं. इतलींच भुरगीं आशिल्ली शाळा कशी चलोवची? गोपाळबाबान विचार केलो. ह्या वेळार तांकां धीर दिलो श्री. महादेव कृष्ण पिंगे हांणी. दोगांयनी शेजराच्या गांवांनी भोंवून प्राथमीक शिक्षण घेवन शाळा सोडिल्ल्या भुरग्यांक एकठांय केले. वट्ट 40 भुरगीं जमलीं. अशे तरेन आठवी यत्ते मेरेन वर्ग सुरू जाले.

1962 वर्सा श्री सुंकेरी- कारवारचे मुकुंद बाबूराव नायक हे निवृत्त, पूण अस्सल निजाचे शिक्षक मेळ्ळे. माध्यमीक परिक्षे मेरेन शिक्षण दिवपाच्या हेतान यत्न सुरू जाले. 1963 वर्सा कारवाराचे निवृत्त मुख्याध्यापक श्री. व्ही. व्ही. दिवेकार मुख्याध्यापक म्हूण मेळ्ळे. एस. एस. सी. खातीर गरजेचो असो इमारतीचो आराखडो तयार केलो. गांवचे सरपंच श्री. बाबन नारायण भट हांचे हस्तुकीं  त्या विभागाचो बुन्याद फातर घालो. ह्या काळांत चौगुले कॉलेजीच्या विद्यार्थ्यांचें शिबिर हांगा आयिल्लें. प्राचार्य द. भ. वाघ हांच्या फुडारपणा खाला म्हाविद्यालयाच्या विद्यार्थ्यांनी श्रमदान करून वण्टीं खातीर फावो तितली माती तयार केली. 1500  रुपयांचें लाकूड दामोदर देवस्थानांतल्यान मेळ्ळें.  त्या वेळारचे गोंयचे मुख्यमंत्री भाऊसाहेब उर्फ दयानंद बांदोडकार हांचे कडल्यान 5000 रुपयांची देणगी मेळ्ळी. ह्या विभागाचो उक्तावण सुवाळो  शशिकला काकोडकार हांचे हस्तुकीं जालो. ह्या वेळार श्री. यशवंतराव चौगुले हांचे कडल्यानय 5000 रुपया इमारती खातीर देणगी मेळ्ळी

1965-66 ह्या शिक्षणीक वर्सा पुण्यांतल्या महाराष्ट्र राज्य माध्यमीक शिक्षण मंडळान हे शाळेक मान्यताय दिली आनी ही शाळा गोंय माध्यमीक आनी उच्च माध्यमीक शिक्षण मंडळा कडेन संलग्न जाली. गोंयांक मुक्ती मेळचे पयलीं ही शाळा पयली ते आठवी यत्ते मेरेन शिक्षण दिताली. हे शाळेचो पयलो एस. एस. सी. बॅच 1965- 66 वर्सा बोर्डाचे परिक्षेक बसलो. ह्या गटांत 11 विद्यार्थी आशिल्ले. श्री. गजानन देव हो विद्यार्थी 80 टक्के गूण मेळोवन डिस्टींक्शनांत पास जालो.

मे 1974 त सभाघराची बांदावळ पुराय जाली. भव्य उक्तावण सुवाळो विद्याधिराजतीर्थ स्वामीजींचे हस्तुकी जावचो अशें सगळ्यांक दिसतालें. 1974 वर्साची रथसप्तमी म्हणल्यार  मंगल दीस हो श्रीमद् इंदिराकांततीर्थ स्वामीजीचो जल्म शताब्दी दीस. उक्तावण सुवाळो त्याच दिसा थारायलो आनी श्रीमद् विद्याधिराजतीर्थ स्वामीजीच्या पवित्र हाताखाला सुवाळो वेवस्थीतपणान चल्लो. ह्या निमतान पांडुरंग तिंबलो हांचे हस्तुकीं श्रीमद् इंदिराकान्ततीर्थ स्वामीजीचे प्रतिमेचें अनावरण जालें. अध्यक्ष म्हूण अनंत नरसिंह नायक, मुखेल वक्ते म्हूण चंद्रकांत केणी हे कार्यावळीक हाजीर आशिल्ले.

 1983 वर्साची म्हत्वाची घडणूक म्हणल्यार शाळेन यत्ता पांचवेचे इंग्लीश माध्यमाचे वर्ग सुरू करून नव्या टप्प्यांत पदार्पण केलें. मार्च 1983 वर्सा शालांत (एसएससी) परिक्षेंत विद्यार्थी व्यंकटेश दिगंबर प्रभु देसाय हाणें 90 टक्के गूण मेळोवन गोंय बोर्डांत तिसरो आनी काणकोण केंद्रांत पयलो क्रमांक मेळयलो. विद्यालयाचे उदरगतींत येशाचो नवो उच्चांक प्रस्थापीत केलो. पयल्या 50 क्रमांकांत लेगीत हे शाळेचे विद्यार्थी जायते फावट आयल्यात.

पालकांचे विनवणे वयल्यान 1983- 84 वर्सा हे शाळेंत इंग्लीश माध्यम सुरू जालें. 1999 वर्सा विद्यालयाच्या 75 व्या वर्साच्या निमतान विद्याधिराजतीर्थ स्वामीजीन ‘अमृत कुंभ’ ही स्मरणिका उजवाडायली. 2001-02 च्या शिक्षणीक वर्सा शाळेची विद्यार्थी कु. शीतल कृष्ण पिंगेन 92 टक्के गूण मेळोवन गोंय मंडळाचे गुणवत्ता वळरेंत पांचवी सुवात मेळयली. शाळेक 75 वर्सां परस चड काळ पुराय जाल्ल्यान ही संस्था एकरकमी अनुदान रुपांत 25 लाख रुपया निधी मेळोवपाक येसस्वी थारली. हे रक्कमेंतल्यान इमारतीच्या पयल्या माळ्याचें बांदकामूय पुराय जालें आनी हेर गरजेच्यो सुविधाय निर्माण जाल्यो. ह्या कामांत भोवमानादीक मनोहर पर्रीकार आनी मानादीक दिगंबर कामत ह्या दोगांयच्या फुडारपणा खालच्या सरकारां वेळार सरकारी प्रायोजीत येवजण्यांचो लाव घेतलो, तशेंच जायत्या मानेस्तांच्या उदार देणग्यांचोय शाळेक फायदो जालो.

श्री दामोदर विद्यालयाचे नवे वास्तुच्या उक्तावण सुवाळ्याच्या निमतान 3 फेब्रुवारी 2013 दिसा सांजवेळार संगीतकार अशोक पत्की हाच्या गायक पंगडाचो म्होंवाळ आवाजांतली ‘अमृतसंध्या’ ही गीत मैफल खूब रंगली.

मुंबय रावपी श्री. वेदव्यास आचार्यान आपले आजयेच्या उगडासाक शाळे लागसार 4650 चौ. मिटराची सुवात करारपत्रा वरवीं वरवीं संघटणे कडेन दिल्या. त्या जाग्यार एक भव्य प्रकल्प करपाचो विचार ही संस्था करता.

आयज श्री दामोदर विद्याप्रसारक संस्थेंत स्वतंत्र बालवाडी, मुळावे वर्ग (पयली ते चवथी) आनी माध्यमीक वर्ग (5 वी ते 10 वी) आसात. शाळेचें सुसज्ज कार्यालय आसा. भुरग्यांक शिकपाक सोंपें जावचें म्हणून व्हड वाचनालय आसा. आधुनीक तंत्रगिन्यानाचो संगणक कक्ष आसा. हांगा आर्विल्ली, तंत्रीक नदरेन प्रगत विज्ञान प्रयोगशाळा आसा. तशेंच विज्ञान आनी तंत्रगिन्यानाच्या मळार उदरगत करपा खातीर एक ल्हानसो विज्ञान कक्ष आसा. श्री दामोदर विद्याप्रसारक संस्था आनी शाळेच्या यत्नांतल्यान 2021 वर्सा नवी बस विकत घेतली. विद्यार्थ्यांक शिक्षणाचो फायदो मेळोवपा खातीर शाळेच्यो दोन बशी पुराय क्षमतेन चलतात. शिक्षणाचो संवसार पयलीं गिन्यानाचो आसलो, पूण आतां तातूंत कला, विज्ञान, तंत्रगिन्यान हांची भर पडल्या.

बुधवार 29 नोव्हेंबर 2023 दिसा श्री दामोदर विद्यालयान 99 वर्सां पुराय करून शंबरव्या वर्सांत प्रवेश केलो आनी विद्यालयाच्या शतक महोत्सवी वर्साची सुरवात जाली. ह्या निमतान शाळेंत दोन दिसांचो भव्य कार्यक्रम आयोजीत केल्लो.

सैमाच्या लागींच्यान विद्यार्थ्यांक शिक्षण दिवपाच्या हेतान शिक्षक आनी पालकांच्या सहकार्यान शाळेच्या आवारांत पर्णकुटी उबारल्या. शाळेंतले कांय वर्ग पर्णकुटींत घेतात. फाटलीं चार-पांच वर्सां विद्यार्थी, शिक्षक आनी पालकांच्या सहकार्यान ते ‘व्होकल फोर लोकल’ ह्या तत्वाचेर पर्यावरणाक अनुकूल अशे आकाशदिवे तयार करतात आनी चडशा सरकारी अधिकाऱ्यांक आनी बिगर सरकारी संस्थांच्या मुखेल्यांक भेट दितात. हातूंत मुख्यमंत्र्यांचो आसपाव आसा. 

शाळेचे जायते आदले विद्यार्थी वेगवेगळ्या मळार उत्कृश्ट नामना जोडटात. भुरग्यांच्या अभ्यासा वांगडाच श्रीमद् भगवदा् गीतेचे अध्याय वाठांतर, संगीत वाद्य आनी गायनाचो येसाय, बुद्धीबळ प्रशिक्षण, खाशेले चित्रकला वर्ग अशे वेगवेगळे सहशालेय उपक्रम शाळेंत चालू आसात. ताचो भुरगीं ताचो चडांत चड वापर करतात. सरकारान सुरू केल्लो अभ्यासक्रम आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (एआय) हो फाटल्या वर्सा आमचे शाळेंत सुरू जाला. 

थोड्याच उतरांनी सांगपाचें जाल्यार गोंयच्या दक्षीण टोंकाक आशिल्ली ही शाळा समाजांतल्या सकयल्या पांवड्यार शिक्षण पातळावपाक लागल्या. शारिरीक आनी मानसीक वाड, विद्यार्थ्यां मदीं जाण्ट्यांचो आदर रुजोवन, तांचे मदीं मोग, आदर आनी राश्ट्रीय एकचाराची भावना निर्माण करून ही शाळा मुखार वता.

सर्वे भवन्तु सुखिनः सर्वे सन्तु निरामया। सर्वे भद्राणि पश्यन्तु मा कश्चित् दुःखभाग् भवेत्।। ॐॐ शांतिः शांतिः शातिः ।।

–