लोकोत्सवांतलो आदिवासी गांव

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

हे काण्णांचे वखदी च्यावे इतली जगांतल्या खंयचेच पाचवे चावेक रुच नासतली. कितल्याशाच लोकांनी कितलेच फावट हे च्यावेचो आस्वाद घेतलो.

हालींच कला, संस्कृती खात्याचो 24 वो लोकोत्सव कला अकादमीच्या दर्यासंगमार दबाज्यान जालो. अंदुंचें खाशेलें आकर्शण म्हणल्यार दारवंट्यारुच स्थापीत केल्लो आदिवासी गांव. आदिवासींचें खाण- जेवण, कला, झाडा-पाल्याच्या वखदांचे गिन्यान तशेंच आदिवासीं वयलीं पुस्तकां, तांणी स्वता बरयिल्ली पुस्तकांचें प्रदर्शन भरिल्लें. ल्हान- ल्हान हांतऱ्यांनी केल्ल्या दालनांनी हें प्रदर्शन सजिल्लें.
आदीवासी हें उतर म्हणल्यार ‘आदी वासी’ म्हणजे हे भुंयेंचे सगळ्यांत आदले, पयलीं येवन राविल्ले रहिवासी. तांचें आनी सैमाचें घट्ट नातें. देवान सैमाचे देखरेखी खातीरुच तांकां धर्तरेर धाडिल्ले. सैमाची सेवा करून त्या बदला तो कितें दिता तें धादोसकायेन घेवन जिवीत सारपी हे लोक. जितले कश्टी तितलेच कलेन भरलेले तांचे हात तुस्त करपा सारकेच. तांच्या जिविताक, जिणेशैलीक, कलेक हेर लोकांचे नदरे मुखार हाडंक अंदू लोकोत्सवांत ‘आदिवासी गांव’ तयार केल्लो. मानीच्यो हांतरी, विणलेलीं चुट्टां वापरून हो गांव तयार केल्लो. सोबाये खातीर पाज उरफाटे लांबयल्ले आनी हाकाच लागून गांवगिऱ्या वाठाराची अनुभुती येताली. सर्गेस्त बिर्सा मुंडा ह्या आदिवासी नेत्याक आर्गां दिवन ह्या दालनाचें उक्तावण जालें.
सूप, पाटलो, पत्रावळ, मल्लां, आयणे, साबळी, दाली, वल्ली, येरवाणो, कुरपणो, खांडयो, पाज, खूण, व्हिरांच्यो सारणी, भाताचे झेले, भाताच्या कणासांची तोरणां, सुकलल्या चुडटांच्यो मांद्र्यो करपाची कला नेत्रावळी वठारांत रावपी जाणट्या बायलांनी कशी जिती दवरल्या, पांचव्या चुडटांनी केल्ली तरेकवार कलाकृती देखीक दिवली, तरेकवार तोपयो, सोबायेक वा माटवाक लावपाच्यो कलाकृती पळोवपाक मेळटाल्यो. त्यो तांणी करूनय दाखयल्यो. कांय उमेदी लोकांनी व्हिरांच्यो सारणी करपाचे, चुडटांच्यो मांद्र्यो करपाचे कलेचेर आपले हात चलोवन पळयले.
जायरांतीक भुलून पाचवी च्या (ग्रीन टी) पिवपी खूब लोक पळेल्यात. ही च्या पियेल्यार पोट बारीक जाता, अशें जाता आनी तशें जाता, अशे जायते लोक सांगतात. पूण ह्याच पाचवे चायेचे तोडीची आनी तितकीच फायदेशीर अशी काणकोणच्यान येवन आपल्या ल्हानशा दालनांत करवंदांच्या (काण्णां) वखदी झोंपाची च्या करून विकपी वेळीप भयणी उमेदीन हे चावेचे म्हत्व लोकांक पटोवन दितालीं. रसायन विरयत गोड घालून ही च्या एकदम जिवाक बरी म्हण सांगतालीं. तिचे वांगडा, पातोळ्यो, शिरवळ्यो, सोय आनी गोड घातलेले दोणे, नाचण्याच्या पिठाचे लाडू, उकड्या तांदळाचे लाडू, तवसळी, मुठलीं हे सारकिलीं गोंयची खाशेलीं खाणां वेळीप भयणी लोकांक हांगा विकताल्यो. तांणी पोटा वटेनच्यान लोकांच्या काळजांनी रीग केली आनी शारी लोकांक गोंयचे पारंपरीक जिन्नस खावोवन धादोशी केले. हे काण्णांचे वखदी च्यावे इतली जगांतल्या खंयचेच पाचवे चावेक रुच नासतली. कितल्याशाच लोकांनी कितलेच फावट हे च्यावेचो आस्वाद घेतलो. नेत्रावळी थावन वयस्क बायलां सुक्या चुडटांची मांद्री विणटालीं. कसलेंच प्रशिक्षण घेनासताना सुंदर मांद्री ह्यो बायलो उमेदीन लोकांक विणून दाखयताल्यो. चुडटांचे गिरेगिरें करून ती लोकां कडल्यान तोखणाय करून घेतालीं. लोकोत्सवाच्या धावूय दीस ह्यो बायलो प्रसार माध्यमांचोर फामाद जाल्यो.
आयज मेरेन चुडटां पासून मल्लां विणू येता हेंच लोकांक खबर आसलें. पूण अंदुंच्या आदिवासी गांवांत चुडटां पासून किदें किदें करूं येता, हें पळोवन लोकांनी तोंडार हात दवरलो. चुडटांचे चेपें, दिवली, पापलेट, कसल्याय माटवांत लावपाक चुडटांच्यो कलाकृती पळोवन करतल्याचे हातांत देवान कला कशी चेपून भरल्या तें कळटालें. पारंपरीक सारणी विकत मेळटा त्यो खूब जाणांनी पळयल्यात, पूण करताना व्हीर तासून कशे तरेन व्हिरांक विणयेर घालून आराटून ताराटून बांदून मुडो आकार घेता तें पळोवप वेगळें. तरणाटे पिळगेन तंद्री लावन तें पळेलें. रसायन विरयत गोड काकवी (काकय) तयार करताना मेळपी गोडाचे उदक. काकवीचे कितलशेच फायदे. हें पातळ गोड आनी साकरेक बरो पर्याय म्हण आदिवासी लोक वापरतात. काकवी जिवनसत्वां, खनिजांनी युक्त आसता. कॅलशियम, पोटेश, मेगनिशयम, फोस्फोरस आनी भरपूर लोह, सल्फर हे सारकिल्ले घटक आसतात. ह्या दालनांनी काकय विकपाक काणकोणच्यान कांय बायलो पावल्यो. आॅनलायन वस्तू घेतना एमाजोनाचेर मेळपी काकवी ह्या आदिवासी गांवांत पळोवन कांय लोक अजापूय जाले. उमेदीन काकवी विकतूयबी घेतली. शुभ आनी सकारात्मक शक्तीचें प्रतीक म्हणल्यार भात. ह्याच भाताचीं तरेकवार तोरणां आनी तीं करपी, विकपी दालनांक लोक बरे नियाळून पळेताले आनी आपल्या वास्तूक हें शुभदायी तोरण जाय म्हण ह्या कलाकारांचो फोन नंबर मागून घेताले.
कला आनी संस्कृती खात्याच्या आदार दालनांत लायल्ल्यो सूप, पाटलो, पत्रावळ, मल्लां, आयणे, साबळी, दाली , वल्ली, येरवाणो, कुरपाणो, खांडयो, पाज, खूण पळेवन कांय भुरगीं आवय- बापायक ह्यो वस्तू कित्याक वापरतात तें विचारतालीं. तांच्यो जापो मेळतच अजापूय जातालीं. जशे हे आदिवासी लोक कलेन परिपुर्ण आसले तशेंच तांणी बरयल्लीं पुस्तकांची वळेरी कृष्णदास गोंय मध्यवर्ती वाचनालयाचें दालन पळेल्यार पट्टाली.
वास्तुक भाताचीं तोरणां, काकवी, पोटाचे चरबेक ही च्या बरी ती, पूण आमच्याच गांवगिऱ्या वाठारांत आसपी काण्णांची च्या कितली बरी आनी अशें कितें तरी आसा आनी तें गोंयांत मेळटा हाचो प्रचार केन्ना जालोच ना. असल्या कांय गजालीचीं, कलांची आनी हे मातयेंतल्या आदिवासी कलाकांराची दखल, कला आनी संस्कृती खात्यान घेतली आनी लोकोत्सवांत खास आदिवासी गांव तयार केलो. तांकां परबीं.

प्रिता परब
9921382375